Energiaren kontserbazioaren printzipioa: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fisika]]n, '''energiaren kontserbazio-printzipioa'''k dio sistema fisiko isolatu baten [[energia]] osoa ez dela denborarekin aldatzen, nahiz eta beste mota beteko energia bihur daitekeen. Sistema fisiko isolatua deritzogu beste sistema fisikoekin inolako interakziorik ez duena. Laburki esanda, energiaren kontserbazio-printzipioak dio sistema isolaturaren '''energia ezin dela sortu ezta deuseztatu ere'''. Dena den, eraldatu egin daiteke; esate baterako, energia kimikoa [[energia zinetiko]] bihur daiteke [[Dinamita|dinamitakdinamita]]k eztanda egitean.

Mekanika klasikoaren ereduan, [[Masa|masarenmasa]]ren kontserbazioak ez zuen energiaren kontserbazioarekin zerikusirik; baina, [[Erlatibitateerlatibitate berezia|erlatibitate bereziak]]k erakutsi zuen masa energia bihur zitekeela, baita alderantziz ere, energia masa izatera pasatu. Horregatik, gaur egun masa-energiaren kontserbazio-printzipioaz hitz egiten da. Bestalde, [[Termodinamikaren lehenengo legea|Termodinamikaren lehen legea]] energiaren kontserbazio-printzipioaren baliokidea dela esan daiteke.

Behin adierazpen hori finkatu ondoren, laster zehaztu zen [[energia mekaniko]]aren kontserbazioaren kontzeptua, horretarako higiduraren energiari [[Grabitaziograbitazio-eremu|grabitazio-eremuan]]an izandako altueragatik zegokion [[Energiaenergia potentzial|energia potentziala]]a gehituz, aspaldi konturatuta baitzeuden gorputzen jauskeran hasierako altueraren eta amairako abiaduraren arteko erlazioaz.

Energiaren izaera ulertzeko beste pauso garrantzitsu bat izan zen [[Bero|beroarenbero]]aren eta energia mekanikoaren arteko baliokidetza ulertzea. Jadanik 1797an, [[Benjamin Thompson]]ek (Rumfordeko kondea) kanoietan marruskaduraren kasuaz sorturiko beroaz egin zuen lan. Hark eginiko esperimentuen ideiak inspiratu zuen [[James Prescott Joule]]ren lana 1840 hamarkadan, neurketa zehatzak eginez energia zinetikoaren eta beroaren arteko erlazioa aztertzeko. Beroa eta [[Lan (fisika)|lana]] (fisikako lan kontzeptua) baliokideak zirelako ideia [[Julius Robert von Mayer|Juilus Robert von Mayer-ek]] proposatu zuen lehenik 1842an, baina Joule-k argitaratu zuen 1845ean «The Mechanical Equivalent of Heat» (beroaren baliokide mekanikoa) izeneko artikulu zientifikoa, zeinean zehaztu baitzuen zenbat energia mekaniko behar zen bero-unitate bat sortzeko.

Hala, sistema isolatu baten bi egoeraren arteko energia-aldakuntza aztertzean, sistemaren energia-forma guztiak hartu behar ditugu kontuan:

* [[Energia zinetiko|Energia zinetikoa]]a: abiadura jakin batean higitzen den masa batek duen energia da.

* [[Energia potentzial|Energia potentziala]]a: grabitazio-eremu baten eraginpean dagoen masa batek duen energia da.

* [[Barne energia|Barne-energia]]: materia osatzen duten osagai mikroskopikoen ([[Atomo|atomoenatomo]]en eta [[Molekula|molekulen]]) energia da. Atomoen eta molekulen ausazko translazio-, errotazio-, eta bibrazio-higidurari lotutako energia zinetikoaren eta potentzialaren, eta molekulen arteko elkarrekintzak eragindako energia potentzialaren batura da.

* [[Lan (fisika)|Lana]]: gorputz batetik bestera energia igarotzeko modu bat da. [[Mekanika|Mekanikaren]]ren arloan erabiltzen den definizioaren arabera, distantzia batean zehar indar batek garatzen duen energia da lana.

* [[Bero|Beroa]]a: sistemen arteko tenperatura-diferentziaren eraginez sistema batetik bestera pasatzen den energia da.