Solido kobalente: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
'''Solido kobalenteen''' partikula osagaiak [[atomo]] elektronegatiboak dira, [[ez-metal]]ak, eta [[lotura kobalente]]en bitartez lotzen dira. Lotura horiek kristal osoan zehar hedatzen dira, ez dago [[molekula]] isolaturik, eta kristal osoa molekulatzat har dezakegu. Lotura kobalentea lotura zuzendua da, hau da, atomoen posizioak lotura kobalenteak mugatzen ditu ([[lotura metaliko]]ak eta [[Lotura ioniko|
Ez daude solido kobalenteen kasu asko; batez ere, sistema periodikoaren [[14. taldeko elementu|karbono taldeko]] [[elementu]]etan, eta elementu horien konposatu batzuetan aurkitzen dira. Taula honetan solido kobalenteak eratzen dituzten elementuak eta forma [[alotropiko]]ak daude.
[[Fitxategi:Solido kobalenteak eratzen dituzten elementuak eta forma alotropikoak.png|500px|thumb|erdian|Solido kobalenteak eratzen dituzten elementuak eta forma alotropikoak]]
= Propietate orokorrak =
Solido kobalenteetan atomoak lotuta mantentzen dituzten indarrak oso sendoak eta zuzenduak direnez, hauek dira solido kobalenteen ezaugarririk nagusiak:
* Solidoa atomoetan banatzeko energia handia beharrezkoa da, hau da, [[sare-energia]]ren balioa oso handia da, eta halaber [[Fusio tenperatura|fusio-
[[Grafito]]aren sare-energia [[diamante]]arena baino handiagoa da. Horrek esan nahi du [[baldintza estandar]]retan grafitoa karbonoaren egitura egonkorrena dela. Diamantea espontaneoki grafito bihurtzen da, baina prozesu hori hain astiro gertatzen da, ezen baztertu baitezakegu.
27. lerroa:
| SiC || 1225 || 2600 (subli)
|}
* Lotura zuzendua denez, solido horiek gogorrenak eta konprimaezinenak dira; izan ere, diamantea ezagutzen den material gogorrena da.
* Solido kobalenteak [[isolatzaile]]ak dira, bai tenperatura baxuan bai urtuta daudenean, solido kobalenteetan [[elektroi]] askerik edo [[ioi]] mugikorrik ez dagoelako. Dena den, solido batzuk ez dira kobalente puruak, adibidez [[
* Solido horiek zailak dira disolbatzen bai [[disolbatzaile polar]]retan bai eta [[apolar]]retan ere.
= Egiturak =
Solido kobalenteen egitura lotura kobalenteen norabideek mugatzen dute, eta horregatik ez da erraza solido guztien egiturak era sistematiko batean biltzea. Atomo baten inguruan lotura kobalenteen geometria, askotan, tetraedrikoa da ([[zortzikotearen araua]]), eta sortzen den solidoaren egitura, batzuetan, [[tetraedro]]en paketatze moduan uler daiteke (batez ere, karbono taldeko atomoekin lau [[balentzia-elektroi]] dituztelako). Baina, askotan, geometria [[oktaedriko]]tik sortzen diren egiturak ere badaude.
== Diamantea ==
[[Fitxategi:Diamantearen egitura.png|450px|thumb|eskuinera|Diamantearen egitura]]
Diamantea karbonoaren forma [[Alotropia|
Diamantearen egituraren [[gelaxka unitatea]] [[
Diamanteaz gainera, silizioak, germanioak eta eztainu grisak ere egitura hori dute, eta halaber elementu horien konposatu batzuek, hala nola karborundo -SiC (Si paketatze kubiko trinkoa eta C hutsune tetraedrikoetan)-, BN eta BPak.
== Grafitoa ==
[[Fitxategi:Grafitoaren egitura.png|400px|thumb|eskuinera|Grafitoaren egitura]]
Grafitoa, arkatza, karbonoaren beste forma [[Polimorfismo (kimika)|
Grafitoa simetria hexagonaleko karbonozko xaflaz osatuta dago. Xafla batean karbono atomo bakoitza, sp<sup>2</sup> hiru orbital hibridoren bidez, hiru karbono atomori lotzen zaie; geometria trigonal laua da. Karbono bakoitzari xaflarekiko perpendikularra den beste p orbital bat geratzen zaio, elektroi bakarrekoa. Orbital horien guztien artean alboko interakzio bat gertatzen da, bentzenoan gertatzen denaren antzekoa. Xafla osatzen duten atomo guztien artean π lotura deslokalizatu bat sortzen da. Izatez, karbonoen arteko distantziak bentzenoan eta grafitoan oso antzekoak dira (1,35 Å eta 1,42 Å, hurrenez hurren).
Xaflak bata bestearen gainean jartzen dira, eta [[Van der Waalsen indar|Van der
Grafitoak beste propietate berezi bat dauka: [[Eroankortasun elektriko|
== Silizea, SiO<sub>2</sub> ==
Silizean, alde batetik, silizio atomo bakoitza, tetraedroari jarraituz, lau oxigeno atomori lotuta dago; beste aldetik, oxigeno bakoitza bi siliziori lotuta dago. Beraz, ez dago Si-Si loturarik. Tetraedro horiek era desberdinak ordena daitezke forma alotropiko desberdinak osatuz. Silizearen hiru egitura polimorfiko ezagutzen dira: kuartzoa, tridimita eta kristobalita.
66. lerroa:
[[Fitxategi:Silikatoak.png|400px|thumb|erdian|Silikatoak]]
== Solidoen arteko konparaketa ==
Solido mota guztiak aztertuta eta haien propietate garrantzitsuak eta haien arteko desberdintasuna ulerturik, solidoak bi taldetan bana daitezke:
* Solido molekularrak: molekula banakoak ([[gas noble]]ak izan ezik), molekula arteko interakzioen bidez lotuta.
* Sare-formako solidoak: atomo edo ioien sare bat. Partikula horien arteko interakzio motaren arabera, solido metaliko, ioniko edo kobalente izan daitezke. Erretikuluen ordenamenduaren arabera, solidoak hiru dimentsiokoak (lotura hiru dimentsioetan zabaltzen da), bi dimentsiokoak (erretikuluak gainazal batean lotzen dira eta gainazalak molekula arteko indarren bidez lotzen dira) edo dimentsio bakarrekoak (kateak osatu eta, kateen artean, van der Waalsen interakzioak).
[[
Solidoak konparatzeko, propietate garrantzitsuen gainean eragina duten faktoreak kontuan hartzekoak dira, hala nola:
* Partikulen izaera (egitura, tamaina, forma)
* Partikulak lotzen dituen indar mota
* Lotura zuzendua den ala ez
* Kristalaren egitura
Egindako sailkapena eta solido guztien deskribapena ideala izan da. Oso gutxi dira solido kobalente (ioniko, metaliko edo molekular) puruak direnak; solido errealak solido mota guztien nahastea izaten dira.
= Bibliografia =
* Steven S. Zumdahl; Susan A. Zumdahl (2000), Chemistry (5 ed.), Houghton Mifflin, pp. 470–6, ISBN 0-618-03591-5
| |||