Presio atmosferiko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua osatzen ari naiz. |
t irudien tamaina |
||
18. lerroa:
Torricelliren esperimentuaren ondoko urteetan jakintsuen arteko eztabaidagai nagusia izan zen argitzea ea aireak pisurik ote zeukan argitzeaa izan zen. Horien artean zegoen oraindik oso gaztea zen Blaise Pascal (1636-1662). Berak honako ideia hau iradoki zuen: aireak pisua bazeukan eta atmosferako airearen pisua bazen merkurio zutabeari eusten ziona, orduan merkurio-zutabea txikiagoa izan beharko zen altitude geografiko handiagoko tokietan. Ideia hori buruan zuela, bere koinatu Florin Périer-en laguntzaz Puy de Dôme mendira (1465 m) joan zen 1648an, eta bertan Torricelliren esperimentua berregin zuten altitude desberdinetan, zenbat eta gorago neurtu merkurio-zutabearen altuera hainbat eta txikiagoa zela egiaztatuz. Hain zuzen, lorpen hori gogoratzeko eman zaio ''pascal'' izena nazioarteko SI sistemako presio-unitateari.
Pascali zor zaio esperimentuaren meritua eta presioaren azalpena, baina izatez, jadanik 1638an Descartes-ek (1596-1650) testu hau idatzia zeukan: “''Airea astuna da, eta Lurra inguratzen hodeiak baino harago ere Lurra inguratzen duen artilezko estalki baten modukoa da; hain zuzen, artile horren pisuak konprimatzen du merkuriozko gainazala, eta horrek eusten dio behera erortzen ez den merkurio-zutabeari''”. Beraz, argi zeukan Descartesek atmosferako airearen pisuaren ondoriozkoa zela presio atmosferikoa. [[Fitxategi:Magdeburger-Halbkugeln.jpg|thumb|330x330px|Magdeburg-eko esperimentuaren grabatua.]][[Fitxategi:Magedurger Halbkugeln Luftpumpe Deutsches Museum.jpg|ezkerrera|thumb|
=== Magdeburgo-ko hemisferioak ===
Presio atmosferikoaren kontzeptuak onarpen erabatekoa lortu zuen 1654an Otto von Guericke-k (1602-1686) Magdeburgo-n eginiko esperimentuaren ondoren. Kobrezko bi hemisferio esferiko prestatu zituen, 50 cm-ko erradiodunak gutxi gorabehera, eta biak hermetikoki bildu eta itxirik, barneko airea kendu zien huts-ponpa batez. Hemisferioek uztai batzuk zituzten kanpoan eta bertan sokak loturik, sokei tiraka hasita bi hemisferioak banantzen saiatu ziren lehenik gizonaketa gero zaldiak. Esperimentua ikustera hurbildu ziren behatzaileak harriturik geratu ziren ikustean bi gizon taldek alde sokatiraka ekinez ezin izan zituztela banandu, ez eta hamasei zaldik ere, garaiko grabatu batek erakusten duenez. Presio atmosferikoaren eraginez, bi hemisferiok oso estuki zeuden elkarrekin lotuta.
== Presio atmosferikoaren unitateak ==
Nazioarteko SI sisteman, presioa neurtzeko unitatea ''[[Pascal (unitatea)|pascal]]'' izenekoa da (<math>\text {Pa}</math> sinboloduna); beraz, horixe da, izatez, presio atmosferikoa neurtzeko unitatea. Dena den, kontzeptu hori gehien erabiltzen duten metereologoen artean ohitura dago pascal unitatearen multiplo bat erabiltzeko, ''[[hektopascal]]'' izenekoa, <math>\text {hPa}</math> sinboloduna, eta balio hau duena:<math display="block">\text {1 hPa}= \text {100 Pa}.</math>Halere, SI sistemakoak ez diren beste unitate batzuk ere erabiltzen dira praktikan:<br />
| |||