Queer: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
8. lerroa:
| bodystyle = font-size: 95%; line-height: 1.3em; padding: 0px;
| titlestyle= font-size: 105%;
| image = [[FileFitxategi:Gay flag.svg|190px|centererdian|border|alt=LGBT flag]]
| heading1 = [[Sexu-joera|Orientazio Sexuala]]
| content1 =
34. lerroa:
* [[Ezkontza]]
* Ezkontza Zibila
* [[Adopzio|Adopzioa]]a
* Familia osatzea
* Orientazio sexuala armadan
68. lerroa:
* Transfeminista
 
| below = [[FileFitxategi:Portal LGBT.svg|25px]] [[Portal:LGBT|LGBT portal]]
 
}}<noinclude>
'''''Queer''' (ingelesez, queer ([kʷɪɚ(ɹ)]), “arraro”, “bitxi”, “ez ohiko”)'' etiketa libreko gizartea defendatzen duen lanketa teorikoa da, non guztiok errespetatuak garen eta eskubideak era berdinzalean gauzatzen diren<ref>''TRANSformemos el mundo'', ficha técnica campaña del 17 de mayo, Día Internacional contra la LGTBIQ+fobia; Cruz Roja Juventud </ref>.
 
[[Category:LGBT templates|LGBT sidebar]]
[[Category:"Part of a series on" sidebar templates]]
 
</noinclude>
82 ⟶ 79 lerroa:
 
 
Irainaren beradierazpenarekin, ''queer,'' aukera sexual ezberdina giza-eskubide bat dela berretsi nahi du. "Normala" den sexualitatearen espiraletik urrutzen diren sexualitate guztiak [[sexualitate periferikoak]] dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sexualidades periféricas : consolidaciones literarias y fílmicas en la España de fin de siglo XIX y fin de milenio|url=https://www.worldcat.org/oclc/972513052|edizioa=Primera edición|isbn=9788424513412|pmc=972513052}}</ref>.
 
== Hitzaren etimologia ==
91 ⟶ 88 lerroa:
''Queer'' hitza hurrengo esamoldeetan aurkitzen dugu: ''to be queer in the head'' (burutik jota egotea), ''to be in queer street'' (zor asko izatea), ''to feel queer'' (ondoezik edo gaixorik egotea), ''queer bashing'' (eraso bortitzak homosexualei).
 
Berbak, [[emakume]] baten izaera iraultzailea eta urratzailea islatzen du, menpeko [[Feminitate|feminitateafeminitate]]a<nowiki/>ren ohituratik askatzen dena, emakume maskulino batena, ''emagizon'' batena edo tipologia menderatzailea baino sentikortasun gehiago duen gizon batena, “aurkako [[Genero-rol|generoa]]<nowiki/>ren arropa” daramanarena…
 
''Queer'' ez dauka itzulpenik ez [[gaztelania]]<nowiki/>ra ez [[euskara]]<nowiki/>ra. “''Queer'' Teoria” itzultzen saiatu izan da hurrengo izenekin: teoria okerra, ''emagizonen'' teoria, teoria arrosa, “ulertutako” teoria, teoria urratzailea… Betiere, hitz ingelesaren esanahi zehatza galtzen da, horregatik mantendu da jatorrizko hizkuntzan (Llamas, 1998; Guasch, 1998, 2000; Mérida, 2002).
100 ⟶ 97 lerroa:
Gizarte Viktoriarrean ([[Erresuma Batua]]<nowiki/>n [[Viktoria Erresuma Batukoa|Viktoria I]] erreginaldian: 1837-1901), heterosexualitatearen balorea defendatzen zenean, ''queer'' hitza erabiltzen zen heterosexualtasunatik ateratzen ziren pertsonak izendatzeko. ''Emagizona,'' lesbiana eta trabestiak ''queer'' ziren.
 
Hala ere, bi menderen ostean, hitzak zeharo aldatu zuen esanahia. 80. hamarkadako erdialdean, [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIES]]-aren krisialdiaz bultzaturik, talde txiki askok ''Queer'' irainaz jabetzea erabaki zuten, eta horretik ekintza politiko-iraultzaile bat atera zuten.
 
Horrela, “heterosexual jauna” beste gizon bati ''emagizon'' deitzetik, homosexualak ''queer'' autoizendatzera pasatzea lortu zen''.'' Hitzak, errepresio sozial batetik izatetik, elementu iraultzaile bat izatera pasatu zen.
 
''Queer'' ikasketen jatorria Estatu Batuetako testuinguru sozial korapilatsu batean izan zen. Hasieran, sexualitatearen teoria berrien ostean hasi ziren ikertzen ([[Michel Foucault|Foucault]],  1976; [[Jeffrey Weeks|Weeks]], 1998); [[John Boswell|Boswell]]-en (1980) aurkikuntzaren ondoren ere, [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Erdi Aroa]]<nowiki/>ren amaierara arte izandako orientazio homosexualaren errespetuari buruz; [[Adrienne Rich]]-en (1996) artikuluaren agerpenarekin, derrigorrezko heterosexualitatea eta orientazio homosexualaren existentziari buruz; eta Dover-ek (1980) aurkitutako ebidentzia arkeologikoengatik, [[Antzinako Grezia|Aintzinako Grezia]]<nowiki/>n egondako jokaera homosexualei buruz.
110 ⟶ 107 lerroa:
== Aldarrikapena ==
[[Fitxategi:Queer Riot.jpg|thumb]]
Termino orokorretan, ''Queer'' Teoriak  derrigorrezko heterosexualitatea desafiatu (“heteronormatibitatea” ere deituta) eta gizabanakoaren genero identitateagatik edo orientazio sexualagatik sailkatzea errefusatzen du.
 
{{esaera2|Zergatik definitu beharko ginateke sexualitatean daukagun gustu batengatik? Zergatik emakume batek gizon bat gustuko badu, heterosexual gisa definitu behar da? Edo, emakume batek, sexu bereko pertsona bat gustuko badu lesbiana bezala sailkatu behar da?|Andrea Garcia Becerra''', antropologoa, masterra Genero ikasketetan eta Javeriana de Bogota Unibertsitateko irakaslea}}
 
Edozein identitate sailkapena, lesbiana edo heterosexual moduan bi izendatzeagatik, arautu, kontrolatu, zilegitu eta neurri txikiagoan, askatu egiten du pertsona. Homosexual hitza, medikuntzaren boteretik dago inposatua, ikuspuntu patologiko batengatik. XIX. mendearen amaieran zenbait mediku sortu zuten hitza, ia “subjektu mota” berri bati buruz hitz egiteko.
 
Zaila da baieztatzea mundu osoan daudela pertsona transgeneristak eta beti existitu direla, ekintzaileek eta medikuek inposatutako termino bat delako. Izan leike, herri indigena batean sailkapen hori ez existitzea eta soilik “bi espiritu”-ko pertsona bat izatea. 2002tik hitz egiten da trans. pertsonei buruz, lehenago ''zoroak'' edo ''trabestiak'' baitziren.
 
Sailkapen homosexuala, heterosexuala eta transexualaren kontra egiteaz gain, ''Queer'' teoriak generoaren araberako sailkapenak ere zalantzan jartzen ditu: emakume, gizon, maskulino eta femenino, ezarpentzat hartzen dituelako. Fonseca eta Quintero ikertzaileen arabera, feminitatea ez da aukeraketa baten emaitza, baizik eta genero arau batzuen ondorioz inposatutakoa.
122 ⟶ 119 lerroa:
== LGTBIQ+ siglak ==
[[Fitxategi:Orgullo Gay Madrid 2013 (12).jpg|ezkerrera|thumb|238x238px]]
''Queer'' pentsamoldeak LGTBI+ (Lesbianak, Gayak, Transexualak, Bisexualak eta Intersexualitatea)<ref>{{Erreferentzia|izena=Tomás|abizena=Máscolo|izenburua=¿Qué significa LGTBI?|hizkuntza=es-LA|url=https://www.laizquierdadiario.com/Que-significa-LGTBI|aldizkaria=La Izquierda Diario|sartze-data=2018-03-17}}</ref> kontutan izanda, kontraesana da LGTBIQ+-ri buruz hitz egitea.
 
''Queer'' ezin da sigla horren sailkapen bat gehiago  bezala ulertuta izan: ez da lerrokatu nahi, ez definitu nahi, jariokortasun konstante batean bizi nahi du terminoak.
131 ⟶ 128 lerroa:
''Queer'' Teoriak baditu ere aurkariak. Gaztelerara itzulpena ez daukan hitz bat erabiltzeagatik kritikatzen dutenetik, LGTBI+ borroka politikoa ez duela ezagutzen kritikatzen dutenera arte, identitate horiek zalantzan jartzen dituelako.<ref>{{Cite web|url=https://mbaezarroyo.files.wordpress.com/2009/05/acerca-de-la-deconstruccion-de-genero.pdf|izenburua=Acerca de la deconstrucción de género|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=Báez Arroyo|izena=María I.|egile-lotura=|hizkuntza=es|formatua=PDF}}</ref>
 
Beste batzuentzat, ''Queer,'' moda akademiko bat da soilik, akademikoek soilik ulertzen duten,  lainoetan dagoen eztabaida bat dela argudiatuz.
 
Aktibista batzuk akademiako hizkuntzagatik beldurtzen dira. Toki baztertzaile bat dela sentiarazten dute; horregatik, adierazten dute garrantsitzua dela hitz egiteko eta elkarri laguntzeko ahalegin handiagoak egitea.
 
Judith Butler-en ''Critical Queer'' (2002)<ref>{{Erreferentzia|izena=Butler, Judith,|abizena=1956-|izenburua=Gender trouble : feminism and the subversion of identity|argitaletxea=Routledge|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/63679948|isbn=9780415389556|pmc=63679948}}</ref> testuan, azpimarratzen du ''Queer'' terminoak, hizkuntza praktika batengatik jardun duela, helburua mintzatzen den pertsonaren degradazioa izanez. Filosofarentzat, genero arauak bakarrik funtzionatzen dute feminitatea eta maskulinitateari buruzko idealen haragitzea exijituz, ia beti heterosexualtasunarekin bat eginez.
 
Badaude hainbat gainazaleko kritikak ere. Bertan,  baieztatzen da teoria honen atzetik bakarrik daudela pertsona batzuk zeinek pentsatzen dute garrantzitsuagoak iruditzen dutela ''Queer'' bezala definituz, gay edo lesbianaren ordez, alegia.
 
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
 
[[CategoryKategoria:LGBT templates|LGBT sidebar]]
[[CategoryKategoria:"Part of a series on" sidebar templates]]
[[Kategoria:Queer]]