Greziar mitologia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Greziar mitologia''' [[Antzinako Grezia]]rren [[jainko]] eta [[heroi]]ei buruzko eta munduaren sorrera azaltzeko istorio multzoa da, narrazio ugaritan sakabanatuta.

Greziar mitologiak jainko, jainkosa, heroi eta beste izaki mitologiko batzuen bizitza eta abenturak kontatzen ditu. Hastapenean ahozko-olerki tradizioan zegoen barreiatuta, baina geroago [[literatura]]n gorde ziren. Ezagututako literatura-iturririk zaharrena [[Homero]]ren ''[[Iliada]]'' eta ''[[Odisea]]'' olerki epikoak dira, zeinek [[Troiako gerra|Troiako Gerraren]] inguruko istorioak kontatzen dituzten. [[Hesiodo]] ia [[Homero|Homeroren]]ren garaikidearen ''[[Teogonia]]'' eta ''[[Lanak eta egunak]]'' idazkietan munduaren sorrera, jainkoen agintarien jarraipena, giza-aroen hurrenkera, gizakien atsekabeen sorrera edo erlijio-ohituren sorrera kontatzen dira. [[Mito]]ak ere beste poema epikoetan ere gorde dira, baita [[K. a. V. mendea|K. a. V. mendeko]] tragedietan, [[Garai helenistikoa|Aro HelenistikoHelenistikoaren]]aren idazkietan edo [[Antzinako Erroma|erromatar]] garaiko idazleen izkribuetan ([[Plutarko]] eta [[Pausanias]]enetan esaterako) ere.

* [[Ares]]: Gudaren jainkoa. [[Fitxategi:Diane de Versailles Leochares.jpg|200px|righteskuinera|thumb|[[Artemisa]] jainkosa]][[Artemisa]]: Ehiza eta basatien jainkosa.

[[Iliada]]: [[Antzinako Grezia|greziar]] [[Epika|epopeia]] da, K. a. IX. mende inguruan idatzia. Betidanik [[Homero|Homerok]]k idatzia dela uste izan bada ere, teoria asko dira ''Iliada''-ren egileari buruz.

[[Odisea]]: [[Antzinako Grezia|greziar]] [[Epika|epopeia]] da, k.a. VIII-IX. mendeen inguruan idatzi zena, garai arkaikoan. Betidanik [[Homero|Homerok]]k idatzitakotzat hartu izan da.

[[Atenas|Atenasen]]en aurkitu ziren antzerkiaren lehen urratsak. [[Dioniso]] jainkoaren omenez egiten ziren jaiekin lotuta dago eta [[Dionisiar|Dionisiarrak]]rak izena hartzen zuten. Urteko data jakinetan egiten ziren antzerki jarduerak: Lenea-etan (urtarrilaren amaieran Atenasen egiten ziren txapelketa dramatikoak), Landatar Dionisia-etan (abenduaren amaieran Atenasetik kanpo egiten ziren txapelketa tragiko eta komikoak) eta Dionisia handietan (Atenasen martxoaren amaieran egiten ziren txapelketa ikusgarrienak). Genero nagusiak hurrengoak dira:

* '''   Tragedia:''' V. mendean ditiranboetatik sortu zen genero literarioa da. Hasiera batean haien '''helburua''' ikusleei lekzio moral bat ematea zen, jainkoak errespetatzea eta giza mentalitatean pentsaraztea. Baina antzerkia genero bezala hartu zenetik inguru erlijiosoko gaiak alde batera utzi ziren eta helburu literarioa garatzen da, hau da, jendea entretenitzea, espresioa sortzea, zerbait gogoangarri adieraztea, egunerokoa alde batera utzita.

* '''   Komedia:''' Gobernuaren babesean antzeztutako obrak ziren. Hala ere, tragedien ondoren etorritako generoa da, K.a. 486 urtean konkretuki lehenengo antzezpenak egin ziren Dionisia handietan.

* '''   [[Pantomima]]:''' Generoaren jatorria [[Antzinako Grezia|Antzinako Grezian]]n eta [[Antzinako Erroma|Erroman]] dago, non antzerki-genero '''herrikoia''' izan zen. Oro har komikoa eta [[Komedia|komediazkoakomedia]]zkoa, [[Musika|musikazmusika]]z lagunduta, [[mimo]] moduan jokatzen duten antzezleek egiten dutena.

* [[Zeusen tenplua (Atenas)|Zeusen tenplua]]: [[Zeus]] jainkoari eskeini zion tenplua. Atenaseko [[Akropoli|Akropolian]]an kokatutako tenplua.

* [[Artemisaren tenplua]]: [[Artemisa|Artemisari]]ri eskeinitako tenplu hau k.a VIII. mendean eraiki zen baina k.a 356. urtean suntsitu zen sute baten ondorioz. [[Efeso]] hirian kokatuta zegoen, gaur egungo Turkian.