Espektroskopia: berrikuspenen arteko aldeak

'''Espektroskopia'''k [[materia]] eta irradiatutako [[Energia|energia]]ren arteko interakzioa aztertzen duen teknika esperimentala da, [[Fisika|fisika]] edo [[kimika analitiko]]an oso erabilia. Teknika honen bidez energia jakin bateko [[erradiazio elektromagnetiko]]aren emisioak eta absortzioak neur daitezke, eta energia hauek aztertu den sustantziaren energia maila jakinetan gerta daitezkeen trantsizio kuantikoekin erlazionatu. Espektroskopiako emaitzak espektro batean irudikatu ohi dira irradiazioaren uhin-luzera edo frekuentziarekiko. [[Atomo]] eta [[Molekula|molekulek]] [[Espektro elektromagnetiko|espektro]] bakar eta adierazgarri bat dutenez, espektro hauek atomo eta molekulak detektatu, identifikatu eta kuantifikatzeko erabiltzen dira.

== Teoria ==

Espektroskopiaren barruan, kontzeptu garrantzitsuenetako bat erresonantzia eta dagokion erresonantzia frekuentzia da. Hasiera batean [[erresonantzia]] sistema mekanikoetan (pendulu bat adibidez) erabili zen. Bibratu edo oszilatu egiten duten sistema mekanikoek oszilazioaren anplitude handi bat erakutsiko dute beraien erresonantzia frekuentzian aurkitzen badira. Anplitudea kitzikadura frekuentziarekiko irudikatu ezkero, grafikoaren gailurra erresonantzia frekuentziarekin bat etorriko da. Grafiko hau espektro mota bat da, eta grafikoko gailur hori espektro-lerroa deritzo. Espektro-lerro gehienek antzeko itxura dute.

Sistema mekaniko-kuantiko batean (atomo bat adibidez), antzeko erresonantzia fenomenoa bi egoera egonkor kuantikoen [[ahokatze]]a ematen denean gertatzen da. Erresonantzia gertatzeko energia iturri oszilatzaile bat behar da, [[fotoi]] bat adibidez. [[Max Planck#Plancken konstantea|Planck konstanteakonstantearen]]ren (h) bidez, fotoiaren energia bere frekuentziarekin (v) erlazionatua dagoenez (E=hv), bi egoera egonkor kuantikoen ahokatzea indartsuagoa izango da energia iturriaren (fotoiaren) energiak bi egoera horien energien diferentziarekin bat badator.

[[Atomo]] eta [[Molekula|molekulen]] [[Espektro (argipena)|espektroespektroak]]ak gehienetan espektro-lerro anitzaz osatuta daude. Espektro-lerro hauetako bakoitzak bi egoera kuantikoen arteko erresonantziari dagokio. Beraz, atomo edo molekula bakoitzak espektro jakin bat izango du. Espektro-lerro hauen azalpena erabakia izan zen mekanika kuantikoa onartua izan eta garatzeko. Esaterako, Rutherford-Bohr-ek [[hidrogeno]] atomoarentzako eraikitako modeloak modu egoki batean azaldu zuen hidrogenoaren espektro-lerroak.

# Ef −Ei = hν

# Ni ≠ Nf

# Trantsizio Dipoloa d =< f |d'| i > ≠ 0

Espektroskopiaren barruan azpiatal asko daude, eta ondorioz espektroskopia metodoen sailkapena modu desberdinetan egin daitezke.

=== Energia erradiaktiboaren arabera ===

Espektroskopia mota desberdinak, interakzioan parte hartzen duen erradiazio energia motaren arabera sailkatzen dira. Aplikazio askotan, energia honen intentsitate edo frekuentzian ematen diren aldaketak neurtuz lortzen da espektroa. Erabiltzen diren energia erradiaktibo mota nagusiak hauek dira:

=== Interakzioaren izaeraren arabera ===

=== Materia motaren arabera ===

* Atomoak: atomoen espektroskopia izan zen espektroskopiaren lehen aplikazioa. Atomoen absortzio espektroskopian eta atomoen emisio espektroskopian [[argi ikusgai]]a eta [[argi ultramore|ultramorea]] erabiltzen dira. Absortzio eta emisio hauei atomoen lerro espektralak deritze. Absortzioaren kasuan, elektroiak nukleotik hurrenago dauden orbitaletarantz elektroi trantsizioa gertatzen da. Emisioaren kasuan, ordea, elektroia energia altuagoko (hurrenagoko) orbitaletara kitzikatu ondoren, nukleotik gertuago dagoen orbital batera ematen den trantsizioa neurtzen da. Elementu desberdinen atomoek espektro desberdina erakusten dute. Ondorioz, espektroskopia atomikoak lagin batek dituen elementuak identifikatu eta kuantifikatzeko erabiltzen dira.

* Molekulak: atomoak konbinatuz molekulak eratzen direnean energia-egoera berriak sortzen dira, eta ondorioz, energia-egoera berri hauen arteko trantsizioei dagokien espektro berriak.

* Kristalak eta materia hedatuak: atomo edo molekulek kristalak edo beste era bateko materia hedatuak eratzen dituztenean, energia-egoera berriak sortzen dira, eta ondorioz energia-egoera horien arteko trantsizio berriak.

== Ikus, gainera ==