Begoñako errepublika: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Villaamil aurrescu en begona.jpg|thumb|300px|Aurreskua Begoñan (Villaamil, 1850)]]

'''Begoñako Errepublika''' 1925era arte indarrean ibili zen [[Begoña]] udalerriaren izen ofiziala izan zen, gaur egungo [[Begoña (barrutia)|Begoña]], [[Uribarri (Bilboko barrutia)|Uribarri]] eta [[Otxarkoaga-Txurdinaga]]ko barrutietako lurrak batzen zituena, hau da, [[Artxanda]] menditik [[Bilboko itsasadarra|Bilboko itsasadarreraino]]. Gaur eguneko auzo hauek Begoñako udalerri haren lurretan daude: [[Arabella]], [[Bolueta]], [[Gazteleku|Castaños]], [[Lorategi-hiri (Bilbo)|Loruri]], [[Matiko]], [[Otxarkoaga]], [[Santutxu]], [[Solokoetxe]], [[Txurdinaga]], [[Uribarri]], [[Zurbaran]].

 

 

Ingurune honetako jatorrizko hizkera [[Iñaki Gaminde]]k aztertu zuen ("Bilbotarron euskararen zuzuan", 2004), eta "Begoñako euskara" izena eman zion, [[Buia (Bilbo)|Buia]] eta [[Larraskitu]]<nowiki/>ko moten aurrean. Gaur egun ere, azken hamarkadotan jazotako aldaketa demografiko eta ekonomikoak gora-behera, jatorrizko hiztunak bizi dira [[Otxarkoaga]]ko landa-eremuan, [[Arbolantxa kalea|Arbolantxa]], [[Egirleta]]/Santo Domingo eta Azkarai auzuneetan alegia. Ahotsak.eus webguneak 176 bideo labur jaso ditu Bilbo inguruko euskararekin (Buia, Begoña eta Larraskitu).<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Bilbo - Ahotsak.eus|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=https://ahotsak.eus/bilbo/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-05-14}}</ref>

 

Begoña herri euskaldun hutsa zen 1844 urte aldean. Euskararen erabilera murriztu arazia edo debekatua izan zen aginduren bidez 1880an eta 1938an. Eta adibidez, Begoña herri euskalduna zenean 1916an (euskaldun hutsak baziren, zahar eta gazte), erdaldunik ez zegoenean ere erdaraz egin behar ziren elizan. Garai hartan, 1920an, Bilboko biztanleriaren % 20 euskalduna zen, orduan egindako erroldaren arabera.<ref name=":0" /> Ehun urtetan Begoñako egoera soziolinguistikoa irauli zuen: herri euskaldun hutsa zena zeharo erdaldundu zuen, euskara isilarazi arte. Frankismo garaian euskaraz berba egitea kartzelara eramateko arrazoia izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lander Muñagorri|abizena=Garmendia|izenburua=«Orain, tabernetan ez da kantatzen»|hizkuntza=eu-ES|url=http://www.berria.eus/paperekoa/2802/046/001/2017-03-12/orain_tabernetan_ez_da_kantatzen.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2017-03-12}}</ref> Ekonomia eta hizkuntz politika frankotarrek euskeraren egoeraren gaiztotzea areagotu zuten, [[Bizkaia|Bizkaira]] Espainiatik erdaldun-olde ugariak etorri ziren eta. Bilbon 1981ean, berriz, % 6 bakarrik ziren euskaldunak.<ref name=":0" /> Baina ez zen erabat galdu, katea ez zen eten. Euskaldun batzuek eutsi zioten hizkuntzari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Lehen arbolantxan dena zen euskaraz, hika hitz egiten genuen”|hizkuntza=eu|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/2525/manolo-legina|aldizkaria=Argia|sartze-data=2017-03-12}}</ref> Eta Ikastolak eta gau-eskolak sortu ziren gero.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Ortega|izena=Hektor|egile-lotura=|izenburua=Hizkuntza politika Begoñako elizatik ikusita (1844-1938)|aldizkaria=Berton|argitaratze-lekua=Bilbo|liburukia=10.orria|alea=196|data=2016-martxoa|urtea=2016|url=http://uriola.tok-md.com/pdf/berton196.pdf|sartze-data=2017-02-12|issn=1577-9025}}</ref>