Bahá'í egutegia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Azerigirl1 ira.JPG|260px|thumb|upright=1.2|Naw Rúz ospakizuna Azerbaijanen]]
{{txantiloi:BahaiFedea}}
{{txantiloi:Babismo}}▼
'''[[bahaismo|Bahá'í]] edo Badí egutegi'''a, [[bahaismo|bahá'í fedeak]] erabiltzen duen [[egutegia]] da. Siyyid Alí Muhammad, [[Bab]]-ek aipatu zuen lehen aldiz
Bahá'í egutegiak
▲'''[[bahaismo|Bahá'í]] edo Badí egutegi'''a, [[bahaismo|bahá'í fedeak]] erabiltzen duen [[egutegia]] da. Siyyid Alí Muhammad, [[Bab]]-ek aipatu zuen lehen aldiz bere Kitabu'l Asmá liburuan (lit. Izenen liburua), eta geroago Mirzá Hussayn Alí-i-Nurí, [[Bahá'u'lláh]]-k osatu zuen Kitab-i-Aqdas liburuan (Libururik sakratuena) gaur egun mundu osoan bahá'íek jarraitzen duten moduan.
▲Bahá'í egutegiak [[eguzkia]]n du oinarria eta [[urte]]ek 365 [[egun]] irauten dute, 366 urte bisustuek. [[Bisurte]]ak [[Gregoriotar egutegia]]n diren berak dira.
Juduak eta musulmanak bezala, bahá'í egunak ilunabarrean hasten dira.
Urteak 19 [[hilabete]]tan antolatzen dira eta
▲eta ondoren Tarteko Egunak edo [[Ayyam'i'Há]] (lit. Há Egunak) txertatzen dira, 4 egun urte arruntetan eta 5 [[bisurte]]etan, 365 edo 366 egunak osatu arte. Eraberean, Vahid (Batasuna) izeneko 19 urteko zikloak ditu, eta 19 Vahid-ek 361 urteko ziklo bat osatzen dute. Azken horiei Kull-i-Shay (Gauza guztiak edo osotasuna) esaten zaie. Lehen Kull-i-Shay 2204 urtean bukatuko da.
Urteak [[Teheran]]en udaberriko [[ekinokzio]]a gertatzen denean hasten dira, [[Noruz|Naw Rúz]] (lit. Egun Berri) egunean.
16 ⟶ 15 lerroa:
BA{{#expr:{{CURRENTYEAR}} - 1843}} Teherango udaberriko [[ekinokzio]]arekin hasi zen {{CURRENTYEAR}}an, hau da 2018ko martxoaren 21ean.
==Historia==
Bahá’í egutegia Báb-ek, 1840ko hamarkadan Kitabu’l Asmá eta Persierazko Baiana liburuetan, sortutako Badi egutegian oinarritzen da. Egutegi horren lehen bertsioa garai hartan abiatu zuten Báb-en jarraitzaileek. 19 eguneko 19 hilabetetan egituratzen da (19x19), guztira 361 egun gehi tarteko egun batzuk eguzki egutegiko urte osoa bete arte. Egutegia Naw Rúz egunean abiarazi zuten, baina tarteko egunak ez ziren Bahá’í garaian bezala kokatzen. Egutegiak zeharkako aipamen sinboliko ugari ditu; besteak beste, Báb-ek bere ondotik etorri beharreko Profeta handia ''Jainkoak Agerraraziko Zuena''ri buruzko profeziei lotuak.
Bahá’u’lláh-k --Bahá’í fedearen fundatzailea eta Báb-ek iragarritako profeta zela aldarrikatu zuena--, egutegi berarekin jarraitu zuen. 1870 urtearen inguruan, Nabíl-i-A`zam historialariari Badí egutegiari buruzko azalpen bat idazteko eskatu zion. 1873an, Kitáb-i-Aqdas liburuan Bahá’u’lláh-k Naw Rúz ezarri zuen urteko lehen egun, eta tarteko egunak urteko azken hilabetearen aurreko egunetan. Bestalde, Naw Rúz eguna eguzkia Aries konstelazioan sartzen den egunean kokatu zuen. Ez zuen azaldu, ordea, zer lekutik begiratuta izan behar zuen.
Mendebaldean 1907an ezarri zen Badí egutegia.
Bahá’í idazkietan aipatzen ez diren xehetasunak Justizia Etxe Unibertsalaren eskuetan utzi zituen. Erakunde horrek erabaki beharko zituen egutegia mundu osoan uniformeki ezarri ahal izateko. 2014ko uztailaren 10ean, Justizia Etxe Unibertsalak adierazi zuen xehetasun horiei buruzko erabakiak hartzen ari zirela 2015ko Martxoaren 20tik aurrera, egutegiaren bederatzigarren zikloa beteko zelarik, Badí egutegia mundu osoan ezarri ahal izateko.
===2015ko Naw Rúz aurretik===
Bahá’í Egutegia mendebaldean Gregoriotar egutegiarekin sinkronizatuta zegoen, horrek esan nahi du bisurteetako soberako eguna bi egutegietan batera gertatzen zirela tarteko egunetan, otsailaren 26tik martxoaren 1erako tartean, hain zuzen. Hiru urtez 4 tarteko egun ospatzen ziren, eta laugarrenean, bisurtean alegia, bost. Mendebaldeko herrialdeetan urtea beti martxoaren 20ko ilunabarrean hasten zen, udaberriko ekinokzioa teknikoki noiz gertatuko zen kontuan hartu gabe. Ekialdeko herrialdeetan, aldiz, ilargi egutegi islamiarra erabiltzen zutenez, Bahá’í egutegia ilargi-egutegi horrekin sinkronizatu zen. Adibidez, Báb eta Bahá’u’lláh-ren jaiotegunak islamiar egutegiaren Muharram hilabetearen 1ean eta 2an ospatzen ziren. Nahiz eta urtemuga horiek urtero egiten zuten hamaika egun inguruko atzerapenaren ondorioz, edozein urte sasoian gerta ahal ziren: udaberrian, udan, udazkenean ala neguan.
===2015eko Naw-Rúz-etik aurrera===
2014ean, Justizia Etxe Unibertsalak mezu batean adierazi zuen Teheran, Bahá’u’lláhren jaioterria izango zela udaberriko ekinokzioaren behalekua. Xedapen horren bitartez, Badi egutegia eta Gregoriotar egutegiak banandu egiten ziren. Harez gero, datak zehazteko informazio iturri fidagarriek prestatutako taula astronomikoak erabiltzen dituzte.
Mezu berean Justizia Etxe Unibertsalak erabaki zuen Báb eta Bahá’u’lláh-ren urtemugak “Naw Rúz osteko zortzigarren ilberriaren ondoko lehen eta bigarren egunetan ospatuko zirela (hori ere taula astronomikoetan kalkulatuta) eta Bahá’í Egun Sakratuak finkatu zituen mundu osoko bahá’í-ek batera ospa zitzaten. Erabaki horren bitartez, Badi egutegia eta egutegi islamiarra banandu egin ziren, eta Báb eta Bahá’u’lláhren jaiotzen ospakizuna urte sasoi berean ospatuko zirela bermatzen zuten.
Aldaketa horiek 2015eko martxoaren 20an sartu ziren indarrean.
== Egunak ==
86 ⟶ 99 lerroa:
== Urteak ==
▲{{txantiloi:Babismo}}
{| class="wikitable"
|- style="background:#EFEFEF;"
| |||