17:09, 7 otsaila 2019ko berrikusketa aldatu Xabier Armendaritz (eztabaida \| ekarpenak) Burokratak, Interfazeko administratzaileak, Administratzaileak 85.289 edits t 85.85.137.142 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Koldo Biguri wikilariaren azken bertsiora itzularazi da. Etiketa: lehengoratzea ← Aurreko ezberdintasuna		13:45, 8 otsaila 2019ko berrikusketa aldatu desegin Koldo Biguri (eztabaida \| ekarpenak) Administratzaileak 9.651 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
1. lerroa: {{PAGEBANNER:~~Potato~~Au ~~and~~marché ~~cross~~- ~~section~~pommes de terre.~~jpg\|origin=1,1~~JPG}} [[Fitxategi:Potato and cross section.jpg\|thumb\|360px\|<center>Patatak.]]{{Ba al dakizu?\|<center>Patata Amerikan hasi zen landatzen orain dela 8.000/5000 bitarte urte. [[Txikipedia:Arkeologia\|Arkeologokoek]] [[Peru\|Peru]] izeneko herrialdean aurkitu dituzte pataten aztarnarik zaharrenak (K.a. 2500. urte ingurukoak).}} '''Patata''' edo '''lursagarra''' [[Txikipedia:Barazki\|barazki]] biribil antzeko bat da.; ~~Azala~~zehazkiago ~~marroixka du eta mamia horia.~~esanda, [[~~Txikipedia:Amerika~~Tuberkulu\|~~Amerikatik~~tuberkulu]] ~~[[Txikipedia:Amerikaren~~bat ~~aurkikuntza\|ekarri~~da, ~~zuten~~landarearen ~~espainiarrek~~sustraietan ~~Europara]]~~ateratzen den zati mamitsua. ~~Lur~~Mami ~~azpian~~horixka ~~hazten~~izaten ~~dira~~du eta azala marroixka gehienetan, baina baita gorrixka ere, barietate edo patata-mota batzuetan. [[Txikipedia:Amerika\|Amerikatik]] [[Txikipedia:Amerikaren aurkikuntza\|ekarri zuten espainiarrek Europara]]. Horren ondoren, munduan gehien landatzen den [[Txikipedia:Elikagai\|elikagaietako]] bat da. Oso ondo egokituta dago [[Txikipedia:Klima\|klima]] hotzeko lekuetara. [[Euskal Herria\|Euskal Herrian]] ere asko ekoizten da, [[Txikipedia:Araba\|Araban]] batez ere. Modu askotara prestatzen da: egosita, frijituta edo labean erreta; pureetan, patata frijitu modura eta beste modu askotara jaten da. ==Patata landarea== [[Txikipedia:Landare\|Landarearen]] zientzia-izena ''Solanum tuberosum'' da. Landare txikia da (50/100 cm) eta hosto zabalak ditu (20/30 cm). Sustraietan hazitzen den tuberkulua da jaten den bakarra. Lore zuri edo moreak ematen ditu. [[Fitxategi:Potato EarlyRose sprouts.jpg\|left\|200px\|<center>Patataren "begiak".]] Lurpean dagoen zurtoinetatik sortzen dira jaten diren tuberkuluak. Patatei ateratzen zaizkien ernamuin edo "begiak" izaten dira landarea [[Txikipedia:Landareen ugalketa\|ugaltzeko]] modua: "begi" horietatik ateratzen dira landare berriak. ==Patataren historia== [[Txikipedia:Andeak\|Ande]] mendien inguruko lurralde garai eta hotzetan zabalduta zegoen, europarrak Ameriketara iritsi baino askoz lehenagotik; oso janari ohikoa zen [[Txikipedia:Amerindiar\|amerindiarretzat]]. [[Txikipedia:Europa\|Europan]] eta beste leku askotan espainiarrek zabaldu zuten, XVI. mendetik aurrera. Lur txarretan ere ondo hazten denez, bi mende baino lehen, elikagairik landatuena izatera iritsi zen leku askotan, [[Txikipedia:Irlanda\|Irlandan]], adibidez. Gainera, patatak gizakiak behar dituen bitamina gehienak ditu. Ingelesek ere zabaldu zuten landare eta tuberkulu hau munduan zehar; adibidez, [[Txikipedia:Australia\|Australian]] bertan ere patata da gehien landatzen zen elikagaia gaur egun. Adituen arabera, patatari esker izan zuen Europako biztanleriak bere hazkundearen zati handi bat 1700 eta 1900 bitartean. Leku askotan, patata zen jende gehienaren elikagai bakarretako bat; eta horrek arazoak ere sortu zituen. Adibidez, XIX. mendean, izurri edo gaixotasun batek egundoko kalteak eragin zituen Irlandako patata-landaketetan; horren ondorioz, 1845ean gosete izugarria egon zen eta milaka pertsona hil ziren gosez; gainera, gosetik ihesi, irlandar askok migratu zuten Ameriketara. [[Kategoria:Txikipedia]]

Txikipedia:Patata: berrikuspenen arteko aldeak