Aritmetikaren oinarrizko teorema: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
t akats batzuk zuzendu
5. lerroa:
: <math> 1200 = 2^4 \cdot 3 \cdot 5^2 \, </math>
 
Ez da existitzen 1200en zenbaki lehenen bitarteko beste faktorizaziorik. Biderkaketa [[Trukakortasun|trukakorra]] denez, faktoreen ordena garrantzirik gabekoa da, hau da, berdin dio eragiketa zer ordenetan egiten den, emaitza beti berbera izango delada.
 
== Aplikazioak ==
18. lerroa:
:</math>
 
P1 p2... PkaPk lehenak dira eta αi positibo osoak dira.
 
Adierazpen honi, adierazpen kanonikoa deritzo
24. lerroa:
Teoremak zenbaki lehenen garrantzia ezartzen du. Edozein oso positibo adieraz daiteke zenbaki lehenen arteko produktu bezala modu edo adierazpen bakar batean.
 
Zenbaki baten faktorizazioa ezagutzeak zenbaki horren zatitzaile guztiak erakusten dizkigu, lehenak eta konposatuak. Adibidez, 6936 =23⋅ <math> 2^3 \cdot 1723 \cdot {17}^2 </math> kontuan izanik, badakigu, 6936 en edozein zatitzaile positibok honako forma izan behar duela: <math> 2^a \cdot 3^b \cdot {17}^c </math> non 0 ≤ a ≤ 3 (4 balio posible), 0 ≤ b ≤ 1 (2 balio posible) eta 0 ≤ c ≤ 2 (3 balio posible). Balio posibleen arteko biderketa eginez zatitzaile posibleen kopurua lor dezakegu.: 4 ⋅ 2 ⋅ 3 = 24 zatitzaile posible. Azkeneko hori aintzat hartuz, [[Multiplo komun txikien|mkt]] multiplo komunetan txikiena eta [[Zatitzaile komun handien|zkh]] zatitzaile komun handiena lortzea erreza da. Adibidez, lehengo faktorizazioak hartuz gero, 1200 eta 6936, jakin daiteke beraien arteko zkh 23⋅ 3=24dela. Dena dela, ez badakigu zein den zenbakien faktorizazioa, [[Euklidesen algoritmo]]a erabiltzea errazagoa da bi zenbakiak faktorizatzea baino.
 
Azkeneko hori aintzat hartuz, [[Multiplo komun txikien|mkt]] multiplo komunetan txikiena eta [[Zatitzaile komun handien|zkh]] zatitzaile komun handiena lortzea erreza da. Adibidez, lehengo faktorizazioak hartuz gero, 1200 eta 6936, jakin daiteke beraien arteko zkh 23⋅ 3=24dela. Dena dela, ez badakigu zein den zenbakien faktorizazioa, [[Euklidesen algoritmo]]a erabiltzea errazagoa da bi zenbakiak faktorizatzea baino.
== Frogapena ==
Teorema hau, lehen aldiz Euklidesek frogatu zuen, nahiz eta lehen frogapen osatua [[Carl Friedrich Gauss]]<nowiki/>en-en [[:es:Disquisitiones_arithmeticae|Disquisitiones Arithmeticae]]-n agertu zen.
43. lerroa:
P-k lehen produktua zatitzen du, eta beraz, bigarrena ere zatitzen du. P-k gutxienez bigarren produktuko faktore bat zatitu behar du; baina faktore guztiak lehenak dira, beraz p bigarren produktuko faktore baten berdina izan behar du. Ondorioz, p kendu daiteke bi produktuetatik. Sistema hau segiz bi produktuetako faktore guztiak kenduko dira.
=== Jaitsiera infinitu bidezko demostrazioa ===
Demagun, zenbaki oso bat (gutxienez) bi modu ezberdinetan faktoriza daitekeela. Beraz, zenbaki oso minimo batek existitu behar du S propietate hori duena. Izan bitez P1..PM eta Q1..QN S-ren bi faktorizazio ezberdin. Pi (non 1 ≤ i ≤ m) balioek ezin dute Qj (connon 1 ≤ j ≤ n)-ren berdinak izan, bestela S bainabaino txikiagoa den zenbaki bat existituko litzateke eta zenbaki hori bi modutara faktorizatuko litzateke, lehen egindako suposaketarekin kontraesan batera iritxiz.
Hori kontuan izanda, suposa daiteke orokortasun galera gabe, p1 faktore lehena dela eta qj (non 1 ≤ j ≤ n) guztiak baina txikiagoa. Beraz, existitzen dira d eta r zenbaki osoak non:
 
56. lerroa:
:</math>
 
Azken adierazpeneko bigarren terminoaterminoak zenbaki oso baten berdina izan behar du (beste terminoak ere osoak baitira), non k izena hartuko duen ; hau da,
 
:<math>
68. lerroa:
:</math>
 
Ekuazioko bi aldeetako balioak S bainabaino txikiagoak dira, baina oraindik ez da lehena, hau da, faktorizatu daiteke. R p1 bainabaino txikiagoa denez bi aldeetan lortutako faktorizazioak k eta r zenbaki lehenen produktu gisa ezberdinak izan behar dute. Honek kontraesan batera eramaten gaitu, s ez da zenbaki oso txikiena modu bat bainabaino gehiagotan faktoriza daitekeena. Hori dela eta, hasierako suposizioa gezurra da
 
=== Aljebra abstraktuaren bidezko frogapena ===
Izan bedi n zenbaki osoa, non Zn [[Talde (matematika)|talde]] mugatu bat den eta osaketa serie bat duen. Definizioz, osaketa serie batean faktoreak sinpleak dira ; hortaz, Zn-ren seriean hauek ZP formakoak izan behar dute p lehen batentzat. Zn-ren ordena osaketa serieko faktoreen ordenen biderkadura den bezala, honek n-ren faktorizazio bat ematen du zenbaki lehenetan. Baina Jordan-hölderren teoremak baieztatzen du osaketarenosaketa serie bat bakarra dela, eta hortaz n-ren faktorizazioafaktorizazioak bakarra izan behar du.
 
== Erreferentziak ==