19:53, 3 urtarrila 2019ko berrikusketa aldatu TheklanBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak, Administratzaileak 2.164.308 edits t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-{{HezkuntzaPrograma}} +{{HezkuntzaPrograma\|Geografia eta Historia}}) ← Aurreko ezberdintasuna		19:52, 5 otsaila 2019ko berrikusketa aldatu desegin TheklanBot (eztabaida \| ekarpenak) Bot-ak, Administratzaileak 2.164.308 edits t Robota: Aldaketa kosmetikoak Hurrengo ezberdintasuna →
10. lerroa: == Oinarrizko mekanismoa == Gauza bat gardena dela esaten da bertatik ikus daitekeelako, baina ez da esan nahi izpi guztiek zeharka dezaketenik. Adibidez, [[beira]] [[gorri]] batean zehar ikus daitekeenez, gardena da, baina izpi [[urdin~~\|urdinek~~]]ek ez dute zeharkatzen. Beira gardena da [[kolore]] guztietako [[argi~~\|argietarako~~]]etarako, baina oso gutxi [[ultramore]] eta [[infragorri]] erradiazioetarako. Ikus dezagun jarraian zertan datzan negutegi efektua landareak babestu eta hazteko erabiltzen diren negutegi edo berotegi industrialetan. [[Negutegi]] baten [[beira]] gardena da kolore guztiekiko, baina ez erradiazio [[~~Ultramore\|ultramorearekiko~~ultramore]]arekiko edo [[~~Infragorri\|infragorriarekiko~~infragorri]]arekiko. Eguzkiaren izpiek negutegiko beira zeharkatzean, barruko objektuek edo landareek izpi horiek zurgatzen dituzte. Horren ondorioz, objektu horiek berotuko dira, eguzkiak zuzenean kanpoan jotzen dituen objektuak bezalaxe <ref>{{Cite book\|hizkuntza=eu\|izenburua=Oinarrizko ehun galdera zientziari buruz\|urtea=\|abizena=Asimov\|izena=Isaac\|orrialdeak=111-112\|orrialdea=\|argitaletxea=Gaiak\|ISBN=}}</ref> Objektu berotuek bero hori erradiazio moduan itzultzen dute, erradiazio infragorriaren moduan, hain zuzen ere. Igortzen dituzten izpi infragorri horiek, alabaina, ezin dute beira zeharkatu eta berotegitik irten, beirak ez baitio argi infragorriari pasatzen uzten. Hori dela eta, negutegi barruko tenperatura igo egiten da, izpi infragorriek barruan metatu eta geratzen baitira. Labur esanda, berotegiko beirak eguzkiaren argia barrura pasatzen uzten du, baina ez die barruko izpi infragorriei ateratzen uzten. Horrenbestez, barneko tenperatura igotzen da. Horixe da berotegi batean landareak haztearen arrazoia, nahiz eta kanpoko [[tenperatura]]k izoztuko lituzkeen. Berotegi barruan metatzen den bero gehigarriari berotegi-efektua deritzo. Gure atmosferan, [[~~Berotegi~~berotegi-efektuko gas~~\|berotegi-efektuko gasek~~]]ek (batez ere, CO<sub>2</sub> eta metanoa) negutegiko beiraren antzera jarduten dute: ez diete Lurreko gainazaletik datozen izpi infragorriei pasatzen uzten eta atmosfera zeharkatzen eta, horren ondorioz, planetako tenperaturak igotzen dira, negutegi barruan igotzen diren modu berean === Lurrean === 24. lerroa: Atmosferaren zatirik handiena [[oxigeno]]z, [[nitrogeno]]z eta [[argon]]ez osatuta dago. Gas horiek nahiko gardenak dira lurrazala igortzen duen argi ikusgaia eta erradiazio infragorria bero dagoenean; baina atmosferak ere [[karbono dioxido]]a du kopuru txikian (% 0,03), argi ikusgaiarentzat gardena dena baina ez nahikoa infragorrientarako. Atmosferako karbono dioxidoak berotegiko beirak bezala egiten du lan. Eguzkitik etorritako izpiek lurra jo eta berotzen dute, baina lurrak, hozteko, izpi horiek isladatu egiten ditu eta atmosferara berriz itzultzen ditu. Horrela lurraren energia balantzea konstante mantentzen da. Substantzia organikoak erretzen direnean, karbono dioxidoa sortzen da, eta hori atmosferan meta daiteke. Horren ondorioz, atmosferan aurkitzen diren zenbait gasek edo [[lurrun]] asko duen atmosferak izpi [[infragorri]]ei eutsi egiten die, eta ez die uzten espaziora ihes egiten; horrexegatik, energia balantzearen oreka apurtu egiten da, bero akumulatiboa sortu delako eta, bistan denez, berotzea areagotu. [[Airearen kutsadura\|Atmosferan kutsadura]] gutxiagotzeko premiazko neurriak aplikatuz bakarrik geldi daiteke berotegi efektu hori, [[erregai fosil]]en kontsumoa murriztuz eta energiaren erabilera arrazionalagoa eginez. 35. lerroa: {{sakontzeko\|Berotegi-efektu gas}} Berotegi-efektuan garrantzi handiena duten gasak ondoko hauek dira: * [[Karbono dioxido]]a: Karbonoa atmosferaratzeko biderik arruntena [[erregai fosil]]en errekuntzaren bidezkoa baldin bada ere, badago beste bide bat deforestazioa dena. Gainera, deforestazioaren efektua bikoitza da; alde batetik basoak erretzen direnean zuhaitz eta landareek duten karbonoa CO<sub>2</sub> moduan askatzen dutelako, eta bestetik, landareen [[Fotosintesi\|funtzio fotosintetikoaren]] eragina txikiagotu egiten delako (gogoratu fotosintesiak CO<sub>2</sub> kontsumitzen duela, eta beraz gas honen atmosferako kontzentrazioa txikitzen duela) 41. lerroa: * [[Metano]]a: Gaur egun hiru dira metanoa sortzeko bide nagusiak: batetik, animalia belarjaleen puzker eta gorotzetatik; bestetik, arroz soroetatik; eta, azkenik zabortegietatik. Metanoak beroa harrapatzeko duen ahalmena karbono dioxidoarena baino 30 aldiz handiagoa da. * Nitrogeno oxidoak: Batez ere izakiek sortzen dituzte, baina gas horiek sortzeko bide artifiziala ere badago; adibidez, basoak erretzea, ibilgailuen ihes-tutuetako gasak eta nekazariek erabilitako ongarriak. Beroa harrapatzeko duen ahalmena karbono dioxidoarena baino 150 aldiz handiagoa da. * [[Klorofluorokarbono\|CFC]]: XX. mendera arte, atmosferak ez zuen gas hori eduki. Oraindik, gas horrek atmosferako zati txiki bat besterik ez badu kutsatu, haren eragin-ahalmena izugarria da. Ozonoa murriztu ez ezik, gas horrek beroa harrapatzeko duen ahalmena karbono dioxidoarena baino hamar mila aldiz handiagoa ere bada. Iraganean hoztaile moduan erabiltzen ziren CFCak (aire egokituaren aparatuetan eta hozkailuetan), baina gaur egun haien erabilera debekatuta dago. 57. lerroa: * [[Metano]]a = CH<sub>4</sub> (% 2) * [[Oxido nitroso]]a = N<sub>2</sub>O (% 2) * [[Sufre hexafluoruro]]a = SF<sub>6</sub> * [[Klorofluorokarbono\|CFC]] gasak 97. lerroa: {{commonskat}} * {{es}} [http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/specials/2005/kioto/newsid_4232000/4232573.stm bbc] * {{eu}} [http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-11293/eu/contenidos/informacion/klima_aldaketa/eu_9997/problematica.html klima aldaketa] * {{eu}} [http://www.zientzianet.com/artikulua.asp?Artik_kod=2787 zientzianet.com]

Berotegi-efektua: berrikuspenen arteko aldeak