2.063.780
edits
No edit summary |
t (Robota: Aldaketa kosmetikoak) |
||
[[Fitxategi:Kuiper belt plot objects of outer solar system.png|thumb|Gaur egun Kuiper gerrikoan ezagutzen diren objektuak ikus ditzazkezue irudi honetan. Kuiper gerriko nagusiko objektuak berdez ageri dira eta naranjaz banandutako objektuak.]]
'''Kuiper gerrikoa''' [[Eguzkia|Eguzkitik]] 30 - 50 [[Unitate astronomiko|UA]] bitartean dagoen [[Eguzki-sistema]]ren eremua da, gorputz txikiez (100 - 1000 km-ko tamainakoak) osatua. 800 bat gorputz aurkitu dira lehenengoa aurkitu zenetik, [[1992]]an. [[Gerard Peter Kuiper|Gerard Kuiperren]] omenez jarri zitzaion izen hau gerriko honi, astronomo honek 1951ean adierazi baitzuen tankera honetako gerriko bat existitu behar zuela, 41 urte beranduago Kuiper gerrikoko lehen objektua aurkitu zen. Kuiper gerrikoan kokaturik dauden objektu guztiak, [[transneptunotar objektu]] (TNO) gisa sailkatzen dira. Orain arte aurkitu diren objektu guztien [[
== Erreferentzia historikoak ==
Kuiper gerrikoa sarritan deitu izan da <nowiki>''</nowiki>Edgeworth gerrikoa<nowiki>''</nowiki> izenarekin edo <nowiki>''</nowiki>Edgeworth-Kuiper gerrikoa<nowiki>''</nowiki> izenarekin. Astronomo batzuek izen luzeagoak erabiltzen dituzte, hala nola, <nowiki>''</nowiki>Leonard-Edgeworth-Kuiper gerrikoa<nowiki>''</nowiki>.
== Kuiper gerrikoko objektuak ==
<blockquote>''Kuiper gerrikoan dauden objektu nagusien zerrenda ikusteko: [[Transneptunotar objektu#Kuiper gerrikoa|Kuiper gerrikoko objektuak]]''</blockquote>
[[Fitxategi:Kuiper oort es.png|thumb|[[Oorten hodeia]] eta Kuiper gerrikoa ageri dira irudikapen artistiko honetan. ]]
800 objektu baino gehiago sailkatzen dira Kuiper gerrikoko objektu (KBOs, [[
[[2002
[[2003
Astronomoak txundituta geratu ziren urtea aldiz, [[2005
[[Fitxategi:Sedna comparacion tamano.jpg|thumb|Kuiper gerrikoko gorputzak alderatzen dituen irudia. Bertan, [[(90377) Sedna|Sedna]], [[Lurra]], [[Ilargia]], [[Pluton (planeta nanoa)|Pluton]] eta [[(50000) Quaoar|Quaoar]] ikus daitezke.]]
Esan beharra dago, objektu hauen sailkapena ez dela oso zehatza, ez dugulako inolako datu zehatzik gorputz hauen osaera edo beste hainbat ezaugarriren inguruan. Gainera, gorputz hauen diametroa neurtzerakoan zalantzak sor daitezke, normalean oso zehaztasun gutxikoak baitira eginten diren kalkuluak, batzuetan beraien [[
=== Ezaugarri orbitalak ===
KBOak (''Kuiper Belt Objects''), [[Eguzkia
== Kuiper gerrikoaren sorrera ==
[[Fitxategi:Lhborbits.png|thumb|418x418px|Simulazio honek gure Eguzki-sistemako kanpo planetak eta Kuiper gerrikoko gorputzak erakusten ditu. A) Jupiter/Saturno 2:1 erresonantziaren aurretik. B) Neptunoren orbitaren alterazioaren ondorioz, Kuiper gerrikoko objektuak sakabanatu egiten dira. C) Jupiterrek Kuiper gerrikoko objektuak kanporatu ondoren.
Oraindik ezin dugu jakin zehazki zergatik eta nola sortu zen Kuiper gerrikoa baina zientzialariek beraien hipotesiak dituzte. Ordenagailuetan egindako hainbat simulazioek erakutsi dute, agian, Kuiper gerrikoko objektuak hasiera batean [[Eguzkia|Eguzkitik]] hurbilago zeudela, baina Neptunorekin izandako topaketa edo zeharkako eraginengatik hurrundu egin zirela. Bestalde, simulazio hauek adierazi dute [[Marte|Martitzen]] tamainako objektu handiak egon al izan zirela Kuiper gerrikoan zehar. Zientzialariek hala ere, itxaropena [[Pan-STARRS]] teleskopioan dute jarrita, teleskopio hau mota honetako gorputz gehiago aurkitzeko diseinatu baita.
== Kuiper gerrikoa esploratzen ==
Gaur egun, KBOak aurkitzeko hainbat programa daude martxan. [[New Horizons|''New Horizons'']] zunda izan zen lehena Kuiper gerrikoa esploratzen, 2006ko urtarrilaren 19an jaurti zen eta 2015eko uztailaren 14ean Plutonengandik oso hurbil igaro zen, zehazki, egun honetan igaro zen hurbilen. Gaur egun, Pluton igarota, hainbat KBO aurkituko eta esploratuko dituela uste dute zientzialariek. Nahiz eta oraindik ez diren zehaztu zeintzuk izango diren esploratuko diren objektuak, 40 eta 90km arteko diametroa eduki beharko lukete eta grisak edo zuriak izanda, hobeto esploratzeko aukera emango zuten, horrela Plutonen kolore gorriztarekin alderatu ahal izango zirelako.
== Kuiperren labarra ==
Astronomoek gerrikoaren azken edo urrunen dagoen zatiari Kuiperren labarra deitzen diote. Gune hau misterio hutsa da, bertan dauden objektuen dentsitatea aurretik dauden guneek dutenarekin alderatuta askoz txikiagoa delako. Aipatutakoagatik deitzen zaio <nowiki>''labarra''</nowiki>.
Astronomoek uste dute logikoena gune horretatik hurbil planeta handi bat egotea dela, planeta honek, bere [[Grabitazio|garbitatearen]] eraginez, gorputzak erakarri egingo zituelako. Ustezko planeta honi [[Bederatzigarren planeta]] deitzen zaio.
== Ikus, gainera ==
* [[Asteroide gerrikoa]]
* [[Oorten hodeia]]
* [[Transneptunotar objektu
== Kanpo loturak ==
{{Eguzki sistema aurkibidea}}
{{Transneptunotar objektuen aurkibidea}}
[[Kategoria:Eguzki-sistema]]
|