Presio atmosferiko: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Azpiatalburu bat gehitu dut. Oraindik artikulua osatzen ari naiz.
Artikulua osatzen ari naiz oraindik.
111. lerroa:
 
=== Aldaketa horizontala, Lurreko koordenatu geografikoaren arabera     ===
[[Fitxategi:Pression moyenne niveau de la mer djf.png|thumb|330x330px|Urtean zeharreko batez besteko presio atmosferikoa itsas mailan.]]
Meteorologoek arreta handiz aztertzen dituzte presio atmosferikoaren aldaketa horizontalahorizontalak, horren bidez sistemaeragile meteorologikoak kokatu eta haien jarraipena egiteko. Horretarako, lehenik eta behin, presio bereko puntu geografikoak biltzen dituzten lerro isobarikoak (edo isobarak) definitzen dituzte grafikoki, eta horien bidezko mapa meteorologikoak eginez, ''antizikloi'' eta ''borraska'' izenez ezagutzen diren atmosferako eskualde nagusiak zehazten dituzte.
 
==== Isobarak ====
''Isobara'' edo ''lerro isobarikoak'' mapa meteorologikoetan marrazten diren lerro itxi bereziak dira, itsas mailako erreferentzian presio atmosferiko bereko puntu geografikoak biltzen dituztenak; bestela esanda, presio atmosferiko bereko puntuen [[Leku geometriko|leku geometrikoak]] dira''.'' Isobara bakoitzeko puntuei dagokien presioa idatzita jartzen da mapa meteorologikoetan; eta isobaren gainean gezi direkzionalak marrazten dira, airea norantz higitzen den adierazteko
 
==== Antizikloiak eta borraskak ====
[[Antizikloi]] deritze itsas mailako erreferentzian presio atmosferiko normala baina presio handiagoko eskualdeei, hots, <math>1013 \text { hPa}</math> baino presio handiagoko isobarak biltzen dituztenei. Mapa meterorologikoetan <math>\text {A}</math> letraz sinbolizatzen dira, letra hori eskualde antiziklonikoaren erdigunean jarrita. Erdigunearen inguruan ageri dira modu zentrokidean marraztuta isobarak, zenbat eta erdigunetik aldenduago hainbat eta presio txikiagoa adieraziz. [[Ipar hemisferio|Ipar Hemisferioa]]<nowiki/>n, antizikloien inguruko isobaren geziak orientaturik dago erdigunearen inguruko higidura erlojuen orratzen noranzko berean. [[Hego Hemisferio]]<nowiki/>ko antizikloietan noranzkoa alderantzizkoa da, hau da, erlojuen orratzen higiduraren kontrakoa. Oro har, antizikloiak eguraldi lehorrarekin elkarturik egoten dira.
 
[[Depresio (meteorologia)|Depresio]] edo [[Depresio (meteorologia)|borraska]] deritze itsas mailako erreferentzian presio atmosferiko normala baina presio txikiagoko eskualdeei, hots <math>1013 \text { hPa}</math> baino presio txikiagoko isobarak biltzen dituztenei. Mapa meterorologikoetan <math>\text {D}</math> edo <math>\text {B}</math> letraz sinbolizatzen dira, letra hori eskualdearen erdigunean jarrita. Erdigunearen inguruan ageri dira modu zentrokidean marraztuta isobarak, zenbat eta erdigunetik aldenduago hainbat eta presio handiagoa adieraziz. [[Ipar hemisferio|Ipar Hemisferioa]]<nowiki/>n, borrasken inguruko isobaren geziak orientaturik daude erdigunearen inguruko higidura erlojuen orratzen aurkako noranzkoan. [[Hego Hemisferio]]<nowiki/>ko antizikloietan noranzkoa alderantzizkoa da, hau da, erlojuen orratzen modukoa. Oro har, borraskak eguraldi heze eta euritsuarekin elkarturik ageri dira.
 
Oro har, antizikloiak eguraldi onarekin elkaturik ohi doaz, eta borraskak eguraldi euritsuarekin.
 
==== Presioaren gradiente horizontala ====
Altitude bereko bi puntu geografikoen arteko presio-desberdintasuna da presio-gradiente horizontala. presio-diferentzia hori da haizea sortzen duen indar ieragile garratzitsuena. Adibidez, zikloirik bortitzenetan <math>5 \text { hPa/km}</math>-ko gradienteak behatu dira, hau da, kilometro bakoitzeko <math>\text {5 hPa}</math>-ko presio-desberdintasuna.<br />Horren ondorioz izugarrizko haizeak sortzen dira.
 
=== Atmosferako egonkortasuna eta ezegonkortasuna ===
+++<br />
=== Presio atmosferikoaren mugako balioak ===
Presio atmosferikoaren balioari dagokionez, interesgarria izan daiteke jakitea zein diren Lurrean neurturiko mugako balioak
+++Hurakanen begitako presioak. Neurtutako balio handienak eta txikienak (Filipina irlak eta Mongolia)
 
Hauexek dira neurturiko balio maximoak, bi altitudetan lortuak:
 
* Batetik, 750 mko altitudea  baino handiagoen kasuan, Mongoliako Tosontsengel herrian 1 086,8 hPa-ko presioa neurtu zen 2010eko urtarrilaren 10ean eta 1 084,8 hPa-koa 2010eko urtarrilaren 20an. Balio horiek kalkulatu dira itsas mailara estrapolatuz, aire-zutabe hipotetiko bat suposaturik. ·      
* Bestetik, 750 mko altitudea  baino txikiagoen kasuan, 1 083,8 hPa neurtu ziren Errusiako Agata, Evenhiyskiy herriko estazio meteorologikoan
 
Balio minimoa:
 
* 870 hPa, Filipina uharteetan, 1979ko urriaren 12an, Tip tifoiaren zentrotik hurbil.
 
== Presio atmosferikoaren eragina gure organismoan ==
+++Gauden Normaleantokiko presio atmosferikoarenatmosferikoak aldaketakeragina daudeizan ekaitzdezake gogorrakgure organismoa, ezegonkortasunbereziki atmosferikoakaltitude edohandiko lurraldeetan gaudenean. Hasteko, kontuan eduki behar da aireko oxigenoaren proportzioa txikiagoa dela, eta horrek sintoma haizebereziak sendoakeduki daudeneanditzake. LekuMendizaleen altuetaraarteak igotzeakezaguna da "altuera-gaitza" deritzon ondoeza, organismoa oxigenoaren eskasia (''[[organismohipoxia]]ari'') erehorretara eragitenegokitu dioez izanaren ondorioz gertatzen dena. [[Mendizaletasun|Mendizaleak]]Gaitz dirahorri mendiakerlazionaturik igotzean,dago presiomendia aldaketengatik,gora sintomaeginiko motalastertasunarekin eta lorturiko altitudearekin. Normalean hauek gehiagogorako jasatenaltudeetan dituztenagertzen pertsonakda. [[Sintoma]] ohikoenak [[zefalea]], arazo gastrointestinalak, ahultasuna edo [[neke]]a, ezegonkortasuna edo [[bertigo]]ak eta [[Amets|amets arazoak]] dira. Mendi-gaitzaren sintometako agerpenaren aurreko neurririk eraginkorrena altitude baxuagoetarako jaitsierajaistea da, nahiz eta soilik ehunka metro batzuk izan<ref>{{Cite web|url=https://www.meteorologiaenred.com/presion-atmosferica.html|izenburua=«Como afecta la presión atmosférica a nuestro organismo»|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=}}</ref>.
[[Fitxategi:Olla a Presión.jpg|thumb|Presio-lapikoetan bizkorrago egosten dira janariak, ura tenperatura altuagoan hasten baita irakiten.]]
 
== Uraren irakite-tenperatura eta presio atmosferikoa ==
Presio atmosferiko normalean, uraren irakite-tenperatura edo [[Irakite-puntu|irakite-puntua]] <math>\text {100 } ^\circ \text {C}</math>. Izatez, irakite-puntuan [[Lurrun-presio|lurrun-presioa]]<nowiki/>k uraren inguruan dagoen presio atmosferikoaren balio bera dauka. Horregatik, uraren irakite-tenperatura baxugoa da presio atmosferikoa txikiagoa denean; eta altuagoa, presio atmosferikoa denean. Arrazoi horrengatik, janariak egosi nahi direnean oso kontuan eduki behar da hori, eta sukaldariek kontuan izan behar dute egoste-denborak kalkulatzeko. Hain zuzen ere, presio-lapikoak (edo presio-eltzeak) asmatu ziren janariak denbora laburragoan egosteko. Horrelakoetan, irakite-tenperatura <math display="inline">\text {130 } ^\circ \text {C}</math> ingurukoa izan ohi da, eta horrela egoste-denbora hiru bat aldiz laburragoa izan ohi da. Zer esanik ez, mendi garaietara doazen mendizaleek oso kontuan izan behar dute kontu hau.
<br />
 
== Erreferentziak ==