20:39, 27 apirila 2015ko berrikusketa aldatu EnzaiBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak 252.705 edits t Robota: Birzuzenketak konpontzen ← Aurreko ezberdintasuna		20:48, 19 martxoa 2019ko berrikusketa aldatu desegin TheklanBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak, Administratzaileak 2.164.308 edits t Robota: Aldaketa kosmetikoak Hurrengo ezberdintasuna →
2. lerroa: [[Fitxategi:Lambda en minúsculas.png\|250px\|thumb\| Lambda minuskula.]] ''' Programazio-lengoaien teoria''' [[~~Informatika\|informatikaren~~informatika]]ren adar bat da, [[Programazio-lengoaia\|programazio-lengoaien]] eta beren [[Programazio-lengoaia#Programazio-lengoaien ezaugarriak\|ezaugarrien]] diseinuaz, inplementazioaz, analisiaz, karakterizazioaz eta sailkapenaz arduratzen dena. Diziplina anitzeko eremu bat da, [[matematika]], [[software ingeniaritza\|softwarearen ingeniaritza]], [[hizkuntzalaritza]] eta [[~~Zientzia~~zientzia kognitibo~~\|zientzia kognitiboen~~]]en jakintza-arloekin zerikusia (eta, zenbaitetan, bai eragina ere) duena. Informatikaren adar ezagun eta aintzatetsia da, eta, [[2006]]ko dataz, ikerketagai garrantzitsu bat, emaitzak PLTari buruzko aldizkari berezitu nahiz informatika eta ingeniaritzako argitalpenetan, oro har, plazaratzen dituena. Unibertsitate mailako informatikako ikasketa-programa guztietan eskatzen da, gaur egun, arlo hau jorratzea. Programazio-lengoaien teoriaren ikur bat, ofiziala ez bada ere, [[lambda]] letra [[Alfabeto greko\|greko]] minuskula da. Erabilera hau [[~~Lambda~~lambda kalkulu~~\|lambda kalkulutik~~]]tik dator, programazio-lengoaien ikertzaileek erruz erabiltzen duten [[~~Eredu~~eredu konputazional~~\|eredu konputazionaletik~~]]etik, alegia. Programazioaren eta programazio-lengoaien gaineko testu eta artikulu askok erabiltzen dute lambda, modu batera edo bestera. [[:en:Structure and Interpretation of Computer Programs\| ''Estructura e Interpretación de Programas de Ordenador'']] testu-liburu klasikoaren azala ilustratzen du, eta [[Scheme\|Scheme programazio-lengoaiaren]] sortzaile diren [[Gerald Jay Sussman]] eta [[Guy Steele\|Guy Steele-k]] idatzitako [[Lambda artikulu\|''lambda'' artikulu]] delako askoren tituluetan ageri da. Programazio-lengoaien teoriari buruzko gune ezagun batek [[:en:Lambda the Ultimate\| Lambda the Ultimate]] (''funtsezko lambda'') du izena, Sussman eta Steeleren ohorez. == Historia == [[Fitxategi:TaxonomyofProgrammingLanguages.png\|thumb\|300px\|~~right~~eskuinera\| Programazio-lengoaien taula, taxonomiko eta kronologikoki antolatua.]] Programazio-lengoaien teoria programazio-lengoaien beren garapenaren aurretik dator, nolabait. [[Lambda kalkulu]]a, [[Alonzo Church]], [[Max HL. Solis Villareal]] eta [[Stephen Cole Kleene\|Stephen Cole Kleene-k]] 1930eko hamarkadan garatua, munduko lehen programazio-lengoaietakotzat hartzen da, nahiz eta bere helburua, programatzaileek sistema informatiko batentzako algoritmoak ''deskribatzeko'' bitarteko bat izatea baino gehiago, konputazioa ''modelatzea'' izan. [[Programazio funtzional\|Programazio-lengoaia funtzional]] askoren ezaugarria lambda kalkuluari [http://www.c2.com/cgi/wiki?ModelsOfComputation] ''itxura fin'' bat ematea izan da, eta lengoaia asko kalkulu horren bidez deskribatzen dira. 14. lerroa: Hona hemen programazio-lengoaien teoriaren historian harrezkero giltzarri izan diren beste gertaera batzuk: * 1950eko hamarkadan, [[Noam Chomsky\|Noam Chomsky-k]] [[Chomsky-ren hierarkia]] garatu zuen, [[~~Hizkuntzalaritza\|hizkuntzalaritzaren~~hizkuntzalaritza]]ren arloan; aurkikuntza horrek zuzeneko eragina izan zuen programazio-lengoaien teorian eta informatikaren beste adar batzuetan. * 1960ko hamarkadan, berriz, [[Simula]] lengoaia garatu zuten [[Ole-Johan Dahl]] eta [[Kristen Nygaard\|Kristen Nygaard-ek]], askok [[Objektuei orientatutako lengoaia\|objektuei orientatutako]] lehen lengoaiatzat hartzen dutena; Simulak [[korrutina]]ren kontzeptua ere ekarri zuen. * 1970an: 20. lerroa: Sussman eta Steelek [[Scheme\|Scheme programazio-lengoaia]] garatu zuten, Lisp-en dialekto bat, [[esparru lexiko]]ak, izen-espazio bateratu bat eta [[Aktore eredu]]ko elementuak bere dituena, lehen mailako [[jarraipen]]ak ere barne hartuz. Backusek, [[1977]]ko [[Turing Sari]]ko bere hitzaldian, industrian erabiltzen ari ziren lengoaien kritika gogorra egin eta programazio-lengoaien klase berri bat proposatu zuen, gaur egun [[programazio-lengoaia funtzional]] esaten diegunak, alegia. [[Process calculus]] delakoa, [[Robin Milner\|Robin Milner-en]] [[sistema komunikatuen kalkulua]] eta [[C. A. R. Hoare\|C. A. R. Hoare-ren]] [[~~Prozesuen~~prozesuen komunikatze sekuentzial~~\|prozesuen komunikatze sekuentziala~~]]a agertu ziren; hala nola, [[Carl Hewitt\|Carl Hewitt-en]] [[Aktore eredu]]a bezalako konkurrentzia-eredu antzekoak [[Moten teoria]] programazio-lengoaiei diziplina gisa aplikatu zitzaien, Milner buru zela; aplikatze horrek aurrerakuntza handia ekarri dio moten teoriari, urte gutxi batzuetan. * 1990eko hamarkadan: 32. lerroa: * [[Semantika formal]]a ordenagailu-programa eta programazio-lengoaien portaeraren zehaztapen formala da. * [[Programen transformazio]]a programa bat forma (lengoaia) batetik beste batera eraldatzeko prozesua da; [[programen analisia]] programa bat bere ezaugarri nagusien arabera aztertzean datza (programa-errore klase zenbaiten falta, esaterako). * ''Exekuzio-garaiko sistemez'' hitz egiten denean, programazio-lengoaien eta berorien osagaientzako [[Runtime ingurune\|''runtime'' inguruneen]] garapenaz hitz egiten da, hau da, [[~~Makina~~makina birtual~~\|makina birtualak~~]]ak, [[Zabor-bilketa\|zaborraren bilketa]] eta [[kanpo-funtzioentzako interfaze]]ak. * ''Programazio-lengoaien analisi konparatiboak'', berriz, programazio-lengoaiak mota desberdinetan sailkatzen ditu, beren ezaugarrietan oinarrituz; programazio-lengoaia kategoria zabalei [[konputazio-paradigma]] esaten zaie maiz. * [[Metaprogramazioa]] ordena handiagoko programen sorkuntza da; programa horiek, exekutatzen direnean, programak sortzen dituzte (beste lengoaia batean edo jatorrizko lengoaiaren azpimultzo batean, beharbada) emaitzatzat. * [[Lengoaia dedikatu]]ak problemak domeinu jakin batean bereziki eta modu eraginkor batean ebazteko sortuak izan diren lengoaiak dira. Gainera, PLTa baliatzen da [[Matematika\|matematiken]], [[software ingeniaritza\|software-ingeniaritzaren]] eta [[~~Hizkuntzalaritza\|hizkuntzalaritzaren~~hizkuntzalaritza]]ren beste adar batzuetaz, bai eta [[~~Zientzia~~zientzia kognitibo~~\|zientzia kognitiboarenez~~]]arenez ere. == PLTari buruzko aldizkari eta argitalpen berezituak ==

Programazio-lengoaien teoria: berrikuspenen arteko aldeak