Makuria: berrikuspenen arteko aldeak

'''Makuria''' edo '''Makurra''' ([[Arabiera|arabierazarabiera]]z: مقرة; edo al-Muqurra) gaur egungo [[Sudan|Sudango]]go iparraldean eta [[Egipto|Egiptoko]]ko hegoaldean zegoen [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] erreinua izan zen. Tradiziozko hiriburua [[Dongola]] hiria zen, batzuetan erreinua jasotzen zuen izena. [[Nubia|Nubiako]]ko erresumen taldeetako bat izan zen, Kuxeko Erresuma erori ondorengo mendean agertu zena, eta [[K. a. 800]]. urteaz geroztik. K. o. [[350]]. urtera eskualdean agindu zuena. Makuria jatorriz Niloko hirugarren [[Niloko ur-jauziak|ur-jauzitik]], bosgarren eta seigarren arteko lekuren bateraino zabaltzen zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Giovanni|abizena=Vantini|izenburua=The Excavations at Faras: A Contribution to the History of Christian Nubia|argitaletxea=Nigrizia|hizkuntza=en|data=1970|url=https://books.google.es/books?ei=UX04Sof3JpDOlQSi97GnAQ&id=S-xyAAAAMAAJ&dq=&redir_esc=y|sartze-data=2018-01-28}}</ref>. Merkataritza-ibilbideak, meategiak eta oasiak kontrolatu zituen ekialdean eta mendebaldean. 

Seigarren mendearen amaieran Makuriako erregeak [[Kristautasun|kristautasunerakristautasun]]era bihurtu ziren, baina VII. mendean arabiar armadak Egipto konkistatu zuen eta Nubia gainerako kristautasunetik isolaturik geratu zen. [[651]]. urtean, arabiar gerrarien mutzo batek inbasioa saiatu zuen, baina errefusatu egin zuten eta ''[[bakt]]'' izeneko ituna sinatu zuten, [[XIII. mendea|XIII. mendera]] arte bi aldeen arteko bakea ekarri zuena<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Spaulding|izena=Jay|egile-lotura=|izenburua=Medieval Christian Nubia and the Islamic World: A Reconsideration of the Baqt Treaty|aldizkaria=The International Journal of African Historical Studies|argitaratze-lekua=Boston University African Studies Center|liburukia=28|alea=3|data=|urtea=1995|url=|sartze-data=|issn=}}</ref>. Makuria zabaldu zen, iparraldeko erresuma, [[Nobatia]] erantsiz, edo arabiar inbasio garaian edo errege [[Merkurios Makuriakoa|Merkurios]] erregealdian zehar. 750. eta 1150. urteen garaia erresumarako oparoa izan zen eta "Urrezko Aroa" deritzo<ref>{{Erreferentzia|izena=Unesco International Scientific Committee for the Drafting of a General History of|abizena=Africa|izenburua=Ancient Civilizations of Africa|argitaletxea=University of California Press|hizkuntza=en|data=1981|url=https://books.google.es/books?id=gB6DcMU94GUC&pg=PA326&lpg=PA326&dq=The+Spreading+of+Christianity+in+Nubia&source=bl&ots=V0HTtTp9Xr&sig=Vg-c9lppuE50lXzd94lpxpbVLtc&hl=eu&sa=X&ved=0ahUKEwioyKuyvPvYAhUJwBQKHbgiAlgQ6AEIZTAI#v=onepage&q=The%20Spreading%20of%20Christianity%20in%20Nubia&f=false|isbn=9780435948054|sartze-data=2018-01-28}}</ref>. Egiptotiko erasoek eta barneko desadostasunak [[XIV. mendea|XIV. mendean]]n estatuaren kolapsoa ekarri zuten.

Kristautasunaren predikua Makurian [[Nobatia|Nobatiakoren]]koren jatorri bera duela dirudi.

640. urtean Ahmed ibn al-Aziz arabiar jeneralak ordura arteko [[Egipto]] [[Bizantziar Inperioa|bizantziarra]] konkistatu zuten; Garai hartan, Egiptoko biztanlerik gehienek [[Kristautasun|kristautasunarenkristautasun]]aren aldaera batekoak ziren, [[Monofisita]], geroago [[Eliza Ortodoxo Koptoa|eliza koptoa]] deitzen zioten. Georgios [[Alexandria|Alexandriakoa]]koa patriarka "[[melkita]]" ("[[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoa]]") [[Konstantinopla|Konstantinoplan]]n babestu behar izan zuen, eta ondorioz, Alexandriako patriarka-egoitza hutsik geratu zen, mende bat inguru. Bitartean, kristau koptek Arabiarrekin hitzarmen bat lortu zuten arabiarrek Egiptoko lurraldean eta [[Nubia|Nubian]]n patriarka monofisita batek erlijio-kontrola gauzatzeko. Seigarren mendean bederatzi gotzaindegi kopto egon ziren Makuria-Nobatian eta beste sei [[Alodia|Alodian]]n.

1173. urtean, Shams al-Dawba Turanshah [[Saladin I.a]]ren jenerala [[Yemen]]etik (hau da, atzeguardia) Nubiako erreinu kristauak erasotu zituen; horrek Makuriako iparraldea (batez ere Nobatia eremua) [[Aiubtar leinua|AiubtarAiubtarren]]ren dinastia musulman egipziarrak okupatu zuen. Erantzunez, 1272an, David Makuriako erregeak Egiptoko [[Aydhah]] portua harrapatu nahi izan zuen, [[Itsaso Gorria]]ren ertzean, Egipto eta Sudango artean dagoen mugan. Horrek, [[mameluko]]en erreakzioa eragin zuen, Makuriako hiriburua, Dongola hiria, konkistatu zutenak 1274. urtean, biztanleak zerga astunak ordaintzera edo islamera aldatzea indarrez behartuz. Ondoren, 1276 eta 1290 urteen artean oso konbultsioak jotako aldia izan zen, erregearen aldaketa ohikoekin, mamelukoen presioagatik. Lurralde batzuk Makuriako erresumatik 1290. urte inguruan banatu ziren eta [[Dau]] (edo Daw) eta arabieraz [[Yebel Adda]] izeneko eskualde menditsuko erresuma txikiak osatuz.