Ozono geruza: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{Vikidia\|.*\}\} +) |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
[[Fitxategi:Couches de l'atmosphere.png|
▲[[Fitxategi:Couches de l'atmosphere.png|right|thumb|250px|Ozono geruza [[Lurraren atmosfera]]n.]]
'''Ozono geruza''' edo '''ozonosfera''' [[Lurraren atmosfera]]ko gas geruza da, [[ozono]] (O<sub>3</sub>) kontzentrazio handikoa. Geruza honek [[eguzkia]]ren frekuentzia handiko [[ultramore|argi ultramorearen]] %97-99a xurgatzen du, beronek planetako bizitza kalte baitezake. Geruza hau [[estratosfera]]n dago, 15 eta 35 km artean, planeta guztia inguratzen.
10 ⟶ 8 lerroa:
[[Energia]] kantitate handiak oxigeno molekulekin kontaktuan sartzen direnean ozonoa sortzen da, hauek atomo bakarretan zatituko dira oxigeno molekulekin erreakzionatzeko. Katalizatzaile baten bidez erraztuko da erreakzioa eta ozono molekulak sortzen dira. Gas hau oso ezegonkorra da eta hirugarren oxigeno atomoak normalean ihes egiten du segundo batzuk pasatzen direnean.
Atmosferako ozono kantitate gehienak atmosferan sartzen diren izpi ultramoreek sortarazten dituzte, eta [[estratosfera]]ko 10-50 km-ko garaieran erreakzio fotokimikoa sortzen dute.
Oxigenoaren formazioa landare-kopuruarekiko zuzenki proportzionala da funtzio klorofilikoaren eraginez. Landaretza handiena tropikoen artean dago; hots, Amazonia eta Asia hegoaldea, esaterako, baso zein landaretza ugari dutelako ezagunak dira.
Bestalde, eguzki-argiak gehien jotzen duen lekua ere tropikoen artekoa da. Beraz, ozono-kantitaterik handiena tropikoen arteko lurren gainean sortzen da.
28 ⟶ 26 lerroa:
UV-C erradiazioa biosfera bizitzarako hilgarriena da.
Lurraren gainazalera, eguzkiak emititutako erradiazio ultramoreen kantitate mugatu bat besterik ez da iristen. Hau gertatzen da O<sub>2</sub> eta O<sub>3</sub> molekulak erradiazio ultramore hori absorbatzen dutelako ozonosfera deritzon geruza batean ziklo erreaktiboari esker.
Eguzki erradiazioak 120-180 nm-tako (UV) uhin luzerarekin O<sub>3</sub> eratzen du:
41 ⟶ 39 lerroa:
== Ozono zuloa ==
[[Fitxategi:Ozone_over_southern_hemisphere_Sep11_1957-2001.gif||
Ozonoa oso gas ahula da eta kloroarekin edo giza ekintzen ondorioz atmosferara isuritako beste substantziekin erreakzionatzean hondatu egiten da. Azken urte hauetan ikusi ahal izan denez, ozono geruza hori mehetu egin da, eta zulo handi bat ere nabaritu zaio, 1970eko hamarkadaren azkenaldeaz geroztik, [[Antartika]]ren parean (2011n, [[Artikoa]]n ere bai).<ref>Gloria L. Manney, Michelle L. Santee, Markus Rex, Nathaniel J. Livesey, Michael C. Pitts, Pepijn Veefkind, Eric R. Nash, Ingo Wohltmann, Ralph Lehmann, Lucien Froidevaux, Lamont R. Poole, Mark R. Schoeberl, David P. Haffner, Jonathan Davies, Valery Dorokhov, Hartwig Gernandt, Bryan Johnson, Rigel Kivi, Esko Kyrö, Niels Larsen, Pieternel F. Levelt, Alexander Makshtas, C. Thomas McElroy, Hideaki Nakajima, Maria Concepción Parrondo, eta beste: [http://www.nature.com/nature/journal/vaop/ncurrent/full/nature10556.html «Unprecedented Arctic ozone loss in 2011»], ''Nature'', 2011-10-02.</ref> Badirudi ozono geruza horren galera [[hegazkin]] supersonikoek eta [[Klorofluorokarbono|CFC]] izeneko gaiek (klorofluorokarbonatuak) eragiten dutela. Aerosol (esprai), hozkailu eta girogailuetan erabiltzen dira aipatutako substantziak. Hona hemen ozonoesferan gertatzen diren adibide batzuk:
| |||