Posta elektroniko: berrikuspenen arteko aldeak

{{HezkuntzaPrograma|Informazio eta Komunikazioaren Teknologia}}[[FileFitxategi:At sign.svg|thumb|A bildua posta elektroniko guztietan agertzen den ikurra da, RFC 5321 -k batzen ditu arauak.<ref>{{Erreferentzia|izena=John C. Klensin|abizena=<john+smtp@jck.com>|izenburua=Simple Mail Transfer Protocol|hizkuntza=en|url=https://tools.ietf.org/html/rfc5321|aldizkaria=tools.ietf.org|sartze-data=2018-11-27}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Por qué se usa la arroba (@) en las direcciones de email|hizkuntza=es|data=2015-11-01|url=https://computerhoy.com/noticias/internet/que-usa-arroba-direcciones-email-36011|aldizkaria=ComputerHoy|sartze-data=2018-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de la @ (Arroba) - NeoTeo|hizkuntza=es-ES|url=https://www.neoteo.com/historia-de-la-arroba/|aldizkaria=www.neoteo.com|sartze-data=2018-11-27}}</ref>]]

'''Posta elektronikoa''', '''e-mail''' edo '''e-posta''' ([[Ingeles|ingelesezingeles]]ez, ''e-mail'') komunikazio sistema elektronikoen bidez (normalean [[Internet]] bidez) mezuak bidali eta jasotzea ahalbidetzen dituen sare-zerbitzua da. Mezu horiekin batera, [[Fitxategi (informatika)|fitxategiak]] ere atxiki daitezke. Ohiko [[Posta|postarekinposta]]rekin alderatuz, azkarragoa eta merkeagoa da.

Zerbitzu honek erabiltzaileen esku jartzen du mezuak bidali eta jaso ahal izatea komunikabide elektroniko sareei esker; mezu hauek gutun elektroniko edo posta elektroniko izenak dauzkate. «Posta elektroniko» hitza, ohiko posta oinarri hartuz analogia bidez sorturiko hitza da. Aurreko biak mezuak jaso eta bidaltzeko erabiltzen dira, eta bitarteko postontzia dute biek, [[posta zerbitzari]]<nowiki/>a. ''E-mailak'' ez ditu bakarrik testuak bidali-jasotzen, era guztietako fitxategiak bidaltzen ditu,<ref>{{Erreferentzia|izena=Patrick|abizena=Kingsley|izenburua=Father of the email attachment|hizkuntza=en|data=2012-03-26|url=http://www.theguardian.com/technology/2012/mar/26/ather-of-the-email-attachment|aldizkaria=the Guardian|sartze-data=2018-11-27}}</ref> nahiz eta batzuetan mugak dauden erantzitako fitxategiekin.<ref>{{Cite web|url=https://archive.fo/20180515232501/https://support.office.com/es-es/article/Enviar-archivos-grandes-con-Outlook-8C698842-B462-4A4C-8D53-5C5DD04F77EF|izenburua=Enviar archivos grandes con Outlook|sartze-data=2018ko Azaroaren 26a|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Enviar archivos adjuntos con tu mensaje de Gmail - Ordenador - Ayuda de Gmail|hizkuntza=es|url=https://support.google.com/mail/answer/6584?co=GENIE.Platform=Desktop&hl=es|aldizkaria=support.google.com|sartze-data=2018-11-26}}</ref>

Posta elektroniko sistemak, birbidali eta biltze sisteman oinarritzen dira, beraz, ez da nahitaezkoa sistemaren bi muturrak aldi berean konektaturik egotea. Horretarako, posta zerbitzaria erabiltzen da, erdiko eginkizunak trebatu ditzan behin behineko mezu biltegi bihurtzen da, ondoren, mezuak dagokien helbidera heltzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dave Crocker|abizena=<dcrocker@bbiw.net>|izenburua=Internet Mail Architecture|hizkuntza=en|url=https://tools.ietf.org/html/rfc5598#page-4|aldizkaria=tools.ietf.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref> Interneten mota hauetako hamaika posta zerbitzari aurkitu daitezke, batzuk askeak dira eta beste batzuk ordea ordainpeko zerbitzuak dira, batzuk enpresa pribatuen esku daudenak

E-mailaren sorrera [[Internet]]<nowiki/>ena baino antzinakoa da. Lehen aurrekaria 1962an daukagu [[Massachusetts Institute of Technology|Massachusettseko Teknologia institutuak]] lehenengo aldiz ordenagailu bat erosi zuenean, [[IBM PC|IBM 7090]] [[Ordenagailu|ordenagailuaordenagailu]]a erabiltzaile askoren artean partekatzen zuten (1963an [[IBM PC|IBM]] 7094 ordenagailuarekin berritu zuten aurrekoa). Sistema hauei esker erabiltzaileek urrutiko terminalak erabiliz saioa hasi zezaketen eta era honetan informazioa diskoan gorde ahal zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The IBM 7094 and CTSS|hizkuntza=en|url=https://www.multicians.org/thvv/7094.html|aldizkaria=www.multicians.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref>

Gaur egun mezu bezala onartzen dugun e-maila lehen aldiz [[1971|1971an]]an bidali zuten data sare baten bidez. Mezu honek soilik «QWERTYUIOP» zeukan testuan, [[ARPANET]] sariaren bidez bidali zuten, nahiz eta bi aparatuak bata bestearen ondoan egon. [[Ray Tomlinson]] izan zen sare bidezko mezuak bidaltzearen ideiaren jabea. Berak [[CYPNET]] proba [[Sare protokolo|protokoloa]] erabili zuen sare bidez mezuak bidaltzeko bi aparaturen artean; une horretara arte [[ordenagailu]] berdina erabiltzen zuten erabiltzaileak soilik komunikatu ahal ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Ray Tomlinson Invented Internet-Based Email|url=https://www.thoughtco.com/history-of-email-and-ray-tomlinson-1991609|aldizkaria=ThoughtCo|sartze-data=2018-11-26}}</ref>

Tomlisonek berak erantsi zuen [[a bildu]]<nowiki/>aren (@) erabilera erabiltzailearen eta norakoaren erabiltzailearen kontuari dagokion ordenagailuaren arteko banaketa islatzeko. Ikur hau hautatu zuten ingelesez ''at'' irakurtzen delako, beraz «non» zegoen norakoaren erabiltzailearen kontua irakurri zitekeen.

* Enpresek eta administrazioek eskaini egiten dituzten posta korporatiboak dira hauek, eta beraien langileentzat eskaintzen dituzte.

* Etxeko eremuan, Erailtzaileak Internetez hornitzen dituzten enpresek ([[ISP]]), normalean, kontu bat edo pare bat ematen dituzte.

*Badaude Badaude posta zerbitzua diru kopuru baten truke ezartzen dutenak ere.

* Azkenik, posible da doanik posta elektroniko kontu bat lortzea, adibidez, [[Gmail]], [[Yahoo!|Yahoo Mail]], Outlook.com eta beste asko.

# ''Anak'' mezua idatzi egiten du, mezu elektronikoko [[Posta-bezero|bezero]] batekin.(Bezero elektronikoak ordenagailuen softwareak dira, mezuak irakurri eta idazteko erabiltzen dira, e-mailak bezeroan gorde egiten dira eta askok ez dute Interneten beharrik erabiltzailearen mezuak erakutsi edo mezu berriak bidaltzeko prest gordetzeko) [[SMTP|SMTP protokoloaren]] (Simple Mail Transfer Protocol) komunikatu egiten da posta zerbitzariarekin (smtp.a.org zerbitzariarekin), honek mezua jaso eta hartzaileari bidaltzeko ordena jasotzen du.

# smtp.a.org zerbitzariak b.com domeinua daukan erabiltzaile bati mezu bat eman behar dio baina zerbitzariak ez daki zein den erabiltzailearen ordenagailua, horretarako, bere sarearen [[Domain Name System|DNS]] (Domain Name System) zerbitzarian kontsultatu behar du [[Domain Name System|DNS]] protokoloa erabiltzen. [[Domain Name System|DNSari]] zein den b.com domeinua kudeatzen duen arduraduna galdetuko dio, hau da, zein den domeinuak lotuta daukan Mx erregistroa.

# [[SMTP]] zerbitzariak, (smtp.a.org) jada, mx.b.com-ekin konektatu daiteke eta mezua eman ahal dio, berriz [[SMTP]] protokoloa erabiltzen da kasu honetan.

# Beak berriz bere ordenagailua pizterakoan, softwarea martxan jartzen denean, zerbitzariak ordenagailuan gorde egiten ditu heldu zaizkion mezu guztiak, eta azkenik, Bea Anak bidalitako mezua deskargatzen du irakurri ahal izateko. Honetarako, [[POP|POP3]] (Post Office Protocol versión 3) edo [[IMAP]] (Internet Message Acess Protocol) protokoloak erabiltzen dira.

2011an munduan 1.4 bilioi email erabiltaile zeuden eta egunero [[Zabor-posta|spamik]] gabeko 50 bilioi e-mail bidaltzen ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of social networks|argitaletxea=Sage|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/698728403|isbn=9781452266503|pmc=698728403|sartze-data=2018-11-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The ultimate mobile email statistics overview|hizkuntza=en-US|url=https://www.emailmonday.com/mobile-email-usage-statistics/|aldizkaria=www.emailmonday.com|sartze-data=2018-11-27}}</ref>

Erabiltzaileak nahi badu, bidaltzen dituen mezuak gorde ahal ditu bere ordenagailuan, era automatiko edo eskuzko era batean. Gordetako mezuak bidalitako mezuei erreserbatutako direktorio batean gordeta geratzen dira.

Gaur egun dohainik aurkitu ditzakegun zuzkitzaileen artean honako hauek ditugu:

* [[Birus (informatika)|Birus informatikoak]], fitxategi erantsien bitartez hedatzen direnak, irekitzen dituenaren ordenagailua infektatuz.

* [[Phishing]]: bankuaren informazioa lortzen saiatzen den iruzurrezko posta.

* [[Amen-omen|Gezurrak]] (txantxa, burla,...): berri faltsuak hedatzen dituzte masiboki.

* [[Posta-bezero|Posta-bezeroa]]a

* [[Domeinu]]

[[Kategoria: Internet]]

[[Kategoria: Fitxategi sistemak]]