Indar normal: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
Artikulua osatzen ari naiz testu eta irudiekin. |
Artikulua ia osatuta daukat testuari dagokionez, baina oraindik xehetasunak falta zaizkit. |
||
41. lerroa:
== Ibilbidearekiko indar normala ==
Aurreko atalean, "indar normal" kontzeptua ukipen-indarren kasuan kontsideratu dugu, hain zuzen ere, elkarrekiko ukipenean dauden gorputzek elkarri egiten dizkioten indarrek ukipen-gainazalerekiko osagai perpendikular modura definituz. Alegia, perpendikulartasun horrek ukipen-ganazalari egiten zion erreferentzia. Baina partikulen higidura aztertzean, “indar normal” edo “osagai normal” terminoa beste adiera batez ere erabiltzen da, perpendikulartasuna ibilbidearekiko erreferentziaren arabera definituz, [[Indar baten osagaiak|Freneten erreferentzia-sistema]]<nowiki/>n egiten den bezala.
Freneten erreferentzia-sistema▼
[[Fitxategi:Freneten erreferentzia-sistema.png|thumb|282x282px|Freneten erreferentzia-sistema higidura plano batean gertatzen denean.]]
Sistema honetan hiru norabide nagusi definitzen dira ibilbideko puntu bakoitzean: ''bektore unitario tangentea'', ''bektore unitario normala'' eta ''bektore unitario binormala''. Hiru bektore horiek triedro ortogonal bat definitzen dute ibilbideko puntu bakoitzean, ''triedro intritsekoa'' deritzona, eta ibilbide kurbadunaren kasuan aldatuz doana puntutik puntura. Ibilbidea laua denean (hau da, plano batean gertatzen denean), nahikoa da bektore tangentea (<math>\boldsymbol u_\text {T}</math>) eta bektore normala (<math>\boldsymbol u_\text {N}</math>) kontsideratzea, betore binormala ez baita aldatzen.
Freneten sisteman bektore normalak ibilbidearen kurbadura-zentrorako noranzkoa du. Hain zuzen ere, partikulren gainean eragiten duen indarraren osagai normala '''''indar zentripetua''''' da. Horrela deitzen da ibilbidearen [[kurbadura-zentro]]<nowiki/>ranzko noranzkoa duelako eta balio hau du:
<math display="block">\boldsymbol F_\text {z}=m\frac {v^2}{R}\boldsymbol u_\text {N},</math>
non <math>m</math> partikularen masa den, <math>v</math> ibilbideko puntu horretan partikulak duen abiadura den eta <math>R</math> ibibideak puntu horretan duen kurbadura berbera duen zirikunferentziaren erradioa. Indar zentripetua da ibilbidea kurbarazten duena.
Bestalde, bektore tangenteak abiaduraren norabide eta noranzko berberak ditu, eta partikularen gainean eragiten duen indarraren osagai tangentzialak balio hau du:
<math display="block">\boldsymbol F_ \text {T} = m \frac {\text {d}v} {\text {d}t} \boldsymbol u_\text {T}. </math>
[[Fitxategi:Claudio Corti Silverstone 2013.jpg|thumb|250x250px|Zer indarrek egiten dute posible jarrera hori?]]
Horrek ean nahi du indar tangentzial horrek abiaduraren modulua aldarazten duela.
=== Adibidea ===
Indar normalaren bi adiera horiek batera kontsider daitezke, egoera zein den arabera. Horretarako, interesgarri da telebistan sarri pantailaratzen diren moto-lasterketetako irudi harrigarriak, bereziki bihurguneetan motoristek motoa nola inklinatzen duten erakusten dutenak. Zer indarrek egiten dute posible jarrera horretan ibiltzea?
[[Fitxategi:Motorista bihurgunean.png|thumb|250x250px|Motoristek bihurguneetan jasaten dituzten indarrak.]]
===== Motoristek bihurgunetan jasaten dituzten indarrak =====
Laburbilduz, motorista eta motoak osatutako multzoa objektu bakarra balitz bezala kontsideraturik, hiru indar ari dira eragiten multzo horretan: pisua (<math>m\boldsymbol g</math>) eta lurzoruko alfastoarekiko ukipen-indarraren bi osagaiak, alegia, indar normala (<math>\boldsymbol F_\text {N}</math>) eta marruskadura-indarra (<math>\boldsymbol F_\text {m}</math>).
Izatez, indar normala motorista-moto multzoaren pisua orekatzen du, eta marruskadura-indarra bihurgunea osatu ahal izateko indar zentripetua da. Dakigunez, marruskadura indarra indar normalaren proportzionala da, proportzionaltasun-konstantea marruskadura-koefizientea izanik. Motoristentzat funtsezkoa da koefiziente hori ahalik eta egokiena izatea, irrist ez egiteko eta lurrera ez erotzeko. Horregatik, moto-lasterketetan garrantzi handia dute pneumatikoek, eta lasterketa bakoitzerako aproposenak aukeratzen dituzte, ez baita gauza bera asfaltoa bistita egon edo lehor egotea, ez eta zer tenperaturatan dagoen er. <br />
== Erreferentziak ==
| |||