Parmenides: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Parmenides''' edo '''Parmenides Eleakoa''' ({{lang-grc|Παρμενίδης}}; [[Elea]], [[K. a. 510eko hamarkada|K.a. 515]]?- [[K. a. 450eko hamarkada|K.a. 450]]) [[Antzinako Grezia]]ko filosofo [[filosofo presokratikoak|presokratikoa]] izan zen. [[Eskola eleatikoa|Eskola eleatikoko]] sortzaile eta filosofo garrantzitsuena kontsideratu ohi da. Parmenidesek
== Bizitza ==
Parmenides Elean jaio zen. [[Herodoto]]ren arabera, greziar kolonia hau K.a 535 urte inguruan sortua zen. Bere daten gainean ez dago akordiorik. [[Diogenes Laerzio]]k K.a. 500 urtea aipatzen du Parmenidesen loratze-urtea bezala eta, onartzekotan, bere jaioteguna K.a. 540 inguruan. Baina [[Platon]]ek (''Parmenides ''elkarrizketan) esaten du Parmenides Atenasen egon zela 65 urte zituela Sokrates gaztea zenean (K.a. 450). Honek, egia izatekotan, K.a. 515 jaioteguna ekarriko luke.
[[Xenofanes
== Ontologia ==
Parmenidesek ontologia ''Naturaz'' poeman jasotzen da. Lan honetako zati garrantzitsuak, [[hexametro]]etan idatzita,
Parmenidesek jainkosa baten ezpainetan jartzen du bere doktrina. Hark imajinatzen du jainkosaren presentziara eramanda, zaldi azkarrek gidatutako orga batean eta eguzkiaren alaben konpainian.
Parmenidesek errealitateari buruzko bi ikuskera aurkezten ditu: “Egiaren bidean” azaltzen du errealitatea (Izatea) bat dela, aldaezina, betierekoa eta homogeneoa; "Iritziaren bidean" itxurazko munduaz hitz egiten du, itxurazko munduan zentzumenen bidez atzemandakoa faltsua dela dio eleatar filosofoak.
Beraz, Izatea (''den''a) hilezkorra, betea, bakarra, aldaezina, osoa, homogeneoa eta zatiezina da. Bestaldetik,
Egiaren bidean (arrazoiarena) Parmenidesek baieztatzen du edozein ikerkuntzatan bi posibilitate logikoki koherente, baztertzaileak direnak, soilik daudela: ikerkuntzaren objektua badela edo ez dela. [[Logika]]tik [[ontologia]]<nowiki/>rantz abiatuta Parmenidesek lau proposizio erabiltzen ditu Izatearen existentzia frogatzeko:
22. lerroa:
* "Ezin daiteke esan ez dena badenik".
Errealitatea ezagutzeko irizpide bakarra adimena da, ez zentzumenak, baina kontraesanik gabe erabiliz. Kontraesan-ezaren printzipio logikoa erabiltzen du Parmenidesek errealitatea bera kontraesanik gabeko zerbait dela azpimarratzeko ("''pentsa daitekeena eta izan daitekeena biak bat baitira''").
Hortaz, ''ez-izatea''ren existentzia (logiko zein ontologikoa) absurdoa dela frogatutzat ematen du Parmenidesek: Izatea bada eta ezereza (ez-izatea) ez da ezer.
== Bibliografia ==
* [[Joxe Azurmendi|Azurmendi, J.]] (arg.) 2011: ''Filosofia eta poesia'', Donostia, Jakin, ISBN 978-84-95234-43-8
* Arrieta, A./Uribarri, I. (koor.)(2008) : ''Filosofiaren historia, ''Donostia, Elkar. ISBN 978-84-9783-403-2.
* Kirk, C.S./Raven, J.E. (1970): ''Los filósofos presocráticos'', Madrid, Gredos.
37. lerroa:
{{bizialdia|K. a. VI. mendeko|K. a. V. mendeko|Parmenides}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
|