José Antonio Primo de Rivera: berrikuspenen arteko aldeak

{{Biografia_infotaula_automatikoa}}

'''José Antonio Primo de Rivera Sáenz de Heredia''', III. [[Lizarrako markeserria|Lizarrako markesa]] ([[Madril]], [[1903]]ko [[apirilaren 24]]a – [[Alacant]], [[1936]]ko [[azaroaren 20]]a) [[espainiar]] abokatu eta [[politika]]ria izan zen. [[Miguel Primo de Rivera]] diktadorearen seme nagusia, [[Ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|Falange Española]] alderdia sortu eta zuzendu zuen. [[Espainiako Gerra Zibila]] hasi zenean, atxilotu eta gobernuaren aurka matxinatzeagatik fusilatu zuten. [[Frankismo]]ak bere irudia erabili zuen [[propaganda]]ren martiri moduan<ref>{{Erreferentzia

| isbn = 84-08-02286-5

Jose Antonio Primo de Riveraren ideologiak honakoak dira:

* [[Sistema parlamentario|Antiparlamentarismoa]]

* Ez [[Ezker politiko|ezkerra]] ezta [[Eskuin politiko|eskuina]]

* [[Faxismo]]a

* Biolentzia

Agian, bere diskurtsoetan maizago agertzen den esaldia hurrengoa zen. ''"Espainia, patuaren batasuna unibertsalean"''.

Patu hori litzateke [[klase borroka]] akabatzea lortuko zuena eta nazionalismoen eragin desegingarria

lortuko zituen enpresa komun batean.

 

{{aipu|''Espainia ez da justifikatzen [[hizkuntza]] bat edukitzeagatik, edota arraza bat izateagatik, edo bere ohiturengatik, Espainia justifikatzen da hizkuntzak, arrazak, herriak eta ohiturak patu unibertsal batean batzeko duen bokazio inperialagatik; Espainia [[arraza]] bat baino gehiago da, edota hizkuntza bat baino gehiago, gero eta harroago nagoen era batetan adierazten da, [[patu]]aren batasuna unibertsalean.|Parlamentuko diskurtsoa, 1934ko Azaroaren 30.''<ref>''Obras'' (Del Río 1974). Pg. 384</ref> }}

 

{{aipu|(...)Falange Española de las JONS dugu dagoeneko Espainiako mugimendu [[faxista]] bakarra, (...). Iraultza sozialistak gobernuaren aurka jotzen badu, Falangeak, [[Guardia Zibil]]aren ondoan, herri batzuetaz eta, agian, herrialde batez, jabetu ahal izango da eta Iraultza nazionala aldarrikatu ahal izango du nazioari urtean iraultza batzuen piztualdia saihesten jakin ez duen Estatu ezindu honen aurrean. Gobernua deseroso samar dabil sozialistekin eta oso zail izan zuen faxismoaren aurka tropak bidaltzea, eta honek Goardia Zibilaren eta okupaturiko lurraldeetako indar militarren atxikimendua lortu bazuen, seguru gaude hurrengo batean aurka bidalitako tropek ere bat egingo dutela haiekin. Plan honek ez zuen halako eragozpenik izango [[1934ko Iraultza|Asturiasen 1934ko urrian]], Falange egun bezain indartsu egon izan balitz.|[[Konde Ciano]], Italiako Kanpo Arazoetarako ministroari bidalitako txostena, 1935}}

 

=== Katolizismoa ===

Katolizismoa Primo de Riveraren kontzeptu erabilienetarikoetan dago. F.E.-ren ''Puntos Iniciales''

Bere ''bizitza militante eta sakrifizio'' kontzeptuan, bere zentzu militar eta katolikoa nahasten du; eta zalantzarik gabe bere influentzia justizia sozialaren zentzuan eta bere paternalismo politikoan ikusten da. Horrela beti mantendu zuen ''Espainiako edozein eraikitzea zentzu katolikoa'' izan behar du.<ref>''Puntos Iniciales'' de F.E. ''Obras'' (del Río 1974). Pg. 92.</ref>

 

[[Fitxategi:Bandera FE JONS.svg|thumb|220px|[[Ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|Falange Española de las JONS]] alderdi politikoaren bandera.]]

Martxoaren 14an, Primo De Rivera Madrileko kartzelan sartzen da armen jabetza ilizitoagatik, eta

erlaxatuari esker, Falange gidatzen jarraitzen zuen insurrekzio baten alde. Apirilaren amaieran

ejertzitoko ofizialei zuzendutako karta bat idazten du, bertan altxamendu aldeko deia

bere irteera ziurtzat jotzen zuenaren seinale. Aurretik bere ihesaren plan batzuk egon ziren,

haien artean [[Oran]], [[Aljeria|Argelia]] edota [[Mallorca]]ra eramango luketena itsasontzi baten.

zapuztu zituen.

 

 

batzuk lehenago gerrari buruzko iritziak azaldu zituen: ''"Aurrerapen elementua da. Guztiz beharrezkoa da!"''. Hilabete horietan adiskidetze eta areriotasunen bukaerari buruz hitz egingo du. ''Indizio argiak daude, gerraren ondorio zorigaiztokoak ikusiz, bere askapenaren alde lagundu nahi zuen'' <ref>{{Erreferentzia|Gil Pecharromán|1996|pp=502-503}}</ref>

''Ezinezkoa da Jose Antonio, bere zeldan inkomunikatua eta heriotzatik at egiteko aukera urriak zituela jakinaren gainean, garai latzak biziko zituela biolentziarekiko zuen jarrerari buruz hausnartzean.''<ref>{{Erreferentzia|Gibson|2008|p=232}} </ref> Lau hilabete horien buruan Jose Antonio egindako transformazioa, ideia sortarazi zuen, ondoren oso zabaldua, Espainiar gerra zibileko bi bandoak beradiskitzeko aukera galdua zela.''<ref>{{Erreferentzia|Preston|1986|p=133}}</ref>

{{aipu|''Primo de Riverak Martin Echevarria jaunari proposatu zuen, azken honek halaber bera Gobernura eramateko, kartzelatik ateratzen uztea eta bere ohorezko hitza emanda, matxinatuen eremura joateko Espainiar gerra zibila bukatzeko asmoz, eta errepublikaren kontrako militar eta matxinatu zibilak gobernu legitimoari errenditzera. Negoziaketaren oinarri izan litzatekeen bitarteko konponbideei buruz ere hitz egiten zuen, baina, bereziki dagoeneko hasitako gatazka bukatzeko beharra, bera uste zuen, espainiar bezala, gatazka aberria hondamendian eta kaosean murgilduko zuela.'' |1941.an [[Mexiko]]n Martinez Barrio emandako konferentzia <ref>{{Erreferentzia|Gibson|2008|p=233}}</ref> }}

 

Bi aldeko orri bat idatzi zituen egungo egoera politiko aztertuz eta gatazka burutzeko

akordio batzuk definitzen ziren; Beste orrian beradiskidatze gobernua osatuko zuten

eta amnistia preso matxinatu guztientzako. Beradiskidatze gobernua errepublikano

moderatuak osatzen zituzten gehien bat, eta ez zegoen bertan militar bat bera erez. <ref>{{Erreferentzia|Gibson|2008|pp=235-238}} </ref> Gobernuak ez zuen plana kontutan izan, eta Martinez Barrioren uztez, matxinoak ez lituzkete armak utziko proposamen horrekin.<ref>{{Erreferentzia|Gibson|2008|233}}</ref>

 

Bere testamentuan hurrengo nahia edo desioa azaltzen du: «''Neurea izatea diskordia zibiletan isuritako azken espainiar odol tanta.''» Bere esaldi famatuenetariko batetan: «''Espainiako herri guztiak, haien desberdintasun guztiekin, patuaren batasunean armonizatuak sentitzea.''»

Bere martiri irudia buruzagi politikoa baino erabilgarriagoa zen. Gainera Primo de Rivera

"bizirik" zegoen bitartean falangista buruzagiak ez zuten beste lider bat bilatuko,