Gurasotasun: berrikuspenen arteko aldeak

'''Gurasotasunaren''' kontzeptuak [[ama|amek]] eta [[aita|aitek]] jokatzen dituzten rolei erreferentzia egiten dio, [[seme-alaba|seme-alaben]] hezkuntzan eta sozializazio prozesuetan aurrera eramaten direnak. Maila [[psikologia|psikologikoan]] eta [[soziologia|soziologikoan]] ulertua izan daiteke. Amen eta aiten rolak ezberdinak izan dira historian zehar, eta honen ondorioz eginkizun ezberdinak esleitu zaio rol bakoitzari. Gaur egun, kontzeptuaren berrikuntza bilatzen ari da, bi rolen arteko berdintasuna bermatzeko helburuarekin. Gurasoen helburu nagusia, haurren zaintza eta segurtasuna bermatzea da. Zeregin honetan autoefikazia maila altua aurkezten badute, hori, haurraren ongizate handiago eta integralago batean itzuliko da.

Antzinatik, gurasotasuna giza superbizipenaren zerbitzura egon da eta prozesu honetan gizonek eta emakumeek, paper ezberdinak jokatu izan dituzte. Rol ezberdin hauen esleipena, faktore ugarien menpe egon da, hauen barruan: biologikoak, psikologikoak, sozialak, erlijiosoak etab. Ikuspegi tradizionala da indar gehien izan duena da, ildo horretatik, amaren rola, zaintza afektiboarekin erlazionatu izan da, etxeko giro baten barruan eta aitarena babes fisiko eta ekonomikoarekin. XIX. mendean zehar, aita familia buru zen, eta seme-alabak haren jabetza pribatua ziren. XX. mendean, "Tender years" doktrinan, amak preferentzia aldarrikatu zen, same-alaben zaintzari dagokionez. Aldi honetan, psikoanalisiak, emakumeak seme-alaben zaintzarako genetikoki programatuta daudela aldarrikatu zuen, aitaren zaintzarako papera gutxituz. Ikuspegi tradizional honen aldaketaren hasiera 70.hamarkadatik aurrera eman zen<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Palomar Verea|izena=Cristina|egile-lotura=|izenburua=Maternidad: historia y cultura|aldizkaria=Revista de Estudios de Género. La ventana|argitaratze-lekua=|liburukia=|alea=|data=|urtea=2005|url=http://www.redalyc.org/pdf/884/88402204.pdf|sartze-data=|issn=}}</ref>.

* ''<u>Familia monoparentalak</u>'' (Guraso bakarrekoak): Zenbait arrazoi direla eta, guraso bat batek hartzen du familiaren ardura. Hau baliabide gutxiago edukiko dute ustearen arabera eta ekonomikoki ezegonkortasun handiagoa.  Familia barneko gatazkak emateko propobalitate gehio dago eta aldakortasuna haurren bizitzan markatuta egongo da. Haurrek jasandako ikastuntza estiloa demokratikoa izaten da gehienetan, eta aitaren inplikazioa esanguratsua izaten da. Prebenitu behar da gurasoen alienazioaren sindromea, hau da, guraso baten errefusapena, deskalifikazioak eta abar, modu kontziente edo inkontzientean.

* ''<u>Familia berreraikiak</u>'': Kasu hauetan esku hartze psikologikoak garrantzi handia dute, depresio tasak oso altuak direla ikusi delako. Familiaren berrantolaketa sistemikoa izaten da eta ondorio positiboak 5 urteko bizikidetzaren ostean ikusten hasten dira. Aita edo amaordeak  etxeko eta haurren zereginetan inplikatu behar dira.

* ''<u>Adopziozko familiak</u>'' :  Familia eredu hauek eraiki baino lehen zenbait baldintza bete behar dira ikuspegi judizialetik eta psikologikotik. Alderdi judizialetik zenbait baldintza bete behar dituzte adibidez guraso eta haurren artean 25 urte baino gehiagoko adin tartea egotea. Alderdi psikologikoan guraso hauek ulertu behar dute haurrak egoera zail batetik datozela, arazo emozionalekin, atxikimendu ez ziurrarekin etab. Hori dela eta, emozio eta egoera berri hauek ondo kudeatu behar dituzte.

* ''<u>Familia homoparentalak:</u>'' Ikuspegi psikologikotik ez dago ebidentzia negatiborik, haurren heziketaren kalitatean edo kantitatean, ezta gurasoen gaitasunetan. Familia egitura berri honetan arazo larrienak gizartetik datoz, bazterketa soziala jasotzeko arrisku handia dagoelako.

* ''<u>Ugalketa lagundua eta familia anitzak:</u>''  Familia egitura honetan, aldez aurretik ondorio negatiboenak edukiko dituzten familiak dira. Nahiz eta hazkuntzaren kalitatea eta egokitzea egokiak izan, gehiegizko babesaren arriskua dago, fisikoa zein psikologikoa, zeinak amarengan eragina edukiko du. Garapenean atzerapenak egoteko arriskua dago.

'''Maila sozioekonomikoa'''ri erreparatzen baldin badiogu, hurrengo orintzipio hauek argi egon behar dira: heziketa baliabideak lortzeko, baliabide ekonomiko eta kulturalen eskuragarritasunaren garrantzia ezagutzea eta haurraren formazio eta hezkuntza eskaerei modu egoki batean erantzuteko gaitasuna izatea. Honek indikatzaile batzuekin ebalutua izaten da. gurasoen hezkuntza mila, zer nolako lana eta diru sarrerak kontuan hartzen dira. Aldagai guzti hauek mikrosisteman eta mesosisteman eragiten dute baina ez dira elkarreragileak. Ebaluazioan amaren hezkuntza maila oso aztertua izaten da honek haurraren garapen kogtiboarekiko daukan harremanagatik.(Da Rosa Piccolo, Arteche, Fonseca, Grassi-Oliveira eta Salles, 2016). Ikerketa batzuen arabera hezkuntza maila duen amak hezkuntza materialetan gehiago inbertitzeko prest egongo dela.

'''Elkarrekintzarako gaitasunak''' kontuan hartzen baldin baditugu, komunikazioaren garratzia eta bere estiloak ezagutzea komenigarria da, besteak beste: asertibitatea,oldarkortasuna pasibotasuna, entzute aktiboa eta enpatia.

* Enpatia: Ikerketen arabera,  haurrekiko enpatia maila altua eta atxikiemdu ziurra korrelazionatuta daude.

'''Haurren errutinak''' modu ziur batean haurrak ingurunetik aritzean datza. Harreman egonkorrak mantentzen baldin badira,ingurune guztietara aplikatzeko posibilitatea egongo litzateke. Orokorrean errutinak haurrari egonkortasuna ematen dio, aurresangarritasuna, bizitza antolatu bat eramten eta honen ondorioz haurrak lasaitasunez esploratzea baimenduko dio ingurune honek. errritualak baita garrantzitsuak dira, errutinari esanguratsutasuna ematen diolako (Spagnola y Fiese, 2007)... Errutina batek, erritualen laguntzarekin familia identitatea zaintzeaz gain, partaidetza-sentimendua sortzen du taldeko partaideen artean.

'''Gurasoen hezkuntza-koherentzia''', hezkuntzaren prozesu osoan zehar emango da eta beti koherentzia bat mantenduz. Gurasoek irizpide eta arau antzekoak jarraitzeko gaitasuna da, eta ekintzak denboran zehar egonkorrak mantentzeko. Egiten dutenaren eta esaten dutenaren artean, koherentziarik ez badagom zalantzak eta zailtasunak sortzen arituko lirateke beraien haurrengan. Koherentzia izango litzateke, haurren hezkuntzan, leialtasuna, zintzotasuna eta hauekin loturik doazen beste balore batzuei, zentzua ematen diona.

'''Amarengandik edoskitzea''', nahiz eta azken urte hauetan mota ezberdineko eztabaidak sortu dituen gai bait izan, abaintalak nabariak dira. Amaren esnea, elikatzeko funtzioa bete apartez; bien arteko elkarrekintzarentzako oso garrantzitsua da.Prozesu honetan familia -sistenak lagundutako edoskitzea-plangintza antolatzeko gaitasuna oso garrantzitsua da. Aipatu beharra dago edoskitzea ez egin ez dituela gabeziak eragiten.

'''Ikaskuntzako estimulatzeko materialak''' bezala ulertzen dira, irakaskuntza-ikaskuntza prozesuan eragin eta prozesua errazten duten material multzoa. Material hauek oso garrantzitsuak eta lagungarriak dira. Kontuan eduki behar dugu adin bakoitzean haurrak helburu batzuk edukiko dituztela, hori dela eta materialaren helburuak ezberdinak izango dira. Material ezberdinak aurkitu ditzakegu: manipulatiboak, inprimaturikoak, audiobisualak etab ... Baita garrantzitsua da kontuan hartzea etxean dagoen  jolasteko eta ikasteko materiala, eta horien eskuragarritasuna. Garapen kognitiboa sustatzen duten materiala minimoa eskaintzea garrantzitsua da eta baita hauen egokitasuna, hau da, haurraren etapara egokitua, bere beharrark kontuan hartuz.

'''Imitazioa''' jaioberrien imitazioarako aurrre jarrereaz eta horrek garapena estimulatzeko gaitasuna da. J. Piageten ustez, sinboloak erabiltzeko gaitasunak, pentsamendu sentsoriomotorraren etapari bukaera eta pentsamendu aurreoperazionalari hasiera ematen dio. Vigotskyren aburuz aldiz, goi mailako funtzio psikikoen maila eskuratzen dute, eta horrek eragingo du funtzio sinbolikoaren garapena, zeinak interakzio sozialerengandik baldintzatua egongo dena. Imitazioa haurraren garapen osoan oso garrantzitsua da eta horretarako eredu osasuntsu eta zuzen bat izan behar du. Gainera imitazioaren bides ikazkuntza errezten duten eredu berriak sustatzeko baliagarria izango da.

'''Jolasaren estimulazioa''', aktibitate ludikoekin batera joko sinbolikoa indartzeko gaitasuna edukiko dugu. Aktibitate ludikoak beste zenbait ataletan aipatuta dagoen moduan egokituak izan behar dira haurraren adinarekiko. Anai - arreben arteko jolasak eta jolas familiarrak garrantzi handia edukiko dute jolasaren estimulazioan.

'''Gogamenaren teoria''', norbera zein besteei adimen egoerak egozteko gaitasuna da, hau da, sinesmen faltsuen ariketak gidatzen du, non haurrek sinesmen okerrak egozten dituzte objetu baten kokapenarekiko beste subjektu baten portaera aurresaterako orduan (Devine eta Hughes, 2014). Oso garrantzitsua da 2-7 urte bitarteko umeetan egozentrikoak direla ulertzekok eta adinaren arabera hau gainditzen joateko, hainbat ariketa daude. Ezaugarrien artean, pentsamenduari eta buru-egoerari buruzko ezaguerari dagokiona, sinesmen faltsuei dagokiona eta abar. Teoria honek faktore sozialak eta alderdi kognitiboen garapena ( funtzio exekutiboa) oinarri bezala dauka (benson, Sabbagh, Carlson eta Zelazo, 2013).

'''Garapen linguistikoaren estimulazioa''', bi aro desberdinetan banantzen d'''ir'''a: Aro prelinguistikoa (0-2 urte) eta aro linguistikoa ( 2 urtetatik aurrera). Hizkuntzaren garapenaren estimulazio bideak anitz dira, hauek izanik garrantzitsuenak: zuzenketa kontingentea, istorioen kontaketa, abestiak abestea eta beste haurrekin kontaktua izatea. Haurren jolabide esploratorio eta komunikatiboei erantzuteko, hezitzailearen sentsibilitatea, hitz berrien ikaskuntzaren aldagai aurresale jokatzen du lengoaiaren garapoenaren lehengo aldietan (Tamis-LeMonda, Kuchirko eta Song, 2014). Aurreko ezaugarriak oso garrantzitsuak dira garapenerako, hizkuntza pertsonaren oinarrian baitago. Azken finean, lengoaiak, esperientziei eta munduari buru egiten dugun irudikapenari izena jartzea baimentzen digu.

'''Heldutasun akademikoaren estimulazioa''', etxekolanetan sostengua ematearen garrantziaren ezagutza. Hauren dudak argitzeko, laguntzan emateko eta denbora eskaintzeko gaitasuna da. Ikaskuntzari dagokionez, lehen esperientziak etxean hasten dira eta ondoren, eskolan jarraitzen dute. Hori dela eta, garrantzitsua da intrintseko motibazioaren sustapena etxean hastea, honek geroago eskola-estuinguruan emaitza onak emango baititu. Honetarako kontuan izan behar dugu haurra zer estadiotan dagoen, bare maila egokian estimulatzeko. Heldutasun akademikoa estimulatzeko badaude beste beharrekoak diren ezaugarri batzuk, adibidez: erronka optimo bat ezartzea (garapen mailara egokitua), meta argiak ezartzea eta bere emaitzen feedback egoki bat ematea.

'''Prebentzio eta esku hartze ekintzak,''' garrantzi handikoak dira, umearen ongizate psikologikoa, fisikoa eta soziala bermatzeko. Prebentzio primario egin daiteke, tratu txarrak jasotzeko probabilitate gehiago dituzten haurrekin, hau da, haurren sitemak kontuan hartuz: mikrosistema ( gurasoen nahaste psikikoak, drogodependentzia, tratu txar familiarrak...) exosistema ( maila ekonomikoa, langabezia, isolamendu soziala...) eta makrosistema ( kriminalitatearen tasa handia, zerbitzu sozialen eskuragarritasun eza...).