Klementzia Richard: berrikuspenen arteko aldeak

'''Maria Klementzia Richard Grandmontagne''' —{{lang-fr|Clémence Richard}}— , '''Klementzia Bonaparte''' edo '''Bonaparte printzesa''' ([[Larraine]], [[1830]]eko [[azaroaren 28]]a – [[Londres]], [[1915]]eko [[azaroaren 14]]a) zuberotar euskalaria[[euskalari]]a izan zen. [[Luis Luziano Bonaparte]]ren laguntzaile eta bikotea[[Bikote (pertsonen arteko harremana)|bikote]]a zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre |abizena= Machot |izenburua= Une Souletine méconnue, Clémence Richard, seconde épouse de Louis-Lucien Bonaparte |aldizkaria= [[Ekaina (aldizkaria)|Ekaina]]| lekua= [[Donibane Lohizune]] |alea= 90 | urtea= [[2004]]}}</ref>.

Klementzia familiarekin batera bizi izan zen Euskal Herriko hainbat tokitan. [[1857]]an bere ahizpa LutziakLuziak [[Zegama]]n [[Klaudio Otaegi]] ezkondu zuen eta handik aurrera biak [[Hondarribia]]n bizi ziren. Bertan Klementziak [[Luis Luziano Bonaparte]] printzea ezagutu zuen, ziur asko [[1857]]an, Luis Luzianok Euskal Herria bisitatu zuenean.

Alarguna bilakatuta, Klementzia [[Londres]]en bizi zen, printzesa tituluarekin. Luis Luziano eta biek bilduriko eskuizkribuak [[1904]]ean saldu zizkien Gipuzkoako[[Gipuzkoa]], Bizkaiko[[Bizkai]] eta Nafarroako[[Nafarroa]]ko diputazioei, nahiz eta [[Chicago]]ko [[Newberry Liburutegi]] ospetsuak lehenago eskatu<ref>{{Erreferentzia|abizena=P. Garmendia|izenburua=La colección de manuscritos del Príncipe Luis Luciano Bonaparte en la Diputación de Guipúzcoa|hizkuntza=es|url=http://hedatuz.euskomedia.org/1682/1/24138149.pdf}}</ref>, [[Azkue]] eta [[Fermín Lasala Collado|Fermín Lasala]] bitartekari izan zirelarik.

Gurasoak kanpokoak izanda ere, Klementzia txikitatik mintzatzen zuen [[euskara]]z. Horri esker, senarra lagundu zezakeen euskalkiak[[euskalki]]ak eta [[toponimia]] ezagutzeko.<ref>[[Luis Luziano Bonaparte]] ''Cartes des Sept Provinces basques montrant la délimitation actuelle de l'Euskara et sa division en dialectes, sous-dialectes et variétés''</ref> Zubereraz gain, behe-nafarrera, goi-nafarrera eta gipuzkera menperatzen zituen. Haren lehengusuaren semeak, [[Francisco Grandmontagne]] idazleak, deskribatu zituen bere familiaren hizkuntza ohiturak:

Ez dakigu zehazki zein izan zen Klementziaren lana euskal dialektologiaren[[dialektologia]]ren alorrean. Baina badakigu, adibidez, [[Jose Antonio Uriarte]]k [[1859]]an Klementzia eta Luis Luzianori bidaltzen zizkiela bere eskuizkribuak, Klementziak aldatu, zuzendu eta onar zitzan<ref>{{Erreferentzia|abizena=Juan Ruiz de Larrínaga|izenburua=Cartas del P. Uriarte al Príncipe Luis Luciano Bonaparte con noticias bio-bibliográficas|hizkuntza=es|url=http://www.ehu.eus/ojs/index.php/ASJU/article/view/7409}}</ref>. Beranduago, [[1863]]tik aurrera, lan hau Koldo Otaegi koinatuak bete zuen, eta denborarekin Bonaparteren laguntzaile hurbilenetarikoa izan zen. Luis Luziano bera euskalduna[[euskaldun]]a ez zenez, Klementziak gutunak euskaraz idazten laguntzen zion, eta Zazpi Probintzietako Dialektoen Maparen egiazko koordinatzailea izan zela uste da, nahiz eta bere izenik inon agertu ez.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Amatiño|izenburua=Klementzia Richard, emakume ezkutua|hizkuntza=eu|url=https://eibar.org/blogak/amatino/klementzia-richard-emakume-ezkutua|aldizkaria=Eibar.ORG {{!}} Eibarko peoria|sartze-data=2019-02-27}}</ref>. Ziur dakigu baina, Luis Luzianok beste hizkuntzetako [[dialekto]]ak ikertuta ere, hala nola [[ingelesa]], [[italiera]], [[sardiniera]] edo [[albaniera]], inoiz ez zuela euskararen dialektoekin egindako lanaren parera heldu.