Presio atmosferiko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
azpitalburu bat eta irudi bat gehitu ditut. |
||
40. lerroa:
Barometro hauek ez dute likidorik erabiltzen baizik eta hermetikoki itxita dagoen kutxa edo esparru metaliko bat, zeinean airea hustu den partzialki; barrunbe metaliko horrek gainazal bat atmosferako airearekin kontaktuan dauka, eta gainazal hori deformatu egiten da elastikoki presioaren eraginez. Gainazalarekin konektaturik, sistema mekaniko bat dago, presioaren aldaketengatik sorturiko desplazamenduak anplifikatzeko, eta horrela paper milimetratu batean erregistra daitezke edo pantaila batean agertu. [[Lucien Vidie]]-k (1805-1866) asmatu zuen barometro hau 1844an eta geroago [[Eugène Bourdon]]-ek (1808-1884) hobetu zuen 1849an. Barometro aneroideak ez du merkuriorik eramaten eta [[Nabigazio|nabigazioan]] erabiltzen dena da.
<br />
== Presio atmosferikoaren aldaketa ==▼
<br />
▲== Presio atmosferikoaren aldaketa ==
Atmosferaren izaeran eragiten duten zenbait faktore direla eta (airearen konposizioa, tenperatura...), puntu geografiko jakin bateko presio atmosferikoa etengabe ari da aldatzen. Horrez gain, tokitik tokira ere aldatzen da, dela norabide horizontalean zein bertikalean. Aldaketa horiek zein diren eta nola gertatzen diren ulertzea funtsezkoa da metereologoek beren iragarpenak egin ahal izateko, eta klima nola aldatzen den ulertzeko.
[[Fitxategi:Pressure air.svg|thumb|274x274px|Tokiko bertikaleko puntuetako presio atmosferikoaren aldaketa, altitudearen arabera.]]
Puntu geografiko jakin batean gaudela, norabide bertikala kontuan izanik, presio atmosferikoa txikiagotu egiten da altitudea handiagotu ahala. Batez beste, esponentzialki txikiagotzen da, gutxi gorabehera hamar bat aldiz 16 km bakoitzeko, edo gauza bera dena, erdira jaisten da 5.500 m bakoitzeko. Horrexegatik da posible presio atmosferikoaren bidez atmosferako puntuaren altitudea kalkulatzea (gutxi gorabehera, hori bai), eta horixe da [[aeronautika]]<nowiki/>n eta [[alpinismo]]<nowiki/>an erabiltzen diren altimetroen funtsa.
Alboko grafikoan, aldaketa horren adibide bati dagokion grafikoa ageri da. Grafiko horretako abzisetan puntuko <math>h</math> altitudea adierazten da, kilometrotan emana, eta ordenatuetan, <math>p</math> presio atmosferikoa, hektopascaletan emana. Kasu horretan itsas mailako presio atmosferikoak <math>1013,25 \text { hPa}</math> balio du. <br />
=== Airearen konposizioaren
[[Aire|Airea]] hotza bada, uzkurtu egiten da, dentsitatea handituz eta hortaz jaisten da, [[Presio|presioa]] igoz eta [[antizikloi]] termikoak eraginez. Horrela zona lasai bat eratzen du, [[Haize|haizerik]] gabe, aire hotz hau poliki jaisten delako zentzu zirkular batean. [[Ipar hemisferio|Ipar hemisferioan]] ordu zentzuan eta [[Hego hemisferio|hego hemisferioan]] berriz aurkakoan. Aldiz, [[Bero|beroa]] bada, igotzen da eta [[zikloi]] edo [[Depresio (meteorologia)|depresio]] termikoak eragiten ditu.
Era berean, aire [[Hotz|hotza]] eta aire beroa nahasten ez direnez, batak bestea jaitsarazten du antizikloi eta [[Depresio (meteorologia)|depresio]] dinamikoak sortuz.
<br />
▲=== Altitudearen arabera ===
Altuerak [[tenperatura]], presio atmosferikoa eta bere efektuak aldatzen ditu airearen dentsitatea aldatzerakoan. Fenomenoa oso erraz azaldu ahal da: [[Aire|airea]] berotzen da lurreko [[Azalera|azalerarekin]] kontaktuan, bai lehorrean, bai [[ozeano]] eta [[Itsaso|itsasoetako]] azaleran, bereziki, azken kasu honetan. [[Bero|Berotzean]], airea igotzen da [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] gutxitzen delako eta beraz, presioa ere bai. Aireak igotzen jarraitzen du, aireko goranzko zutabearen [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] bere goiko mailaren inguruarekin egonkortu arte. Hala ere, prozesu horren ulermena askoz konplexuagoa da, [[Presio|presioaren]] aldaketak altueraz gain beste faktore batzuen mende dagoelako. Adibidez, [[Hezetasun|hezetasuna]] edo [[Latitude|latitudea]], atmosferaren lodiera handiagoa edo txikiagoa izanik arrazoi [[Dinamika|dinamikoengatik]]. Lodiera hau maximoa da zona ekuatorialean eta, beraz, minimoa [[Lurraren hemisferioak|poloetan]]. [[Altimetro|Altimetroaren]] asmakizuna airearen eta altueraren [[Dentsitate (fisika)|dentsitatearen]] arteko loturan oinarritzen da.▼
Berehala egiaztatu zen altimetroa [[Meridiano|meridianotik]] zehar eramatean presio atmosferikoa aldatzen zela, nahiz eta beti itsas mailan aurkitu. Konklusio logikoa izan zen [[Itsas maila|itsas mailaren]] altuera [[Latitude|latitudearen]] arabera aldatzen zela, altuera handiagoa izanez eta beraz, presio txikiagoa, [[Lurra|Lurreko]] ekuatorean zehar. ▼
=== Aldaketa horizontala, Lurreko koordenatu geografikoaren arabera ===
<br />
==== Isobarak ====
Aldizka [[presio]] ezberdinetako [[Neurketa|neurketak]] egiten dira une berean [[Lurra|lurraren]] puntu desberdinetan eta horrela neurri bereko puntuak elkartzen dituzten lerroak marrazten dira. Lerro horiei “[[Isobara|lerro isobarak]]” deitzen diegu. Beraz, isobarak presio berdineko puntuak une zehaztu batean elkartzen dituzten lerroak dira.
=== Atmosferako egonkortasuna eta ezegonkortasuna ===
<br />
=== Altitudearen arabera ===
▲Altuerak [[tenperatura]], presio atmosferikoa eta bere efektuak aldatzen ditu airearen dentsitatea aldatzerakoan. Fenomenoa oso erraz azaldu ahal da: [[Aire|airea]] berotzen da lurreko [[Azalera|azalerarekin]] kontaktuan, bai lehorrean, bai [[ozeano]] eta [[Itsaso|itsasoetako]] azaleran, bereziki, azken kasu honetan. [[Bero|Berotzean]], airea igotzen da [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] gutxitzen delako eta beraz, presioa ere bai. Aireak igotzen jarraitzen du, aireko goranzko zutabearen [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] bere goiko mailaren inguruarekin egonkortu arte. Hala ere, prozesu horren ulermena askoz konplexuagoa da, [[Presio|presioaren]] aldaketak altueraz gain beste faktore batzuen mende dagoelako. Adibidez, [[Hezetasun|hezetasuna]] edo [[Latitude|latitudea]], atmosferaren lodiera handiagoa edo txikiagoa izanik arrazoi [[Dinamika|dinamikoengatik]]. Lodiera hau maximoa da zona ekuatorialean eta, beraz, minimoa [[Lurraren hemisferioak|poloetan]]. [[Altimetro|Altimetroaren]] asmakizuna airearen eta altueraren [[Dentsitate (fisika)|dentsitatearen]] arteko loturan oinarritzen da.
▲Berehala egiaztatu zen altimetroa [[Meridiano|meridianotik]] zehar eramatean presio atmosferikoa aldatzen zela, nahiz eta beti itsas mailan aurkitu. Konklusio logikoa izan zen [[Itsas maila|itsas mailaren]] altuera [[Latitude|latitudearen]] arabera aldatzen zela, altuera handiagoa izanez eta beraz, presio txikiagoa, [[Lurra|Lurreko]] ekuatorean zehar.
=== Presio atmosferikoaren mugako balioak ===
| |||