Nekazaritza: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma|Ekonomia eta ekintzailetza}}) |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Ekonomia eta ekintzailetza}}
[[Fitxategi:Gasteizko azoka.jpg|thumb|260px|
'''Nekazaritza''' edo '''laborantza''' lurra landuz [[landare]]ak edo [[zuhaitz]]ak hazi eta bertatik batez ere [[gizaki]] zein [[abere]]entzako [[janari|elikagaiak]] ([[fruitu]]ak, [[barazki]]ak, [[zereal]]ak) ekoizten dituen hazkuntza-jarduera da. [[Ehungintza]], [[papergintza]], [[farmazia]] edo bestelako [[industria]] jardueretarako [[zuntz]]ak eta bestelako gaiak ekoizten dira nekazaritzan. Egun, [[erregai]]ak ekoizteko landareak ere hazten dira. Nekazaritzan hazitako landare eta fruituei '''labore''' deritze. Funtsezko jarduera ekonomikoa da gizartean: nekazaritzaren ekoizkin gehienak elikadurarako direnez, [[uzta]] eskasek eta nekazaritza-krisiek [[gosete]]ak eta arazo sozioekonomiko larriak eragin dituzte historian zehar. Guztira, [[Lurra]]ren lurzoruaren %10-%20 bitartean nekazaritzarako erabiltzen dela zenbatetsi da<ref name=leff>Zenbatespen zehatzak badaude, [[1990]] urtearen inguruan lurralde osoaren %12 nekazaritzarako erabiltzen zen, eta beste %22 larrerako. Ikus: {{Erreferentzia
|izenburua=Geographic distribution of major crops across the world
22. lerroa:
{{sakontzeko|Iraultza neolitiko|Etxekotze}}
[[Fitxategi:Centres_of_origin_and_spread_of_agriculture.svg|thumb|350px|[[Nekazaritza]]ren sorrera eta garapena erakusten duen munduko mapa: Ekialde Hurbila (orain dela 11.000 urte), [[Yangtze]] eta [[Ibai Horia]]ren arroak (orain dela 9.000 urte) eta [[Ginea Berria|Ginea Berriko]] Goi-Ordokia (orain dela 9.000-6.000 urte), [[Mexiko]]ko erdialdea (orain dela 5.000-4.000 urte), [[Hego Amerika]]ko iparraldea (orain dela 5.000-4.000 urte), [[Saharaz hegoaldeko Afrika]] (orain dela 5.000-4.000 urte, eta leku zehatza ezezaguna) eta [[Ipar Amerika]]ko ekialdea (orain dela 4.000-3.000 urte)<ref>{{Erreferentzia|izena=Jared|abizena=Diamond|izenburua=Farmers and Their Languages: The First Expansions|orrialdeak=597–603|hizkuntza=en|abizena2=Bellwood|izena2=Peter|data=2003-04-25|url=http://science.sciencemag.org/content/300/5619/597|aldizkaria=Science|alea=5619|zenbakia=300|issn=0036-8075|pmid=12714734|doi=10.1126/science.1078208|sartze-data=2018-04-08}}</ref>.]]
Nekazaritza modu independente batean hasi zen munduko hainbat lekutan, eta [[espezie]] ugari etxekotu ziren prozesu horretan. Gutxienez hamaika leku ezberdinetan garatu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=Current perspectives and the future of domestication studies|orrialdeak=6139–6146|hizkuntza=en|abizena2=Piperno|abizena3=Allaby|abizena4=Purugganan|abizena5=Andersson|abizena6=Arroyo-Kalin|abizena7=Barton|abizena8=Vigueira|abizena9=Denham|izena2=Dolores R.|izena3=Robin G.|izena4=Michael D.|izena5=Leif|izena6=Manuel|izena7=Loukas|izena8=Cynthia Climer|izena9=Tim|data=2014-04-29|url=http://www.pnas.org/content/111/17/6139|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=17|zenbakia=111|issn=0027-8424|pmid=24757054|doi=10.1073/pnas.1323964111|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Zereal]] aleak gutxienez orain dela 105.000 urte hasi ziren jasotzen eta jaten<ref>{{Erreferentzia|izena=Katherine|abizena=Harmon|izenburua=Humans feasting on grains for at least 100,000 years|hizkuntza=en|url=http://blogs.scientificamerican.com/observations/humans-feasting-on-grains-for-at-least-100000-years/|aldizkaria=Scientific American Blog Network|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Arroza]] [[Txina]]n etxekotu zen orain dela 13.500 eta 8.200 urte artean, eta ondoren [[mungo]], [[soja]] eta [[azuki]] [[baba]]k. [[Ardi]]ak [[Mesopotamia]]n etxekotu ziren orain dela 13.000 eta 11.000 urte artean<ref>{{Erreferentzia|izena=Ensminger, M.|abizena=Eugene.|izenburua=Sheep & goat science|argitaletxea=Interstate Printers & Publishers|data=1986|url=https://www.worldcat.org/oclc/13276444|edizioa=5th ed|isbn=081342464X|pmc=13276444}}</ref>. Orain 11.500 urte inguru [[Iraultza neolitiko]]ko zortzi elikagaiak jada ereiten ziren [[Ekialde Hurbil]]ean: bi [[gari]] mota ezberdin, [[garagar]]ra, [[ilar]]rak, [[dilista]]k, [[eru]]a, [[txitxirio]]ak eta [[liho]]a. [[Behi]]ak [[uro]]etatik etxekoutu ziren gaur egungo [[Turkia]] eta [[Pakistan]]en orain dela 10.500 urte<ref>{{Erreferentzia|izena=Emily Jane|abizena=McTavish|izenburua=New World cattle show ancestry from multiple independent domestication events|orrialdeak=E1398–E1406|hizkuntza=en|abizena2=Decker|abizena3=Schnabel|abizena4=Taylor|abizena5=Hillis|izena2=Jared E.|izena3=Robert D.|izena4=Jeremy F.|izena5=David M.|data=2013-04-09|url=http://www.pnas.org/content/110/15/E1398|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=15|zenbakia=110|issn=0027-8424|pmid=23530234|doi=10.1073/pnas.1303367110|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Txerri]]ak hainbat etxekotze-gune ezberdin izan zituen [[Europa]]n, [[Ekialdeko Asia]]n eta [[Hegomendebaldeko Asia]]n<ref>{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=Worldwide Phylogeography of Wild Boar Reveals Multiple Centers of Pig Domestication|orrialdeak=1618–1621|hizkuntza=en|abizena2=Dobney|abizena3=Albarella|abizena4=Fang|abizena5=Matisoo-Smith|abizena6=Robins|abizena7=Lowden|abizena8=Finlayson|abizena9=Brand|izena2=Keith|izena3=Umberto|izena4=Meiying|izena5=Elizabeth|izena6=Judith|izena7=Stewart|izena8=Heather|izena9=Tina|data=2005-03-11|url=http://science.sciencemag.org/content/307/5715/1618|aldizkaria=Science|alea=5715|zenbakia=307|issn=0036-8075|pmid=15761152|doi=10.1126/science.1106927|sartze-data=2018-04-08}}</ref>, [[basurde]]tik abiatuta orain dela 10.500 urte<ref>{{Erreferentzia|izena=Greger|abizena=Larson|izenburua=Ancient DNA, pig domestication, and the spread of the Neolithic into Europe|orrialdeak=15276–15281|hizkuntza=en|abizena2=Albarella|abizena3=Dobney|abizena4=Rowley-Conwy|abizena5=Schibler|abizena6=Tresset|abizena7=Vigne|abizena8=Edwards|abizena9=Schlumbaum|izena2=Umberto|izena3=Keith|izena4=Peter|izena5=Jörg|izena6=Anne|izena7=Jean-Denis|izena8=Ceiridwen J.|izena9=Angela|data=2007-09-25|url=http://www.pnas.org/content/104/39/15276|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=39|zenbakia=104|issn=0027-8424|pmid=17855556|doi=10.1073/pnas.0703411104|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Hego Amerika]]n, [[Andeak|Andeetan]], [[patata]] orain dela 10.000 eta 7.000 urte artean landatu zuten, [[babarrun]] eta [[koka]]rekin batera, eta [[llama]], [[alpaka]] eta [[akuri]]ak etxekotu zituzten. [[Azukre kainabera]] eta [[tuberkulo]] batzuk [[Ginea Berria]]n landatzen ziren orain dela 9.000 urte. [[Sorgo]]a [[Sahel]]en etxekotu zuten orain dela 7.000 urte. [[Kotoi]]a independenteki etxekotu zen [[Peru]]n orain dela 5.600 urte eta [[Eurasia]]n<ref>{{Erreferentzia|izena=Eric|abizena=Broudy|izenburua=The Book of Looms: A History of the Handloom from Ancient Times to the Present|argitaletxea=UPNE|hizkuntza=en|data=1979|url=https://books.google.com/books?id=shN5_-W1RzcC&pg=PA81|isbn=9780874516494|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Ertamerika]]n [[Zea|
Ikerlariek hainbat hipotesi garatu dituzten nekazaritzaren jatorria azaltzeko. [[Ehiztari-biltzaile]] ekonomia batetik nekazaritza-gizarte batera igarotzeak [[sedentarismo]]arekin lotu dute, bai Ekialde Hurbilean, bai Txinan. Lehenago biltzne ziren hainbat elikagai landatu eta etxekotu ziren, denboraren poderioz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The origins and spread of agriculture and pastoralism in Eurasia|argitaletxea=UCL Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/34710237|isbn=1857285379|pmc=34710237}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fiona Jane|abizena=Walsh|izenburua=Review of Australia and the origins of agriculture. British Archaeological Reports International Series 1874|orrialdeak=499–501|data=2009|url=http://www.jstor.org/stable/41148358|aldizkaria=GeoJournal|alea=5|zenbakia=74|sartze-data=2018-04-08}}</ref>.
30. lerroa:
[[Eurasia]]n [[Sumer]] izan zen herritan bizitzen hasi zen lehen zibilizaizoa, orain dela 10.000 urte inguru, [[Tigris]] eta [[Eufrates]] ibaien ura erabiliz [[ureztatze]] sistemak eraikitzeko. [[Golde]]a lehen [[piktograma]]tan orain dela 5.000 urte agertu zen, eta hazi-goldeak orain dela 4.300 urte. Nekazariek [[gari]]a, garagarra, dilistak eta [[tipula]]k landatzen zituzten, eta [[datil]], [[mahats]] eta [[piku]]ak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2016-06-16|url=https://web.archive.org/web/20160616222522/http://www.mesopotamia.co.uk/staff/resources/background/bg08/home.html|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Antzinako Egipto]]ko nekazaritzak [[Nilo]] ibaia behar zuen bizirauteko, eta urtero ematen ziren uholdeek elikatzen zuten lurra. Nekazaritza eta abeltzaintza [[Egiptoko Aro aurredinastikoa]]n garatu zen, Paleolitoaren amaieran, K. a. 10.000. urtearen ondoren. Lehen nekazal produktuak garia eta garagarra izan zen, liho eta [[papiro]]rekin batera<ref>{{Erreferentzia|izena=J.|abizena=Janick|izenburua=ANCIENT EGYPTIAN AGRICULTURE AND THE ORIGINS OF HORTICULTURE|orrialdeak=23–39|url=https://www.actahort.org/books/582/582_1.htm|aldizkaria=Acta Horticulturae|alea=582|doi=10.17660/actahortic.2002.582.1|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kees, Hermann,|abizena=1886-|izenburua=Ancient Egypt : a cultural topography|argitaletxea=University of Chicago Press|data=1977|url=https://www.worldcat.org/oclc/4124442|edizioa=Phoenix ed|isbn=0226429148|pmc=4124442}}</ref>. [[India]]n garia, garagarra eta [[jujubondo]]a orain dela 11.000 urte etxekotu ziren, eta laster [[ardi]] eta [[ahuntz]]ak<ref>{{Erreferentzia|izena=Anil K.|abizena=Gupta|izenburua=Origin of agriculture and domestication of plants and animals linked to early Holocene climate amelioration|orrialdeak=54–59|data=2004|url=http://www.jstor.org/stable/24107979|aldizkaria=Current Science|alea=1|zenbakia=87|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Mehrgarh kultura]]k behiak, ardiak eta ahuntzak etxekotu zituen K. a. 8000 eta 6000 urteen artean<ref>{{Erreferentzia|izena=Baber,|abizena=Zaheer.|izenburua=The science of empire : scientific knowledge, civilization, and colonial rule in India|argitaletxea=State University of New York Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/42854562|isbn=0791429199|pmc=42854562}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The origins and spread of agriculture and pastoralism in Eurasia|argitaletxea=UCL Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/34710237|isbn=1857285387|pmc=34710237}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mehrgarh : The Oxford Companion to Archaeology - oi|hizkuntza=en|url=http://oxfordindex.oup.com/view/10.1093/acref/9780195076189.013.0280|doi=10.1093/acref/9780195076189.013.0280|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Kotoi]]a K. a. 5 eta 4 milurtekoen artean hasi zen ereitzen. [[Indo haraneko kultura]]k ureztatzea orain dela 6.500 urte asmatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The basis of civilization--water science?|argitaletxea=International Association of Hydrological Science|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56323915|isbn=1901502570|pmc=56323915}}</ref>. Zibilizazio berberak animalia bidez tiratutako goldea orain dela 4.500 urte asmatu zuela uste da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The basis of civilization--water science?|argitaletxea=International Association of Hydrological Science|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56323915|isbn=1901502570|pmc=56323915}}</ref>. Txinan [[K. a. V. mende]]tik aurrera [[aletegi]] sistema nazional bat garatu zen eta [[zeta]] lantzen hasi ziren. [[Ur-errota]]k [[K. a. I. mende]]an hasi ziren erabiltzen, eta ureztatzea ondoren<ref>{{Erreferentzia|izena=Needham, Joseph,|abizena=1900-1995,|izenburua=Science and civilisation in China|url=https://www.worldcat.org/oclc/779676|isbn=9780521250764|pmc=779676}}</ref>. [[II. mende]]an golde sendoak eta burdinezko beste hainbat tresna jada garatu zituzte. Asmakizun hauek [[Eurasia]]n zehar mendebalderantz hedatu ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Medieval science, technology, and medicine : an encyclopedia|argitaletxea=Routledge|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/61228669|isbn=0415969301|pmc=61228669}}</ref>. [[Asia]]n [[arroz]]a orain dela 8.200 eta 13.500 urte artean etxekotu zuen [[Txina]]n, ''[[Oryza rufipogon]]'' basa-arrozetik jatorri genetiko bakarrarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Jeanmaire|abizena=Molina|izenburua=Molecular evidence for a single evolutionary origin of domesticated rice|orrialdeak=8351–8356|hizkuntza=en|abizena2=Sikora|abizena3=Garud|abizena4=Flowers|abizena5=Rubinstein|abizena6=Reynolds|abizena7=Huang|abizena8=Jackson|abizena9=Schaal|izena2=Martin|izena3=Nandita|izena4=Jonathan M.|izena5=Samara|izena6=Andy|izena7=Pu|izena8=Scott|izena9=Barbara A.|data=2011-05-17|url=http://www.pnas.org/content/108/20/8351|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=20|zenbakia=108|issn=0027-8424|pmid=21536870|doi=10.1073/pnas.1104686108|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Xuehui|abizena=Huang|izenburua=A map of rice genome variation reveals the origin of cultivated rice|orrialdeak=497–501|hizkuntza=En|abizena2=Kurata|abizena3=Wei|abizena4=Wang|abizena5=Wang|abizena6=Zhao|abizena7=Zhao|abizena8=Liu|abizena9=Lu|izena2=Nori|izena3=Xinghua|izena4=Zi-Xuan|izena5=Ahong|izena6=Qiang|izena7=Yan|izena8=Kunyan|izena9=Hengyun|data=2012/10|url=https://doi.org/10.1038/nature11532|aldizkaria=Nature|alea=7421|zenbakia=490|issn=1476-4687|doi=10.1038/nature11532|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Antzinako Grezia]]n eta [[Antzinako Erroma|Erroman]] zereal nagusiak garia eta garagarra ziren, ilar, baba eta [[olibondo]]ekin batera. Ardi eta ahuntzak euren [[esne]]agatik mantentzen ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Koester, Helmut,|abizena=1926-|izenburua=History and literature of early Christianity|url=https://www.worldcat.org/oclc/857587513|edizioa=Second edition|isbn=3110146932|pmc=857587513}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=White, K.|abizena=D.|izenburua=Roman farming,|argitaletxea=Thames & Hudson|data=1970|url=https://www.worldcat.org/oclc/137287|isbn=9780500400104|pmc=137287}}</ref>.
[[Amerika]]n teosinteaz gain [[kuia]]k, [[babarrun]]k eta [[kakao]]a landu zituzten<ref>{{Erreferentzia|izena=Murphy, Denis|abizena=J.|izenburua=Plants, biotechnology and agriculture|argitaletxea=CABI|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/679937015|isbn=9781845939137|pmc=679937015}}</ref>. [[Indioilar]]rak [[Mexiko]]n edo gaur egungo AEBko hego-mendebaldean etxekotu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Camilla F.|abizena=Speller|izenburua=Ancient mitochondrial DNA analysis reveals complexity of indigenous North American turkey domestication|orrialdeak=2807–2812|hizkuntza=en|abizena2=Kemp|abizena3=Wyatt|abizena4=Monroe|abizena5=Lipe|abizena6=Arndt|abizena7=Yang|izena2=Brian M.|izena3=Scott D.|izena4=Cara|izena5=William D.|izena6=Ursula M.|izena7=Dongya Y.|data=2010-02-16|url=http://www.pnas.org/content/107/7/2807|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=7|zenbakia=107|issn=0027-8424|pmid=20133614|doi=10.1073/pnas.0909724107|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Azteka|Aztekek]] ureztatze sistemak, terrazadun muinoak eta uharte artifizialak ([[chinampa]]s) sortu zituzten, lurra ongarritzeaz gain. [[Maia|Maiek]] [[ubide]] sistemak eta lursail altxatuak egiten zituzten [[padura]]k erein ahal izateko [[K. a. 400]]. urte inguruan<ref>{{Erreferentzia|izena=Amanda|abizena=Mascarelli|izenburua=Mayans converted wetlands to farmland|hizkuntza=en|data=2010-11-05|url=https://doi.org/10.1038/news.2010.587|aldizkaria=Nature|doi=10.1038/news.2010.587|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Morgan|izenburua=Invisible Artifacts: Uncovering Secrets of Ancient Maya Agriculture with Modern Soil Science|hizkuntza=en|data=2012-11-01|url=https://doi.org/10.2136/sh2012-53-6-lf|aldizkaria=Soil Horizons|alea=6|zenbakia=53|issn=2163-2812|doi=10.2136/sh2012-53-6-lf|sartze-data=2018-04-08}}</ref>. [[Inka|Inkek]] [[patata]] orain dela 7.000 eta 10.000 urte artean etxekotu zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=David M.|abizena=Spooner|izenburua=A single domestication for potato based on multilocus amplified fragment length polymorphism genotyping|orrialdeak=14694–14699|hizkuntza=en|abizena2=McLean|abizena3=Ramsay|abizena4=Waugh|abizena5=Bryan|izena2=Karen|izena3=Gavin|izena4=Robbie|izena5=Glenn J.|data=2005-10-11|url=http://www.pnas.org/content/102/41/14694|aldizkaria=Proceedings of the National Academy of Sciences|alea=41|zenbakia=102|issn=0027-8424|pmid=16203994|doi=10.1073/pnas.0507400102|sartze-data=2018-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lost crops of the Incas : little-known plants of the Andes with promise for worldwide cultivation|argitaletxea=National Academy Press|data=1989|url=https://www.worldcat.org/oclc/56141084|isbn=030904264X|pmc=56141084}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iberia and the Americas : culture, politics, and history : a multidisciplinary encyclopedia|argitaletxea=ABC-CLIO|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/298124879|isbn=1851094261|pmc=298124879}}</ref>. [[Koka]]z gain, [[Ande]]etan [[kakahuete]]a, [[tomate]]a, [[tabako]]a eta [[anana]]k landatu zituzten<ref>{{Erreferentzia|izena=Murphy, Denis|abizena=J.|izenburua=Plants, biotechnology and agriculture|argitaletxea=CABI|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/679937015|isbn=9781845939137|pmc=679937015}}</ref>. Eskualde berean [[llama]], [[alpaka]] eta [[
=== Iraultza ===
206. lerroa:
|izenburua=Classifications of Agricultural Crops
|urtea=2010
|url=http://www.cropsreview.com/support-files/agriculturalcrops-classifications.pdf}}.</ref>.
Beste alde batetik, nekazaritzan [[barazki]]ak izenekoak ere bereizten dira. Barazkiak soro txiki edo [[baratze]]etan hazi ohi diren espezieak dira, zelai handietan hazi ohi diren [[zereal]] edo [[lekale]] gehienak ez bezala. Hauetan biltzen dira [[tomate]]a, [[patata]], [[porru]]ak, [[uraza|letxuga]], [[azenario]]a, [[aza]]k, [[azalore]]ak, [[alberjinia|berenjena]], [[ilar]]ra (lekalea ere badena, baina bere aleak berde daudelarik jaten dira, beste lekaleak ez bezala) eta beste asko.
252. lerroa:
=== Lurraren jabetza ===
Gizakiak lurra unitate bereizi edo [[ustiapen (argipena)|ustiapenetan]] antolatzen du nekazaritzarako. Ustiapen hauen ezaugarri nagusi bat jabetza eta bertako lan-harremanak dira. Lurraren jabea eta lurra lantzen duen pertsona edo giza-talde bera direnean, ustiapena zuzena dela esaten da. Ustiapen zuzenaren ezaugarri nagusia ustiapenaren tamaina txikia izaten da: nekazariak duen lan-ahalmen mugatuarengatik: bestalde, [[Mendebaldeko Europa|Europako mendebaldean]] egun nagusi den ustiapen mota da.
Sarri, bereizi egiten dira lurraren jabetza eta langintza: ustiapenaren jabeak beste batzuen esku uzten du nekazaritza lana, mendekotasun harreman batez gehienetan. Kasu batzuetan, lurjabeak ustiapena kudeatu bakarrik egiten du: adibidez, [[latifundio]]etan lurjabeak soldatapean dagoen langileburu baten esku uzten ditu lurrak eta honek lurrik gabeko nekazariak kontratatuko ditu, gehienetan aldi baterako, ustiapenaren beharrak ikusita. Latifundioa ustiapen arrunta izan da [[Espainia]]n eta [[Italia]]n, baina bere produktibitatea eskasa izan da. Latifundioaren muturreko kasu bat, [[Hego Amerika]]ko eskualde anitzetan izan dena, plantazioa izan da, non lana egiten zutenak [[esklabotza|esklaboak]] ziren, batez ere europar eta ipar amerikarrentzat [[kakao arbola|kakaoa]], [[azukre]]a eta [[kafe]]a ekoizteko. Egun, ustiapen intentsiboen eredua zabaltzen ari da, non lana oso mekanizatuta dagoen, behar direnean langileak aldi baterako bakarrik kontratatuz. Beste harreman mota bat [[landa-errentamendu]]a izan da, non lurraren jabeak uztiapena nekazari bati alokatzen dion, errenta edo uzta-kopuru baten trukean. Adibidez, Euskal Herriko baserrietan [[XX. mendea|XX. mendera]] arte, nagusi izan da [[maiztergo]] harremana, non [[baserri]]aren jabetza jaun baten eskuetan zegoen eta horren erabilera baserritar bati uzten zion urteko errenta baten trukean.
297. lerroa:
|abizena=Taylor
|url=http://books.google.es/books?id=d26bdMZBdRAC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false
|orrialdea=5}}.</ref>. [[Biziraupenerako nekazaritza]]n, nekazaritzak ekonomia osoa osatzen badu ere, bestelako jarduera ekonomikorik gabe, egungo ekonomia modernoetan nekazaritzak gero eta pisu txikiagoa hartzen joan den [[sektore ekonomiko]]a izan da, batez ere bertan lan egiten duten pertsona kopuruari begiratuta. Hala ere, oinarrizko sektorea beste sektore ekonomikoentzat ''input'' edo gaiak ekoizteari begira: biztanleriari elikagaiak hornitzeaz gainera, horien inguruan eraldaketa-industria zabala eratu eta [[industria]]rako lehengaiak ekartzen ditu. Aldi berean, ordea, beste sektoreetatik ''input'' (lehengai, hornidura, ekipamendu edo zerbitzu) gutxi hartzen dituen sektorea da.
Antzinatik, nekazaritzak jasan dituen arazoak nezakarien errenta eskasa eta laboreen prezioen gorabeherak izan dira. Errenta eskasaren arazoa nekazariek beste lanbide batera aldatzeko duten mugikortasun eskasari egotzi zaio, kultura eta prestakuntza arrazoiak direla medio. Halatan, lurrik gabeko nekazariak esplotatu ahal izan dituzte lurjabe handiek <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|