21:52, 11 martxoa 2019ko berrikusketa aldatu Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.298 edits t administratzaileak babesa kendu dio «Extremadura» orriari: ez dirudi jadanik babesa behar duenik ← Aurreko ezberdintasuna		17:37, 12 martxoa 2019ko berrikusketa aldatu desegin Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.298 edits tNo edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: ~~{{Erdi-babestua}}~~{{erkidego infotaula \| izena = Extremadura \| bertako_izena = Extremadura<br />Estremaúra 27. lerroa: }} '''Extremadura'''<ref>{{Erreferentzia\|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0154.pdf\|egilea=[[Euskaltzaindia]]\|data = 2008-05-30\|izenburua= 154. araua: Europako eskualde historiko-politiko nagusiak}}</ref> [[Espainia]]ko mendebaldeko autonomia erkidego bat da, [[Portugal]]go mugan kokatua. Beste mugakideak hauexek ditu: Iparraldean, [[Gaztela eta Leon]]; hegoaldean, [[Andaluzia\|Andaluzia;]] eta ekialdean, [[Gaztela-Mantxa]]. Hiriburua [[Mérida\|Merida]] da. [[Cáceresko probintzia\|Cáceres]] eta [[Badajozko probintzia\|Badajoz]] probintziak hartzen ditu. == Inguru naturala eta klima ==▼ Erdialdeko Mendikateak gurutzatzen du ekialdetik mendebalera, iparraldean Toledoko mendiak daude eta [[Sierra Morena (Espainia)\|Sierra Morena]] mendilerroa hegoaldean. [[Klima kontinental]]a du; udak oso beroak dira eta euri gutxi egiten du, baina mendietan elurra sarritan izaten da. [[Tajo]] eta [[Guadiana]] ibaiek eta bi haien ibaiadarrek ureztatzen dute Extremadura.▼ == Historia ==▼ Extremadura [[Antzinako Erroma\|erromatarrek]] hartu zuten. Aztarna ugari ikus daiteke gaur oraindik, batez ere Meridan, antzinako [[Lusitania]]ko zati bateko hiriburua baitzen.▼ [[Fitxategi:Plaza mayor de Cáceres.jpg\|thumb\|ezkerrera\|240px\|[[Cáceres]] hiriko plaza nagusia.]]▼ [[Arabiar]]ren garaietan, Badajozeko [[taifa]]k garrantzia handia izan zuen eta aftasiden garaian [[Algarbe\|Algarve]] portugaldarrera eta Lusitaniara hedatu zuen bere erresuma. Leongo Fernando II.ak Cáceres aldera jo zuen; Coriara biztanleak eraman zituen eta eraso ausartak egin zituen Badajoz aldera. 1227an hartu zuten Cáceres eta Alfontso IX.ak Mérida, Montánchez eta Badajoz (1230) hartu zituen Abenhut garaitu ondoren. Fernando III.ak Trujillo eta Medellíngo lurrak hartu zituen.▼ XIII. mendean lursailak hesitzeko ekinaldi bat egin zen, lurrak [[Mesta]]ko abereetatik babesteko. Hala sortu ziren ''dehesak'' edo lur hesituak, erregeek bultzatu zituztenak, Mesta erakundearen indar handiari aurre egiteko modua ikusten baitzuten haietan. Lurrak hesitzean, ordea, herri lurrak jabetza pribatuen eskuetara igaro ziren; lurrik ez zuten langileak ugaritu ziren, eta emigrazioa sortu zen. Hala, gaur egun arte dirauen arazoa sortu zen garai hartan.▼ Bestetik, Portugalek lurralde haiek hartzeko ekinaldi ugari egin zituen [[Erdia Aroa\|Erdi Aro]] guztian zehar eta XIV. mendean.▼ 1983. urteaz geroztik, Espainiako autonomia ~~erkidegoa~~erkidego bat da.▼ == Ekonomia ==▼ [[Fitxategi:Dehesa2.jpg\|thumb\|300px\|[[Dehesa]] bat.]]▼ Lehorreko nekazaritza da jarduera nagusia, ''Badajoz egitasmo'' delakoaren bidez, urez hornitua. Garia, garagarra eta oloa, oliba, ardoa eta tabakoa lantzen dira batez ere. Ardiak eta txerriak ([[urdaiazpiko]]a) ugari dira eta [[mea\|meen]] aldetik Logrosango fosforita da aipatzekoa. Industria nekazaritzari lotua dago batik bat.▼ Extremaduraren arazo nagusia, Erdi Arotik datorrena, lur banaketarena da, jauntxoena, alegia. Horren ondorioz, oso emigrazio biziak izan zituen, bai XIX. mendean, bai XX. mendean zehar. Mendearen hasieran ahalegin batzuk egin ziren nekazaritza indartzeko, baina ez zuten ondorio aipagarririk lortu eta Extremadura Espainiako eskualderik atzeratuenetakoa da oraindik ere.▼ == Kultura ==▼ === Hizkuntzak ===▼ Extremadurako [[hizkuntza]] nagusia eta hedatuena, ezbairik gabe, [[gaztelania]] da, batez ere gazte belaunaldien artean. Hori da hizkuntza ofizial bakarra. Gaztelaniarekin batera, hala ere, beste hizkuntza batzuk ere mintzatzen dira:▼ * [[Cáceresko probintzia]]ren ipar-mendebaldean [[extremadurera\|extremeñozko]] hiztunak daude, [[astur-leones\|asturleonera]] eta [[gaztelania]]ren arteko hizkuntza modalitatea, galtzeko arrisku larrian dagoena.▼ * [[Cáceresko probintzia]]ren ipar-mendebaldeko [[Jalamako ibar]]rean, [[galiziera]]rekin edo [[portuges]]arekin lotutako eta hizkuntz ezaugarri propioak dituen [[Extremadurako fala]]ren hiztunak daude.▼ * [[Portugal]]ekiko mugako hainbat ingurutan ([[Olivenza]] disputatutako inguruan eta [[Alcántara]]n, batez ere) [[portuges]]ezko hiztunak bizi dira.▼ * Extremadurako gainontzeko lurralde gehienetan [[gaztelania]]ren aldaera edo dialekto berezia hitz egiten da, [[castúo\|castuo]] deitutakoa.▼ == Udalerri nagusiak == 118 ⟶ 147 lerroa: \| img_20 = }} ▲== Inguru naturala eta klima == ▲Erdialdeko Mendikateak gurutzatzen du ekialdetik mendebalera, iparraldean Toledoko mendiak daude eta [[Sierra Morena (Espainia)\|Sierra Morena]] mendilerroa hegoaldean. [[Klima kontinental]]a du; udak oso beroak dira eta euri gutxi egiten du, baina mendietan elurra sarritan izaten da. [[Tajo]] eta [[Guadiana]] ibaiek eta bi haien ibaiadarrek ureztatzen dute Extremadura. ▲== Historia == ▲Extremadura [[Antzinako Erroma\|erromatarrek]] hartu zuten. Aztarna ugari ikus daiteke gaur oraindik, batez ere Meridan, antzinako [[Lusitania]]ko zati bateko hiriburua baitzen. ▲[[Fitxategi:Plaza mayor de Cáceres.jpg\|thumb\|ezkerrera\|240px\|[[Cáceres]] hiriko plaza nagusia.]] ▲[[Arabiar]]ren garaietan, Badajozeko [[taifa]]k garrantzia handia izan zuen eta aftasiden garaian [[Algarbe\|Algarve]] portugaldarrera eta Lusitaniara hedatu zuen bere erresuma. Leongo Fernando II.ak Cáceres aldera jo zuen; Coriara biztanleak eraman zituen eta eraso ausartak egin zituen Badajoz aldera. 1227an hartu zuten Cáceres eta Alfontso IX.ak Mérida, Montánchez eta Badajoz (1230) hartu zituen Abenhut garaitu ondoren. Fernando III.ak Trujillo eta Medellíngo lurrak hartu zituen. ▲XIII. mendean lursailak hesitzeko ekinaldi bat egin zen, lurrak [[Mesta]]ko abereetatik babesteko. Hala sortu ziren ''dehesak'' edo lur hesituak, erregeek bultzatu zituztenak, Mesta erakundearen indar handiari aurre egiteko modua ikusten baitzuten haietan. Lurrak hesitzean, ordea, herri lurrak jabetza pribatuen eskuetara igaro ziren; lurrik ez zuten langileak ugaritu ziren, eta emigrazioa sortu zen. Hala, gaur egun arte dirauen arazoa sortu zen garai hartan. ▲Bestetik, Portugalek lurralde haiek hartzeko ekinaldi ugari egin zituen [[Erdia Aroa\|Erdi Aro]] guztian zehar eta XIV. mendean. ▲1983. urteaz geroztik Espainiako autonomia erkidegoa da. ▲== Ekonomia == ▲[[Fitxategi:Dehesa2.jpg\|thumb\|300px\|[[Dehesa]] bat.]] ▲Lehorreko nekazaritza da jarduera nagusia, ''Badajoz egitasmo'' delakoaren bidez, urez hornitua. Garia, garagarra eta oloa, oliba, ardoa eta tabakoa lantzen dira batez ere. Ardiak eta txerriak ([[urdaiazpiko]]a) ugari dira eta [[mea\|meen]] aldetik Logrosango fosforita da aipatzekoa. Industria nekazaritzari lotua dago batik bat. ▲Extremaduraren arazo nagusia, Erdi Arotik datorrena, lur banaketarena da, jauntxoena, alegia. Horren ondorioz, oso emigrazio biziak izan zituen, bai XIX. mendean, bai XX. mendean zehar. Mendearen hasieran ahalegin batzuk egin ziren nekazaritza indartzeko, baina ez zuten ondorio aipagarririk lortu eta Extremadura Espainiako eskualderik atzeratuenetakoa da oraindik ere. ▲== Kultura == ▲=== Hizkuntzak === ▲Extremadurako [[hizkuntza]] nagusia eta hedatuena, ezbairik gabe, [[gaztelania]] da, batez ere gazte belaunaldien artean. Hori da hizkuntza ofizial bakarra. Gaztelaniarekin batera, hala ere, beste hizkuntza batzuk ere mintzatzen dira: ▲* [[Cáceresko probintzia]]ren ipar-mendebaldean [[extremadurera\|extremeñozko]] hiztunak daude, [[astur-leones\|asturleonera]] eta [[gaztelania]]ren arteko hizkuntza modalitatea, galtzeko arrisku larrian dagoena. ▲* [[Cáceresko probintzia]]ren ipar-mendebaldeko [[Jalamako ibar]]rean, [[galiziera]]rekin edo [[portuges]]arekin lotutako eta hizkuntz ezaugarri propioak dituen [[Extremadurako fala]]ren hiztunak daude. ▲* [[Portugal]]ekiko mugako hainbat ingurutan ([[Olivenza]] disputatutako inguruan eta [[Alcántara]]n, batez ere) [[portuges]]ezko hiztunak bizi dira. ▲* Extremadurako gainontzeko lurralde gehienetan [[gaztelania]]ren aldaera edo dialekto berezia hitz egiten da, [[castúo\|castuo]] deitutakoa. == Erreferentziak == {{ lur \| data=2011/-12/-26}} {{erreferentzia_zerrenda}} == Kanpo loturak == {{commonskat}}

Extremadura: berrikuspenen arteko aldeak