Gipuzkoa: berrikuspenen arteko aldeak

{{sakontzeko|Gipuzkoako historia}}

=== Paleolitotik Burdin Arora ===

[[Fitxategi:Ekainberriko_zaldiak.jpg|thumb|[[Ekain (leizea)|Ekainberriko]] zaldiak.]]

Giza aztarnarik zaharrenak [[Praileaitz]]en eta [[Lezetxiki]]n aurkitu dira. Praileaitzeko aztarnek 200.000 urte inguru dituzte<ref name="praileaitz">{{Erreferentzia|izenburua=Gizakiak Behe Paleolitoan Praileaitzen izan zirela frogatu dute - Elhuyar Aldizkaria|url=https://aldizkaria.elhuyar.eus/albisteak/gizakiak-behe-paleolitoan-praileaitzen-izan-zirela/|aldizkaria=aldizkaria.elhuyar.eus|sartze-data=2019-03-23}}</ref> Praileaitzen orain dela 164.000 urteko giza [[humero]] bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lezetxikiko humeroa, Euskadin aurkitu den giza hezurrik zaharrena - Eusko Jaurlaritza - Euskahdi.eus|hizkuntza=eu|url=http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/albistea/2014/lezetxikiko-humeroa-euskadin-aurkitu-den-giza-hezurrik-zaharrena/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2019-03-23}}</ref>. Biak jo dira ''[[Homo neanderthalensis]]''en edo bere aurrekari baten aztarnatzat<ref name="praileaitz"/>. Litekeena da Atapuercan bezala, Gipuzkoan ere ''[[Homo antecessor]]'' edo ''[[Homo heidelbergensis]]'' bizi izana, baina ez da aurkitu, oraindik, aztarna ebidenterik<ref name="historiaurre">{{erreferentzia|abizena1=Mujika Alustiza|izena1=José Antonio|izenburua=Historiaurreko itzaletik historiaren hastapenera Gipuzkoan|lana=Gipuzkoako historiaren sintesia|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|ISBN=9788479077778}}</ref>.