Kareharri: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t 83.41.126.21 wikilariaren aldaketak ezabatuz, TheklanBot wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. Etiketa: lehengoratzea |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
6. lerroa:
|mineralak = [[Kaltzita]]<br />''[[Dolomita]]''
}}
'''Kareharri'''a [[karbonato]]z orokorrean eta [[kaltzio karbonato|karbonato kaltziko]] edo [[kaltzita]]z bereziki osatutako [[arroka sedimentario|harri sedimentario]] kimikoa da. Paisai [[karst]]ikoaren elementu nagusia da.
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] mendi gehienak kareharriz osatuak daude. Mundu mailan ere arroka sedimentario guztien %10a osatzen du.
== Konposizioa ==
Oso arroka sendoa denez, arrakaletan hausten da tolestu beharrean. Formula kimikoa CaCO<sub>3</sub> du, eta [[magnesio]] ugari duenean [[dolomia]] izena ematen zaio. Kareharriak, karbonatoaz gain harea badu, ''kareharri haretsu'' deitzen zaio; eta harea beharrean [[sedimentu|basa siliziklastotsua]] badu, berriz, [[tupa]]. CO<sub>2</sub> bidez azidotutako ura kareharriaren zirrikituetatik sartzean, [[disoluzio|disolbatu]] egiten du [[kaltzita]] [[likido]] bat emanez.
Kareharriak jatorri biologikoa du. Hain zuzen ere, duela 40 milioi urte inguruko kitinazko oskoldun animalia itsastarren sedimentuekin osatua dago: [[errudista]]k, adibidez (desagertutako [[molusku]] superfamilia bat). Gaur egungo kareharrietan errudista ugari ikus ditzakegu, [[Sarako leizeak|Sarako leizeetan]] esaterako.
66. lerroa:
{{sakontzeko|Karst}}
[[Fitxategi:Burger PostojnskaJama.jpg|thumb|300px|[[Postojnako leizea]], [[Eslovenia]]n.]]
Arroka meteorizazio meanikoarekiko gogorra bada ere, meteorizazio kimikoa izan dezake, arrakalak baditu eta ur azidoarekin kontaktuan badago. Azido ahulak dituzten urak, azido karbonikoa esate baterako, karea disolbatzen du eta zulo handiak eratzen ditu barnean. Paisaia [[karst]]ikoa sorten da horrela, [[leize]], [[osin]] eta aretoz jositako harkaitzak. [[Espeleotema]] ederrak ere eratzen dira, estalaktita eta estalagmitak bereziki.
Euskal Herrian oso ohikoak dira [[haitzulo]]ak. Hona hemen ezagunak diren batzuk:
| |||