Seiurteko demokratikoa: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}) |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
3. lerroa:
== 1868ko iraultza ==
[[Fitxategi:Gobierno Provisional 1869 (J.Laurent).jpg|thumb|350px|
{{sakontzeko|1868ko Iraultza}}
[[1868]]ko irailean, ''La Gloriosa'' izeneko iraultza gertatu zen, [[Cádiz]]en, itsas armadako Topete amiralak zuzendutako altxamenduarekin.<ref>{{erreferentzia |abizena=Fontana |izena=Josep |izenburua=La época del liberalismo |liburukia= 6 |bilduma= Historia de España |editroea= Josep Fontana & Ramón Villares |urtea=2007 |argitaletxea=Crítica/Marcial Pons |lekua=Bartzelona |isbn=978-84-8432-876-6}}</ref> Horri progresistak, demokratak, [[errepublika]]noak, unionistak eta zenbait jeneral ([[Joan Prim|Prim]] eta [[Francisco Serrano]]) lotu zitzaizkiolarik. Bai progresistek zein demokratek batzorde [[iraultza]]ileak antolatu zituzten hirietan honako eskakizunak egiteko:
13. lerroa:
* [[Politika]] eta administrazioaren deszentralizazioa.
Behin behineko gobernua Francisco Serrano unionistak zuzendu zuen, Prim izan zuelarik gerra ministro eta errepublikanoak kanpoan geratu zirelarik.<ref>{{erreferentzia |abizena=De la Fuente |izena=Gregorio |izenburua=España, 1868-1874. Nuevos enfoques sobre el Sexenio Democrático |urtea=2002 |editorea=Rafael García Serrano |argitaletxea=Junta de Castilla y León|lekua=Valladolid |isbn=84-9718-089-5}}</ref> Lehen hauteskundeak gizonezkoen sufragio unibertsalaren bidez egin ziren eta progresistek, unionistek eta monarkiaren aldeko demokraten sektoreek irabazi zuten. [[Hego Euskal Herria]]n kontserbadorismoaren aldeko joera areagotu egin zen hautesle karlistek gehiengoa lortu zutenean hauteskundeetan. Garai horretan karlistak printzipio iraultzaileen aurka agertu ziren eta, bereziki, iraultzaileen antiklerikalismoaren aurka eta batasun erlijiosoaren alde.
Eratu zen gobernua berriak [[Espainiako 1869ko Konstituzioa|1869ko Konstituzioa]] eman zuen, subiranotasun nazionala, botereen zatiketa, biltzeko eta elkartzeko askatasuna eta gizonezkoen sufragio unibertsala bezalako printzipioak jaso zirelarik. Erregearen boterea legegilera uzten zuen mugaturik eta eskumen gutxiago eskaintzen zizkion. Gorteetako bi ganbarak sufragio unibertsalez aukeratuko zirela erabaki zen eta gobernuari betoa ezartzeko eskubidea eman zitzaien.
25. lerroa:
Iraultzaileek boterea eskuratu zutenean, karlistek gogortu zuten erregimen liberalaren aurkako eraso armatua, [[Hego Euskal Herria]]n liberal moderatu kontserbadore asko hurbiltzen hasi zirelarik karlistengana:
* Une horretan, tradizioaren, [[Hego Euskal Herriko foruak|foruen]] eta [[katolizismo]]aren defentsa areagotu egin baitzen iraultzaileen antiklerikalismoaren aurrean.
* Karlistentzat liberalismoa eta katolizismoa bateraezinak ziren eta, horren ondorioz, beharrezkoa zen monarkia tradizionala berrezartzea.
Gobernu iraultzaileen arazo larrienetariko bat Espainiako tronua betetzeko errege bat lortzea zen. Hainbat eztabaidaren ondoren, [[Amadeo I.a Espainiakoa|Amadeo Savoiakoa]] aukeratu zuten, [[Viktor Emanuel II.a Italiakoa|Viktor Emanuel II.a]] Italiako erregearen semea. Hala ere [[Amadeo I.a Espainiakoa|Amadeo Savoiakoaz]] gain, Espainiako tronurako aukera gehiago bazeuden. [[Fernando II.a Portugalgoa|Fernando Augusto Saxonia-Coburg-Gothakoak]] errege izateko proposamenari ezetz esan zion; Montpensierko dukea [[Elisabet II.a Espainiakoa|Elisabet II.a Borboikoaren]] ahizparekin ezkonduta zegoen, etab. Azkenik, [[Joan Prim|Prim]] jenerala Alfontso, Elisabeten semea, errege izendatzearen aurka zegoen eta Hohenzollerneko Leopoldo alemaniarrak ere ez zuen [[Napoleon III.a]]ren laguntza izan.
== Amadeo Savoiakoaren erregealdia ([[1871]]-[[1873]]) ==
[[Fitxategi:Amadeo I de España, de Vicente Palmaroli (Museo del Prado).jpg|thumb|
[[1871]]ko urtarrilean iritsi zen [[Madril]]a [[Amadeo I.a Espainiakoa|Amadeo Savoiakoa]], defendatzaile nagusia izan zuen [[Joan Prim|Prim]] jenerala atentatuan hil ondoren. Hala ere, Amadeo Savoiakoaren monarkia demokratikoak porrot egin zuen:
41. lerroa:
Alderdi batzuen barne zatiketak areagotu egin ziren:
::::::::::* '''Alderdi progresista''': ''Moderatuak'' ([[Práxedes Mateo Sagasta|Praxedes Mateo Sagastarekin]] eta ''erradikalak''; [[Manuel Ruiz Zorrilla|Ruiz
::::::::::* '''Errepublikarrak''': Proiektu unitarioaren aldekoak eta [[federalismo]]aren aldekoak, [[Francesc Pi i Margall|Pi i Margall]] buru zutela. Sektore gogorrenek erregimena indarrez suntsitzea proposatu zuten; Pi i Margallek, aldiz, nahiago zuen bide politikoa.
112. lerroa:
* [[1868]]an, moneta berria: [[espainiar pezeta|pezeta]] agertu zen errealen ordez.
* [[1869]]an, Muga zergei buruzko legea, inportazioak eta esportazioak erraztuz.
* [[1871]]n, [[Sozietate anonimo]]ei buruzko legea eta baita meatzei buruzko legea onartu zen.
* [[1872]]an, Hipoteken Bankua jaio zen.
| |||