Jasangarritasun: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
1. lerroa:
[[
[[Ekologia]]n, '''jasangarritasuna''', '''iraunkortasuna''' edo '''sostengagarritasuna''' sistema biologikoak aniztasunez eta produktibo mantentzeko ahalmena da. Bizi luzeko hezegune eta basoak dira sistema biologiko jasangarrien adibide garbia. Definizio orokorragoa hartuta, jasangarritasuna sistemen eta prozesuen irauteko ahalmenari ere esaten zaio. Jasangarritasuna antolatzeko printzipioa berez garapen jasangarria da. Azken honek lau domeinu lotzen ditu; ekologia, ekonomia, politika eta kultura. [[Jasangarritasunaren zientzia]] arduratzen da [[garapen iraunkor|garapen jasangarria]] eta [[ingurumen]]a aztertzeaz.
== Definizioa ==
Jasangarritasun [[izen]]a ''jasan'' [[aditz]]etik eratorria da, ''-garri'' [[atzizki]]a gehituaz jasateko ahalmena azaltzeko sortua. [[Ingeles]]ez sortutako ''sustainability'' kontzeptuaren itzulpen gisa eman zen. Bestalde, jasangarritasun izenarekin batera, iraunkortasun eta sostengagarritasun ere erabiltzen dira kontzeptu honetarako.
8. lerroa:
{{zuzendu | data = 2014ko abenduaren 21az | zatia = Hemendik aurrera, artikulu}}
== Jasangarritasunaren hiru zutarriak ==
2005eko Giza Garapenari buruzko Munduko Goi Bilerak garapen jasangarriaren helburu eta jomugak identifikatu zituzten, esaterako, garapen ekonomikoa, giza garapena eta ingurumenaren babesa. Ikuspuntu hau elipsez osatutako diagrama sinpleez adierazten da, non hiru elipseak gainjarriz hiru pilareak batera eta sistema baten barne bezala ulertu behar direla azaltzen den.
== Historia ==
Jasangarritasunaren historiak antzinako gizartetik, egungo gizartearen menpe dagoen sistema ekologikoa irudikatzen du. Historia, beraz, gizarte mota baten zonaldekako arrakastaz ezaugarritzen da. Nagusiki, krisialdiak jasan dituen eta hauek ebatzi dituzten produkzioaz, jasangarritasunaz batzuetan eta hau gabe beste batzuetan. Hala, jasangarritasuna ez da historikoki helburu bat izan, nahigabeko ondorio bat baizik.
[[
Antzinako zibilizazioetan suaren erabilerak eta jaki espezifiko batzuen nahiak landare eta animalien komunitateen bizi naturalak aldatzen zituzten. Duela 8.000-10.000 urte laborantza komunitateak azaldu ziren, ingurugiroaren dependentzia altuaz, baina jadanik euren bizi sistema sortuz, hau da, iraunkortasun egitura bat sortuz.
Geroztik mendebaldeko industria iraultza azaldu zen, [[XVIII. mendea|XVIII.]] eta [[XIX. mendea|XIX. mende]]<nowiki/>etan, hazkuntza gradualaren proportzioa brutalki aldatuz. Produkzioa esponentzialki hazi zen eta honekin batera erregai fuelez lortutako energiaren gastua. Ikatza motorrak eragiteko eta beranduagok, elektrizitatea
[[XX. mendea|XX. mende]] erdialdera, jasangarritasunaren aldeko mugimenduak munduari ezagutarazi zion bazeudela ingurugiroarekin lotutako kostoak, jasotako onura materialei lotuak. Erantzukizunaren ideia pizten zen, nahiz eta askoren gustokoa ez izan. Hala ere, XX. mendean zehar ingurugiroaren arazoek eskala global bat hartu zuten, [[1973]] eta [[1979]]<nowiki/>ko energi krisiak igaro ziren eta garbi geratu zen gizarte globala energia berriztaezinen menpeko bihurtu zela.
[[XXI. mendea]]<nowiki/>n gizartearen kezka zeharo handitu da giza
= Printzipio eta kontzeptuak =
Jasangarritasunaren bilbadura analitikoak hainbat diziplina eta esparru konektatzen ditu, Jasangarritasun Zientzia ere definitu duen arte.
== Eskala eta testuingurua ==
Jasangarritasuna eskala anitzetan aztertzen da, denboran eta espazioan eta ingurugiroa, gizartea edo antolakuntza ekonomikoa jasotzen ditu.
== Kanpo loturak ==
|