Wikipedia

Erregai: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
t →‎Ondorioak: Updated CO2 plot
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
1. lerroa:
[[Fitxategi:Oil_producing_countries_map.PNG|thumb|Gaur egun erregai nagusia petroleoa da. Erregai honen produktoreak goiko irudian.]]
 
'''Erregaia''' oxidazio bortitz baten ondorioz [[Bero|beroabero]]a oso motelki askatzen duen edozein [[material]] edo [[elementu (argipena)|elementu]] da, eta [[energia]] askatzeko ahalmena duena. Askatutako energia horrek [[Lan (fisika)|lan mekanikoak]] (fisikoak, alegia) burutzeko aukera ematen diote [[gizaki]]ari. [[Errekuntza]] gertatu ahal izateko, erregaia [[oxigeno]]arekin harremanetan egon behar da, nahiz eta energiaren askapena lortzeko modu ezberdinak dauden. Nagusiak [[Erreakzioerreakzio exotermikoa|erreakzio exotermikoak]]k eta [[fusio nuklear]]rak dira.
Orokorki begiratuta, erregaia bi ataletan banatzen da:
 
* [[Erregai solido]]ak: Atal honetan [[harrikatz|ikatza]], [[zur]]a eta [[turba]] bezalakoak sartzen dira. [[Natura]]n aurkitutako elementuak dira eta ondorioz eraldaketa kimikorik jasan ez dutenak. Erregai edo elementu hauek naturarekin bat sortutakoak izateak ondorio bat dakar: bere erabilpena [[Historia|historianhistoria]]n zehar <ref>http://www.qantara-med.org/qantara4/public/show_document.php?do_id=577&lang=es</ref>. Erregai solidoak [[Historiaurre|historiaurrekohistoriaurre]]ko garaitik erabili izan dira, historian zehar gaur egun arte iraunduz.
* [[Erregai fluido]]ak: Naturan erregai fluidoak erregai solidoak baino ez ohikoagoak direnez <ref>http://www.eltribuno.info/salta/45224-Es-dramatica-la-escasez-de-combustibles-liquidos.note.aspx</ref>, gizakiak elementu hauek areagotu ditu, era [[Industria|industrializatuindustria]]lizatu baten bidez. Bi eratako erregai fluidoak daude: likidoak ([[Gasolio|gasolioagasolio]]a, [[Keroseno|kerosenoakeroseno]]a, [[gasolina]]...) eta gaseosoak ([[Gasgas natural|gas naturala]]a, [[PGL|petrolio gas likidotuak]]...).
 
[[Bizi|Izaki bizidunek]] haien [[gorputz (argipena)|gorputzetan]] erregaiak dituzte, [[karbono hidrato|karbohidrato]], [[lipido]] eta [[proteina]] deituak. Energia askatzen duten elementu hauen bidez, lan mekanikoak burutzeko ahalmena ematen zaie izaki bizidunei. Hala ere, elementu hauek, erregai guztiak bezala, ez dute energia mota bakarra askatzen. Hondakin bezala beste energia batzuk askatzen dira errekuntza bakoitzarekin, kasu honetan, [[energia termiko]]a.
 
Hala ere, badira [[errekuntza|konbustioa]] sortzen ez duten [[gai kimiko||substantziak]], hala ere erregai deitzen direnak. Horien artean daude [[fisio nuklear]]raren prozesuan [[energia nuklear]]ra sortzen duten erregaiak, [[Hidrogeno|hidrogenoarekinhidrogeno]]arekin batera.
 
[[Fitxategi:2005fuel_import.PNG|thumb|Erregai inportazioak 2005an, AEB buru 294.499.160.000$-eko gastuarekin.]]
 
== Ezaugarriak ==
Erregaiak hiru [[Materiaren egoera|egoera]] posibleetan aurkitu daitezke ([[gas]], [[likido]] eta [[solido]] egoeran). Erregai mota ezberdin hauen [[kalitate]]a eta ahalmena neurtzeko erabiltzen den terminoa [[Ahalmenahalmen termiko|ahalmen termikoa]]a da. Ahalmen termikoaren bidez [[masa unitate]] batek aska dezakeen energia kopurua neurtzen da, oxidazioaren [[erreakzio kimiko]] baten ondorioz. [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n (SI) ahalmen termikoa [[joule (unitatea)|joule]] zati [[Kilogramo|kilogramoetankilogramo]]etan neurtzen da (nahiz eta normalean jouleren tamaina txikia dela eta [[joule (unitatea)|kilojoule]] zati kilogramo egiten den). [[Unitateen Sistema teknikoa|Unitateen Sistema Teknikoan]], ordea, [[kaloria]] kilogramorekiko neurtzen da, nahiz eta sistema hau zahartuta dagoen. [[Neurri-unitate anglosaxoiak|Neurri-unitate anglosaxoietan]], [[BTU]] [[libra (masa unitatea)|librarekiko]]. Hurrengo taulan ahalmen termikoa substantzia eta neurketa sistemarekiko:
 
{| class="wikitaula" border="1"
56. lerroa:
| 7000
|-
| 95º-ko [[Alkohol|alkoholaalkohol]]a
| 28,2
| 6740
78. lerroa:
=== Bioerregaiak ===
{{sakontzeko|Bioerregai}}
Bioerregaiak material [[organiko]]etatik sortutako erregaiak dira. Erregai ez fosilak dira eta solido egoeran ez ezik, gas eta likido egoeran aurki ditzakegu. Gehienetan [[landare]]en bidez jaso ditzakegun erregai hauen erabilerak bi dira: [[bioetanola]] (bioalkohola) eta [[Biodiesel|biodieselabiodiesel]]a.
Azken [[Urte|urteetanurte]]etan nazio ezberdinen interesak energia mota honen suspertzean bermatu dira. Honen ondorioz, ohiko [[Teknologia|teknologiez]] gain (konbustioa, alegia), zenbait teknologia berri agertzen ari dira. Erregai fosilak baino garestiagoak diren arren, hauen ekoizpena betierekoa delakoarekin justifikatzen da.
Ekoizpenaren aldetik, [[beterraba|erremolatxa]], [[azukre-kanabera]] edo [[ekiloreak]] bezalako produktuetatik lorturiko erregaia dela esan dezakegu. Hala ere, hauen ustiaketak ondorio onak zein txarrak garatu ahal ditu, beraz, gai honi buruzko jakitunek ez dute erregai mota hau erregai garbitzat hartzen <ref>http://blogs.periodistadigital.com/medioambiente.php/2008/01/15/biocarburantes_contaminacion_medio_4747</ref> <ref>http://www.biocarburante.com/lo-que-contaminan-los-biocombustibles-ii/</ref>.
 
85. lerroa:
{{sakontzeko|Erregai fosil}}
Erregai fosilak <ref>http://eeru.open.ac.uk/greenenergy/fossil_fuels.htm</ref> milioika urteetan zehar [[aintzira|laku]], [[itsaso]], [[ibai]] eta bestelako [[ur]] uneen behean eratu izan diren erregaiak dira. [[Sedimentu]]ek denbora igaro ahala izaki ezberdinen hondarrak estaltzen joan izan dira, erreakzio kimikoei lekua utziz.
Erregai fosilak lurreko [[Litosfera|litosferanlitosfera]]n aurkitutako [[hidrokarburo]]ak dira. Bioerregaiak baino merkagoak eta energia gehiago askatzen duten arren, finituak dira <ref>http://www.theglobaleducationproject.org/earth/energy-supply.php</ref> eta horregatik beste erregai mota batzuen ikerketei bidea ireki zaie.
Erregai fosilak erabiltzeak hainbat arrisku dakar <ref>http://www.dulabab.com/energy-transportation/fossil-fuels/</ref> eta honen adibide ikatza, gasa eta petrolioaren errekuntzan askatzen den [[Karbono dioxido|CO2]] kantitatea dugu. Hala ere, hauen prezio merkeak, efizientzia altuak, ustiaketa errazak eta erabilgarritasun handiak erregaien %90a fosilak izatea justifikatzen du.
 
== Ondorioak ==
[[Fitxategi:Mauna Loa CO2 monthly mean concentration.svg|thumb|[[Hawaii]] bezalako [[uhartedi]] isolatu batean [[1958]] tik [[2015]]. urterarte emandako CO2aren eboluzioa, karbono dioxido kontzentrazioan.]]
Erregaiak behar-beharrezkoak dira gizakia ondo [[bizi]] ahal izateko eta, ondorioz, hauek lortzeko ahaleginak konstanteak dira. Erregaiek [[Merkatu|merkatuanmerkatu]]an gogorki parte hartzen dute eta [[gizarte]]ak energia behar duenez, behar hau [[Prezio|prezioetanprezio]]etan islatuko da. Gero [[Eskari (ekonomia)|eskari]] gehiago, gero eta prezio altuagoak izango ditu erregai bakoitzak eta prozesu honen adibidetzat hurrengo hau dugu: [[1970]]. urtetik [[2004]]. urtera, petrolioaren prezioa %900ean areagotu zen eta harrikatzarena %200ean. Prezioen aldaketa nabarmen hauek [[nazio]] bateko [[Ekonomia|ekonomianekonomia]]n eragin handia sor dezake, ondoriotzat [[inflazio]]aren gorakada posible bat ekarriz, erregaiak nazio bateko arlo guztietan aurkitzen baitira.
 
Bestelako ondorio bat edozein material erretzerakoan sor dezakeen [[kutsadura]] dugu <ref>http://www.solociencia.com/ecologia/06021022.htm.</ref> CO2aren emisioak, adibidez, erregien konbustioarekin loturik doa. [[Karbono dioxido|CO2ak]] berarekin dakarren gaitza ukaezina da, eta ondoko irudian gas honen inkrementua adierazten da [[Hawaii]] bezalako [[uhartedi]] isolatu batean.
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Erregai"(e)tik eskuratuta