William Harvey: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Ideiak eta bere lanaren kritikak eta harrerak osatu |
Ideiak eta erreferentziak osatu |
||
1. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''William Harvey''' ([[Folkestone]], [[1578]]ko [[apirilaren 1]]a - [[Roehampton]] ([[Londres]]), [[1657]]ko [[ekainaren 3]]a) [[mediku]] eta [[Fisiologia|fisiologo]] ingelesa izan zen. [[Zirkulazio-aparatu]]a deskribatu zuen lehena izan zen, bizi izan zen garaian nagusitasuna bereganatzen zuten odolarekiko ideiak zalantzan jarriz eta honekiko ikuspegi zientifiko berri bat garatuz.
== Biografia ==
1578ko apirilaren 1an jaio zen [[Folkestone]]n, [[Ingalaterra]]ko hego-ekialdeko muturrean. Thomas Harvey merkatari aberatsaren semea zen. Hasierako ikasketak [[Canterbury|Canterburyn]] egin zituen eta 1597an [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgeko Unibertsitateko]] ''Conville and Caius
Bere ikasketak amaitu ondoren, Ingalaterrara itzuli zen mediku bezala jarduteko eta 1604. Urtean Elizabeth Brownekin ezkondu zen, [[Lancelot browne|Lancelot Browne]] garaiko mediku ospetsuaren alabarekin.
12. lerroa:
1616. urtean ''Lumleian lectures'' izeneko hitzaldien kargua bereganatu zuen. Hitzaldi hauen bitartez anatomiaren inguruko ezagutza transmititzen zuen, asteko bi klase emanez urtean zehar.
Bere bizitza osoan mediku bezala lan egin ondoren, 1657an hil zen Londreseko Roehamptoneko auzoan, 79 urte zituela.
== Ideiak ==
Gerta liteteke [[odolaren zirkulazioa]]ren planteamendua proposatzeko William harveyek hainbat lanetan aurkitu izana inspirazioa, hala nola, [[René Descartes|Descartes]] eta [[Miguel Servet]]en lanak eta antzinako medikuntza musulmanean, non [[Ibn Nafis]] autoreak arterien ezaugarriak aztertu izan zituen XIII. mendean. Bestalde, bere ideiak garatzeko eragile nagusienak Paduako unibertsitateko irakasleak eta autoreak izan ziren: [[Hyeronimus Mercurialis|Hyeronimus Mercurialis(1530-1606)]], [[Gabriel Falopio|Gabriel Falopio(1523-1562)]], [[Andres Vesalio|Andres Vesalio(1514-1574)]] eta nagusiki [[Girolamo Fabrici d'Acquapendente|Hieronymus Fabricius]](1533-1616), zeinak balbulak aurkitu izan zituen zainetako barne egituratan, balbula hauen erabilera ezagutu gabe. Azken autore honek, fisiologia modernoaren ezagutzan barneratzen lagundu zuen eta umekiaren garapenaren ikerketan
1616an odolaren zirkulazioaren teoria definitu zuen, nahiz eta bere teoriaren emaitzak 1628an argitaratu zituen bere ''Exercitatio Anatomica de Motu Cordis et Sanguinis in Animalibus'' (animalietan bihotzaren lana eta odolaren inguruko ikerketa anatomikoa) liburuaren bitartez.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Revista Alma :: Spanish {{!}} LA CIRCULACIÓN DE LA SANGRE A 400 AÑOS DE SU DESCUBRIMIENTO|hizkuntza=es-ES|url=http://www.almarevista.com/revista/blog/la-circulacion-de-la-sangre-a-400-anos-de-su-descubrimiento/|sartze-data=2019-03-12}}</ref> Bertan metodo zientifikoan oinarriturik, [[Bihotz|bihotza]] gorputzean zehar [[Odol|odola]] ponpatzen zuela adierazi zuen, [[Zirkulazio-aparatu|zirkulazio-aparatuaren]] baitan. Modu honetan, adierazi zuen erabilitako odola bihotzera garraituko zela zainen bitartez eta odol oxigenatua gorputzetik banatuko zela arterien bitartez, odola modu zirkularrean garraiatuz bihotzetik gorputzera eta alderantziz. Horrela, odola bihotzetik arterietara pasako litzateke, arterietatik zainetara eta zainetatik bihotzera. Hipotesi hau frogatzeko, gorputzen behaketa anatomikoak eta esperimentuak erabili zituen.<ref name=":0" />
Honek odurarte ontzat hartzen zen [[Galeno|Claudio Galenoren]] eredua auzitan jarri zuen, zeinak adierazi zuen arterietako odola eta zainetako odola erabilera eta jatorri desberdinak zeukaztela. Horrela, autore honen arabera zainetako odola gibeletik sortuko zen eta arterietako odola, aldiz, bihotzean sortuko zen. Harveyek frogatu zuen gibelak odolaren 250 litro ekoiztu beharko zituela ordu bakoitzean gorputza modu egokian higitzeko, hau lortu ezina izanik.<ref>{{Erreferentzia|izena=MAPPING CONTROL géolocalisation de véhicules particuliers et|abizena=entreprises|izenburua=William Harvey (1578-1657): Maestro y padre de la Cardiología|hizkuntza=es|url=http://www.galenusrevista.com/?William-Harvey-1578-1657-Maestro-y&recherche=william%20harvey|aldizkaria=Revista Galenus|sartze-data=2019-03-12}}</ref>
1651. urtean ''Exercitationes de generatione animalium, quibus accedunt quaedam de partu, de membranis ac humoribus uteri, et de conception'' liburua idatzi zuen''.'' Bertan umekiaren garapena aztertu zuen, izakien eratzeko modua azalduz.
== Bere lanaren kritikak eta harrera ==
| |||