Animalia: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
10. lerroa:
| display children = 3 collapse
}}
'''Animaliak''' [[izaki zelulaniztun]] [[eukarioto]]ak dira. Animalia ia guztiek [[materia organiko]]a [[Elikadura|kontsumitzen]] dute, [[oxigeno]]a [[Arnasketa zelular|arnasten]] dute, [[Motilitate|mugi daitezke]], [[Sexu ugalketa|sexualki ugaltzen]] dira, eta [[blastula]] izeneko [[zelula]] esfera batetik hazten dira euren [[enbrioi]] fasean. 1,5 milioi animalia [[espezie]] [[Neontologia|bizidun]] ezagutzen dira, horietatik milioi bat [[intsektu]]ak, baina uste da 7 milioi espezie inguru existitzen direla. Animaliarik txikienek 8,5 [[Mikrometro (unitatea)|
Animalia espezie gehienak [[Bilateria]] taldekoak dira, gorputz-[[simetria]] bilaterala duten animalia [[klado]] bat. Bilateriaren barruan daude [[protostoma]]k -non [[ornogabe]] ugari aurki daitezkeen, adibidez [[nematodo]]ak, [[artropodo]]ak eta [[molusku]]ak- eta [[
[[Aristoteles]]ek izaki bizidun guztiak animalia eta [[landare]]tan bereizi zituen, eta animaliak [[odol]]a dutenen eta ez dutenen artean. [[Lineo|Carolus Linnaeusekek]] bere [[sailkapen biologiko]] hierarkikoa sortu zuen [[1758]]an, ''[[Systema Naturae]]'' lanean, eta [[Jean-Baptiste Lamarck]]ek 1809an lan hori hedatu zuen, 14 filum sortuz. [[1874]]an [[Ernst Haeckel]]ek animalien erreinua [[Metazoa]] eta [[Protozoa]] artean banatu zuen; gaur egun lehenengoak animalien sinonimotzat hartzen dira eta bigarrenak ez dira animaliatzat hartzen. Garai modernoetan animalien sailkapena egiteko teknika garatuak erabiltzen dira, [[filogenia molekular]]ra bezala, animalien arteko [[eboluzio|erlazio ebolutiboa]] demostratzeko oso baliagarria dena.
106. lerroa:
[[Fitxategi:Expl0072_-_Flickr_-_NOAA_Photo_Library.jpg|thumb|Ekosistema oso bat dago [[hodi hidrotermal]]etan.]]
[[Fitxategi:Kallima_inachus_qtl1.jpg|thumb|''[[Kallima inachus]]'', harrapatua ez izateko hosto baten forma hartzen duen intsektua.]]
Ingurune eta tamainaz gainera, gorago aipatu denez, bizimodua da animaliaren egitura baldintzatuko duen hirugarren faktore nagusia. Higidura-askatasuna duten animaliak simetria bilateral polarizatudunak izaten dira. [[Nerbio-sistema]] eta sentimen-organoak gorputzeko aurrealdean kokatuta daude, berau baita ingurunearekin hartu-emanak zuzenki izango dituena; mota horretako metazooak [[buru|zefalizaturik]] daude. Metabolismo-tasa altuak eta jokabide [[etologia|etologiko]]
Animalien elikabideek bizimoduarekiko zerikusi zuzena edukitzen dute. Igeri edo narraz egiteko gauza diren animaliak [[harrapakari]]ak izaten dira. Higidura geldoago dituztenak [[belar]]rez edo [[sarraski]]ez elikatzen dira. [[Sedimentu]]etan ehortzita bizi direnek, ahoa zuzenki aplikatuz edo zenbait apendize laguntzailez substratua irensten dute: [[detritu organiko]]a digeritzen dute, eta harea eta substantzia inorganikoak egozten. Animalia sesilak inguruetako janariez elikatzen dira: hurbileko harrapakinez, detritu organikoez edo uretan esekitako landare eta animalia mikroskopikoez<ref name="ZT" />.
| |||