Wikipedia

Xabier Lete: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
t 93.176.131.243 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Lainobeltz wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
Etiketa: lehengoratzea
1. lerroa:
{{HezkuntzaPrograma|Musika, antzerkia eta dantza}}
Xabier Lete([[Almería]], [[Espainia]], [[1979|1979ko]] [[Ekainaren 5|ekainaren 5a]] - ) espainiar abeslaria da. [[Amerika|Amerikan]], [[Europa|Europan]] eta Japonian ezagutzen da batik bat. Bere arrakasta espainiar telebistako kate bateko programa batetik datorkio, ''Operacion Triunfo'' izeneko programatik. Programan bigarren postua lortu zuen.
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Xabier Lete Bergaretxe''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1944]]ko [[apirilaren 5]]a - [[Donostia]], Gipuzkoa, [[2010]]eko [[abenduaren 4]]a) [[euskal idazle]], [[olerkigintza|poeta]] eta [[euskal abeslari|kantaria]], eta [[politikari]]a izan zen.
 
Gazterik hasi zen idazten, eta bere artikuluak ohiko bihurtu ziren ''[[Argia (aldizkaria)|Zeruko Argia]]'' aldizkarian. [[Euskal Kantagintza Berria|Euskal Kantagintza Berriko]] partaide nagusietarikoa izan zen: [[1965]]ean, [[Mikel Laboa]], [[Benito Lertxundi]], [[Joxean Artze]], [[Jose Angel Irigarai]] eta [[Lourdes Iriondo]]rekin batera, abian jarri zuen [[Ez Dok Amairu]] taldea. Sasoi haiek gogoan, hau esan zuen Letek: «Kantarien lana, errekuperazio lan bat zen, beste ezer baino lehen. Kantatzeko era herrikoi baten errekuperatzearekin batera —kanta zaharrak ere jasoz—, hizkuntzaren eta herri kontzientziaren errekuperazioa. Kanta, nola edo hala borrokarekin lotzen da. Herri batek irauten jarraitzeko zeraman borroka larriarekin, hain zuzen». [[1972]]. urtean, Ez Dok Amairu taldea desegin zen; Letek, ordurako emazte zuen Lourdes Iriondorekin batera, kantagintzan jarraitu zuen.
[[2008|2008ra]] bitartean diskoaren 4 milioi kopia baino gehiago saltzea lortu zuen [[Espainia|Espainian]] eta [[Amerika|Amerikan]], eta horrekin batera zilarrezko 30 disko, urrezko hamabost eta diamantezko bi lortu ditu. Bere abestirik ezagunenak ''Corazon latino'' eta ''Buleria'' dira. Davidek hiru mundu bira egin ditu; guztiak kontuan hartuta 300 bat kontzertu.
 
[[1968]]an argitaratu zuen Letek lehen poemategia eta [[2009]]ko urriaren 27an bere azken ''Egunsentiaren esku izoztuak'' poesia-liburuagatik [[Euskadi Literatura Sariak|Euskadi Literatura Saria]] eman zioten. [[2005]]. urtean, kolpe latza jaso zuen: bere emazte Lourdes Iriondoren heriotza, gaixotasun baten ondoren. 2009ko apirilean [[Jakiunde]] zientzia, arte eta letren akademiako kidea («jakituna») izendatu zuten; eta [[2010]]ean, [[ohorezko euskaltzain]]. Urte berean hil zen, [[abenduaren 4]]an, gaixotasun baten ondorioz, bi egun ospitalean larri eman eta gero.<ref>[http://www.argia.com/albistea/hil-egin-da-xabier-lete Hil egin da Xabier Lete]</ref>
== Eduki-taula ==
 
*== [[David Bisbal#Bizitza|1Bizitza]] ==
=== Abestigintza ===
* [[David Bisbal#Ibilbide%20profesionala|2Ibilbide profesionala]]
Xabier Letek Donostiako Herrerako La Salle ikastetxean egin zituen ikasketak. Batxilergoa amaituta, Tarragonara (Herrialde Katalanak) joan zen ikasketa teknikoak egitera, baina ez zituen bukatu. Horren ordez, irakurri eta zinemara joaten zen. Euskal Herrira bueltan, Pasaiako (Gipuzkoa) lantegi batean sartu zen, eta han hasiko zen lehen poesiak idazten. Irakurzalea gazte-gaztetik izan zen, eta segituan idazten hasi zen. 1965ean, Zeruko Argia aldizkarian kolaborazioak argitaratzen hasi zen. Antzerki munduarekin ere harreman estua izan zuen, Oiartzungo Lartaun taldeko kidea baitzen. Julen Lekuona herrikidearen bitartez, Joxean Artze ezagutu zuen.
** [[David Bisbal#2002-2003%3A%20%E2%80%9CCoraz%C3%B3n%20latino%E2%80%9D%20eta%20hasiera%20internazionalki|2.22002-2003: “Corazón latino” eta hasiera internazionalki]]
** [[David Bisbal#2004-2005%3A%20%E2%80%9CBuler%C3%ADa%E2%80%9D|2.32004-2005: “Bulería”]]
** [[David Bisbal#2006-2008%3A%20%E2%80%9CPremonici%C3%B3n%E2%80%9D%2C%20Europa%20eta%20Japonia|2.42006-2008: “Premonición”, Europa eta Japonia]]
** [[David Bisbal#2009%3A%20%E2%80%9CSin%20mirar%20atr%C3%A1s%E2%80%9D|2.52009: “Sin mirar atrás”]]
** [[David Bisbal#2011-2013%3A%20%E2%80%9CHerederos%20y%20una%20noche%20en%20el%20teatro%20real%E2%80%9D|2.62011-2013: “Herederos y una noche en el teatro real”]]
** [[David Bisbal#2014%3A%20%E2%80%9CT%C3%BA%20y%20yo%E2%80%9D|2.72014: “Tú y yo”]]
** [[David Bisbal#2016-2017%3A%20%E2%80%9CHijos%20del%20mar%E2%80%9D|2.82016-2017: “Hijos del mar”]]
* [[David Bisbal#Diskografia|3Diskografia]]
* [[David Bisbal#Kanpo%20loturak|4Kanpo loturak]]
 
[[1965]]ean, [[Ez Dok Amairu]] proiektuaren sorreran parte hartu zuen. Taldearen izena [[Jorge Oteiza]]k aukeratu zuen; euskal kultura berreskuratze aldera, diziplina artistiko guztiak bilduko zituen mugimendua sortzea zuen amets eskultore ezagunak, eta kantagintzaren kasuan, Ez Dok Amairuren eskutik, xede horrek izan zuen erantzunik. [[Francisco Franco|Francoren]] diktadura urteak ziren, garai ilunak zalantzarik gabe. Egoerari buelta emateko gogoa nabari zen euskal gizartean, eta nahi horri erantzunez kantua oihu bilakatu zen. Lehengo zein talde kideek beraiek osaturiko kantak plazaratu zituen Ez Dok Amairuk, kanta konprometituak eta landuak, taldeko partaideen irudiko konpromisoa ezin baitzitekeen zabarkerian erortzeko aitzakia gisa hartu, eta uste bera mantenduko du Letek bere ibilbide poetikoan.
== Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea] ==
([[Almería]], [[Espainia]], [[1979|1979ko]] [[Ekainaren 5|ekainaren 5a]] - ) espainiar abeslaria da. [[Amerika|Amerikan]], [[Europa|Europan]] eta Japonian ezagutzen da batik bat. Bere arrakasta espainiar telebistako kate bateko programa batetik datorkio, ''Operacion Triunfo'' izeneko programatik. Programan bigarren postua lortu zuen.
 
Baina artista plastikoak biltzen zituzten [[Gaur (argipena)|Gaur]], [[Hemen]] eta [[Orain]] taldeekin gertatu bezala, [[Ez Dok Amairu]]ri ere iritsi zitzaion desagertzeko unea: 1970ko hamarkadan gertatu zen hori, Baga, biga, higa ikuskizuna aurkeztu ostean.
[[2008|2008ra]] bitartean diskoaren 4 milioi kopia baino gehiago saltzea lortu zuen [[Espainia|Espainian]] eta [[Amerika|Amerikan]], eta horrekin batera zilarrezko 30 disko, urrezko hamabost eta diamantezko bi lortu ditu. Bere abestirik ezagunenak ''Corazon latino'' eta ''Buleria'' dira. Davidek hiru mundu bira egin ditu; guztiak kontuan hartuta 300 bat kontzertu.
 
Beste zenbait kantariarekin kolaborazioak ere egin zituen, hala nola [[Antton Valverde]]rekin, zeinarekin Lizardiren poesiei eta [[Jose Manuel Lujanbio|Txirritaren]] bertsoei ahotsa jarri zien [[1975]]-[[1978]] bitartean. Antzerkia ere jorratu zuen euskal teatro modernoaren oinarriak finkatzeko asmoarekin, eta bilaketa horretan Eugenio Arozena izan zuen lankide. Kolaborazio horretatik sorturiko obrak Oiartzungo Intxixu antzerki taldeak eszenaratu zituen.
== Eduki-taula ==
 
Leteren abestigintzan bere olerkiek eta hitzek dute garrantzirik handiena, nahiz eta musika ere sarri berak konposatua izan. Hitz propioez gain beste olerkari batzuen hitzak ere kantatu izan ditu Letek, esaterako [[Xabier Lizardi|Lizardi]] edo [[Jacques Brel]]; baita hainbat bertsolariren lanak ere. Era berean, hainbat abeslarik musikatu eta kantatu izan dituzte Leteren olerkiak eta abestitzak; horien artean daude, esaterako, [[Mikel Laboa]], [[Lourdes Iriondo]], [[Antton Valverde]], [[Imanol Larzabal]], [[Benito Lertxundi]]...
* [[David Bisbal#Bizitza|1Bizitza]]
* [[David Bisbal#Ibilbide%20profesionala|2Ibilbide profesionala]]
** [[David Bisbal#2001-2002%3A%20%E2%80%9COperaci%C3%B3n%20Triunfo%E2%80%9D|2.12001-2002: “Operación Triunfo”]]
** [[David Bisbal#2002-2003%3A%20%E2%80%9CCoraz%C3%B3n%20latino%E2%80%9D%20eta%20hasiera%20internazionalki|2.22002-2003: “Corazón latino” eta hasiera internazionalki]]
** [[David Bisbal#2004-2005%3A%20%E2%80%9CBuler%C3%ADa%E2%80%9D|2.32004-2005: “Bulería”]]
** [[David Bisbal#2006-2008%3A%20%E2%80%9CPremonici%C3%B3n%E2%80%9D%2C%20Europa%20eta%20Japonia|2.42006-2008: “Premonición”, Europa eta Japonia]]
** [[David Bisbal#2009%3A%20%E2%80%9CSin%20mirar%20atr%C3%A1s%E2%80%9D|2.52009: “Sin mirar atrás”]]
** [[David Bisbal#2011-2013%3A%20%E2%80%9CHerederos%20y%20una%20noche%20en%20el%20teatro%20real%E2%80%9D|2.62011-2013: “Herederos y una noche en el teatro real”]]
** [[David Bisbal#2014%3A%20%E2%80%9CT%C3%BA%20y%20yo%E2%80%9D|2.72014: “Tú y yo”]]
** [[David Bisbal#2016-2017%3A%20%E2%80%9CHijos%20del%20mar%E2%80%9D|2.82016-2017: “Hijos del mar”]]
* [[David Bisbal#Diskografia|3Diskografia]]
* [[David Bisbal#Kanpo%20loturak|4Kanpo loturak]]
 
=== Olerkaritza ===
== Bizitza[aldatu | aldatu iturburu kodea] ==
[[Fitxategi:Xabier Lete abeslari eta poeta 2008an.jpg|thumb|Xabier Lete [[2008]]an, hitzaldi bat ematen [[Iruñea]]n.]]
Xabier lete eta María Ferreren semea da. 1979ko ekainaren 5ean jaio zen, Almerian. Bi anai-arreba ditu, Jose María (1968) eta María del Mar.
[[1964]]an hasi zen poesia idazten. [[1968]]an argitaratu zuen Letek lehen poemategia: ''Egunetik egunera orduen gurpillean''. [[Gabriel Aresti]]ren poesia sozialaren oihartzuna, Harri eta Herri-n bildutakoa batez ere, antzeman zitekeen aipatu lanean eta, ildo horretan, bidegabekeriak salatzeko erabili zuen Oiartzungoak hitza. Hitza, bai, zeren poetaren egitekoa zein izan behar ote duen bere buruari behin eta berriro galdetu ostean ondorio horretara iritsiko baitzen. Horregatik, kritikatu egingo zituen botereari men egiten zioten poetak zein errealitatea alboratuta jokoo estilistiko hutsaletan erortzen ziren sortzaileak. Maribel Sánchezen aburuz, «Letek ez du beharrezkotzat jotzen inondik ere poeta iraultzaren aitzindari eta mezulari izatea, baina ezin du begiak errealitatearen aurrean itxi, hots, ez dago poeta ez poesia inuzenterik, ez dago zikintasunik gabeko poesia. [...] Poetak, gizonaren sozial-izatearen kontzientziaz osaturik eta azpimarraturik egon behar du. Sozialtasun horren adierazpen nagusia herri baten izan nahi eta ezin izate minberakor eta argi-ilun adieraztean legoke, guzti hori herri urratu eta bortxatu baten testuinguruan.Honelako testuinguruan badira "dena ala ezer ez" politika ekintza lehen arautzat dutenak, baina Lete "ahal denean ahal den guztia" lema duten gizonen alde agertuko da». Poesia mailu bat dela esaten zuen [[Gabriel Aresti|Arestik]], kontzientziak astintzeko akuilua. Ados zegoen Lete, baina bere ustez konpromisoa norbere buruan hasten zen eta horrek esan nahi du poetak ezin dituela bere sentimenduak alboratu. Zeren Sánchezek gogorarazten duen bezala, «Leterentzat poesiaren iturburu lehena sentimendua da, bestela ez dago poesiarik, eta geroxeago arrazoi, subjektuak mundu euskaitz guzti hori, taxutu, lotu, izendatzeko erabakia hartzen duen une berean baina ez lehenago. [...] Guzti honek baieztapen bat egitera eramaten du poeta: "Sentimendu eta sufrimendurik gabeko poesia erretorika hutsa da, berdin zait erretorika soziala edo erretorika-preziosista»
 
[[1974]]arekin heldu zen Bigarren poema liburua.Obra horretan Letek poetaren rola aztertzen jarraitu zuen, baina aurreko lanarekin konparatuta poesia askozaz intimoagoa, barnerakoiagoa osatu zuen. Frantziako filosofia existentzialistaren eraginez, poetak tarte handiagoa eskaintzen zien bizitzari eta heriotzari buruzko gogoetei. Hurrengo poemategian, Urrats desbideratuak ([[1981]]; [[Irun]] hiria literatur lehiaketa saritua izan zen), nabarmenagoa zen bilakaera. Hizkuntza gogortzeaz gain, ezkortasuna eta etsipena zerien poemei. Sánchezen aburuz, «Letek idatziriko poema liburuetan garapen argi bat ikusten dugu. Lehenengoan, poeta gazte, gartsu eta inguruarekiko kezkaz beteriko poeta azaltzen da, bere inguru-giroa aldatzeko beharra sentitzen duen horietariko bat, halaber borroka hortan aritzeko gai sentitzen da. Bigarrenean, esperientzia gehiagoko gizona da, gizon helduagoa. Ideia berberak mantentzen dira baina nolabaiteko zalantza ere nabaria da, bizi izan dituen garaiak utzitako arrastoek erreflexionatzera eramaten dute; eta erreflexio horren ondorioz sortzen da aipatutako zalantza hori: kontzientziazioaren arazoa. Hirugarrenean dezepzioa agertzen da nagusi, bizitzaz azken batean ezer onik itxaroten ez duen gizona bezala agertzen da, nahiz eta oraindik askatasunaren kezka nolabait mantendu. Honetan bi alde agertuko dira, borrokaren beharra eta etsipena»
David Almeriako Goya ikastetxean ikasi zuen baina 15 urte zituenean ikasketak utzi zituen ez zitzaiolako gustatzen eta bere aitarekin lan egiten hasi zen mintegi batean. 1997. urtean lan egiten eta abesten zuen bitartean mintegiko jabeak ondo abesten zuela entzun zuen eta Almeriako “Orquesta Expresiones” orkestrara sartzeko froga batera joatea gomendatu zuen, bertan honen senarra produktorea zela aprobetxatuz. Orkestran sartzea lortu zuen eta bi lan hauetan egon zen denbora luzean. 2001. urtean “Operación Triunfo” programara presentatu zen bigarren postuan geratuz eta sekulako ezagutza lortu zuen. 2016. urtean Elena Tabladarekin erlazio bat izan zuen eta bere alaba bakarra izan zuten: Ella.
 
''Urrats desbideratuak''-eko poemetan existentzialismoaren eraginak indarrean jarraitzen du, baina jadanik ez da poetak aintzat hartzen duen ikuspuntu bakarra; beste filosofo baten esanak ere darabiltza orain buruan Letek, [[Friedrich Nietzsche|Nietzscheren]] esanak. Esther Zarrauak azaltzen duenez, «ihesean dago salbaziorako bidea, aukerarik dramatikoena ere kontuan hartuta, hau da, heriotza. [Poeta] mundu honekin nekatuta dago, eta ihes egin nahi du. Nolabaiteko aldea dago 66an pentsatzen zuenaren eta oraingo jarreraren artean. Egunen batean hilko den kontzientzia duelako, edozein unetan heriotza bidera aterako zaiola-eta nahi duena gauzatzeko aukerarik ez duela izango jakin badakielako, itxaropenik ez duen gizaki existentzialistarekin parekatzen da. Baina badu gizakiaren egoera etsipengarri hori konpontzeko bidea, eta bide hori maitasuna da, zeinak Jainkoan sinistera eramaten duen, hura baita maitasuna bizirik mantendu dezakeen bakarra, heriotza ostean ere»
Gaur egun, David Bisbalek Madrilen, Almerian eta Miamin bizi da.
 
Politika gaixotasunak zirela medio utzi ondoren, osasunak hobera egitearekin batera heldu zen Oiartzungoaren hirugarren lana, ''Zentzu antzaldatuen poemategia'' ([[1992]]), zeinarekin [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiko]] [[Felipe Arrese Beitia]] olerki saria jaso zuen. Gerora, edizio berritu batean, aipatu lanak Biziaren ikurrak izenburua hartu zuen. [[Iñaki Aldekoa]]ren esanetan, «''Urrats debideratuak''-i tonua ematen zion jarrera existentzialistak bizitzaren ikuspegi barnerakoiago batekin bat egiten du» azken poemategian. «Poetak publizitate eta ideologiari loturiko leloetatik at ikusten du bere burua; arreta bere osasun fisikoarentzat eta, zergatik ez, espiritualarentzat ezinbestekoa den horretatik desbideratu dezakeen edozein errealitate sozialetik kanpo dago. Zentzu horretan, bizitzarekin esker onekoa den poesia idazten du Xabier Letek, eta bertan ez da urtaroen joan-etorrian existentziaren "miraria" ospatzen duen begirada behatzailea baino ezer sublimeagorik: poesia bat da zeinetan kantua otoitzarekin nahasten den. (...) Bizitzaren gorabeherak irrika bako begirada ezkorrarekin behatzen duenaren ahots tonua da, eta betidanik heriotza gertu sentitu duenaren kontzientziaz tradizionalki balore [[kristautasun|kristauak]] izan diren apaltasun, erruki eta barkamenari dei egiten die.»
== Ibilbide profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea] ==
 
=== Politika ===
=== 2001-2002: “Operación Triunfo”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
Denboraldi batez literatura sorkuntza alboratu zuen Letek politikan jarduteko. Hain zuzen, [[1980ko hamarkada]]n [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiko]] Kultura sailean aritu zen, zuzendari nagusi lehenik eta sailburu ondoren, [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJrekin]], lau urtez.<ref>[http://www.eitb.com/kultura/osoa/557940/xabier-lete-euskal-kulturaren-erreferente-baten-biografia/ «Xabier Lete, euskal kulturaren erreferente baten biografia»], ''EITB.com'', 2010-12-05.</ref> Gaixotasunak, baina, zeregin publikoak alde batera uztera behartu zuen.
''Orquesta Expresiones'' orkestran zegoen bitartean ''OT''-n sartzea erabaki zuen eta froga Bartzelonan egin zuen. 2001. urtean, programa honetako lehenengo edizioko 16 parte-hartzaileetariko bat izan zen. Bigarren postuan geratu zenez, urte hartako ''Eurovisión'' programan Rosa Lopez, ''OT-''ko irabazleari koroak egin zizkion [[David Bustamante]], [[Chenoa]], [[Gisela Lladó|Gisela]] eta Geno Machadorekin batera.
 
== Argitaratutako lanak ==
=== 2002-2003: “Corazón latino” eta hasiera internazionalki[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
* [[:Kategoria:Xabier Leteren abestiak|Xabier Leteren abestiak]], Euskarazko Wikipedian.
''Operación Triunfo'' amaitzean ''Vale Music'' konpainiarekin kontratu bat sinatu zuen solista moduan bere lehenengo diskoa grabatzeko, “Corazón latino”. Hau 2002. urteko abuztuaren 20an merkatura heldu zen. Miamin grabatu izan zen. Arrakasta itzela lortu zuen eta disko hau bere lehenengo saria irabaztera eraman zuen, 2002ko diskorik hoberenagatik.
 
=== Abesti ezagunak ===
1.000.000 kopia baino gehiago salduta David gaztelania mintzatzen diren tokietara abiatu zen bere diskoa sustatzeko, eta bertan Grammy Latino bat irabazi zuen, artista hoberena moduan.
{{zutabeak|kopurua=4|
* Aberri ilunaren poema
* Agian
* Alemaniyako gerrari
* Alzateko jaun
* Amalau erijotzena
* Amerikara dijoan lagun bati
* [[Amets bat (Txirrita)|Amets bat]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita">[[Jose Manuel Lujanbio|Txirritaren]] bertsoak</ref>
* Amodio, amore
* Andaluzaren pareta
* Andre txarraren bentajak
* Andresek bere andregaiari
* [[Apellidua Olazabal det]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Atso gezurti bati
* Azken juizioko eguna
* Bertsoak jartzen naiz asi
* Biographia
* Bizkaiko txerriari jarriak
* Brabanteko Jenobeba
* Canço a Catalunya
* Chile
* Cubako gerrarenak
* Denborra, leku, zeru ta lurrak
* [[Errota zaharra (abestia)|Errota zaharra]]
* Eskeintza, nere aita zenari
* Estatutoa lenbailen
* Euskal Erria itxusten
* Ez dut amets haundirik
* Ez esan maite
* Frantsez euskaldun batenak
* Fueruak kendu zituenari
* Garai bateko eztaiak
* Garia Euskal Errian
* Gauaren ordezko eguna
* [[Bertso berriyak Txirritak jarriyak|Gerra]] <ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Gizon arruntaren koplak
* Gizonaren negua
* Goizuetako mixiyua
* [[Greziako itsasontzia]]<ref group="upper-roman">[[Lluís Llach|Lluis Llach]] [[katalunia]]r kantautorearen ''[[Vaixell de Grècia]]'' abestiaren [[euskara]]zko moldaketa</ref>
* Gure aurreko guraso zaharrak
* [[Gure munduko bizimodua]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* [[Habanera (abestia)|Habanera]]
* Haizea dator ifarraldetik
* [[Hargin andaluza]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Haur andaluz bati seaska kanta
* Heriotzaren begiak
* Herri zahar honetan
* [[Hil da Canovas]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Ijituenak
* [[Itsasoan urak haundi]]<ref group="upper-roman">[[Julen Lekuona]]ren olerkia</ref>
* [[Izarren hautsa]]
* Izotz-Ondoko Eguzki<ref group="upper-roman">[[Xabier Lizardi|Lizardi]]</ref>
* Jaio berriari
* Juana Bixenta Olabe
* Kanpoko jendea
* Kazkazurik bere buruari
* [[Kontrapas]]<ref group="upper-roman">[[Bernart Etxepare|Bernat Etxepare]]</ref>
* Langile baten seme
* Lore bat, zauri bat
* Nafarroa, arragoa
* Nagusiya ta maizterra
* Neguaren zai
* Nere sentimentua
* [[Neskazar bat tentatzen Txirritak jarriyak]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* [[Ni esposatzian]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* [[Ni naiz]]
* [[Norteko trenbideari]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* [[Orain bi milla urte]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* [[Oraingo neskatxen jazkerak]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Ostikoketa
* Otsoak eta Txanogorritxu
* [[Pasaiako huelga]]<ref group="upper-roman">Egile ezezaguna</ref>
* Pernando Amezketarra
* Proporziyo bat
* Salbatoreko ermitan
* San Martin, azken larrosa
* Seaska kanta
* Sinisten dut
* Suantxaren bertsuak
* Teologia, ideologia
* [[Txirritaren lendabiziko bertso-lagunak]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Xalbador gogoan
* [[Xalbadorren heriotzean]] (I)
* [[Xalbadorren heriotzean]] (II)
* [[Zarraren agurra]]<ref group="upper-roman" name="Txirrita" />
* Zuk il zenduen artzaia
}}
 
''Egileak:''
Urriko 31an bere lehenengo ibilaldia hasi zuen 12 herrialdeetatik pasatuz.
{{notelist-ur}}
 
=== Diskoak ===
Gaur egun 1.700.000 kopia salduta daude.
* ''[[Xabier Lete (diskoa)|Xabier Lete]]'' ([[1974]], [[Elkar]])
* ''[[Bertso zaharrak]]'' (1974, Elkar). [[Antton Valverde]]rekin eta [[Julen Lekuona]]rekin batera egindako bertso zaharren bilduma.
* ''[[Txirritaren bertsoak]]'' ([[1975]], Elkar). [[Antton Valverde]]rekin egina.
* [[Xabier Lete eta Lurdes Iriondoren 4 disko txikiren bilduma (LP 33 r.p.m.)]] ([[1976]], Edigsa)
* ''[[Kantatzera noazu]]'' ([[1976]], Elkar).
* ''[[Lore bat, zauri bat]]'' ([[1977]], Elkar)
* ''[[Eskeintza]]'' ([[1991]], Elkar)
* ''[[Hurbil iragana]]'' ([[1992]], Elkar). Bilduma.
* ''[[Berrehun urtez bertsotan]]'' ([[2001]], Elkar). Bertso bilduma luzea.
* ''R.Mª Rilkeren "Orduen Liburua"'' ([[2004]], Pamiela). Littera&Musika.
* ''Neguan izan zen'' (DVD) ([[2009]], Pamiela)
* ''[[Xabier Lete zuzenean. Errenteria 1999.IX.25. Azken Kontzertua]]'' (2 CD) ([[2010]], A&M Kultur Promotorak).
 
=== Idazlanak ===
=== 2004-2005: “Bulería”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
==== Antzerkia ====
2004.urteko urtarrilaren 12an ''Bulería'' estreinatu zen, bere bigarren diskoko singlea. Urte bereko otsailaren 10ean album osoa salmentan jarri zen. Denbora gutxi pasa eta gero urrezko diskoa lortu zuen Venezuelan eta Kolonbian.
* ''Antzerkia deusetik izatera''. [[1977]], Itxaropena.
* ''Gabon, Txirrita''. [[1982]], Aztarna.
 
==== Olerkiak ====
2004.urteko azaroan Alemaniara lehenengo aldiz joan zen Joana Zimmer abeslariarekin duo bat egiteko, “Let´s make history”.
* ''Egunetik-egunera orduen gurpillean''. [[1968]], Hegosa Cinsa.
* ''Bigarren poema liburua''. [[1974]], Gero Mensajero.
* ''Urrats desbideratuak''. [[1981]], GAK.
* ''Biziaren ikurrak''. [[1992]], [[Erein]]. [[Koldo Izagirre]]k liburu honetan Letek [[Rainer Maria Rilke]]ren eta [[Carles Riba]]ren poema batzuk [[plagio|plagiatu]] izana azaltzen du.<ref>https://www.berria.eus/paperekoa/2048/032/001/2018-01-14/leterenak_direnak_eta_ez_direnak.htm</ref>
* ''Zentzu antzaldatuen poemategia''. [[1992]], [[Euskaltzaindia]] [[Bilbao Bizkaia Kutxa|BBK]].
* ''Abestitzak eta poema kantatuak''. [[2006]], [[Elkar]].
* ''[[Egunsentiaren esku izoztuak]]''. [[2008]], [[Pamiela]], ([[2009]]ko [[Euskadi Literatura Sariak|Euskadi Literatura Sariaren]] irabazle).
 
==== Antologiak ====
Album hau 1.300.000 kopia baino gehiago saldu ditu eta horietako 1.000.000 Espainian izan dira. Horrela bere bigarren Diamantezko Diskoa lortu zuen. Alejandro Sanz-ekin batera Espainiar abeslari bakarra da Diamantezko Disko bat baino gehiago lortzen.
* [[Koldo Izagirre]]: ''Elurra ikusi dut''. Elkar poesia, 2017, 304 or. ISBN: 978-84-9027-588-7. Liburu honetan Izagirrek Xabier Letek ''Biziaren ikurrak'' liburuan jasotako zenbait [[plagio]] azaltzen du.
 
== Erreferentziak ==
=== 2006-2008: “Premonición”, Europa eta Japonia[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
{{badok.info|egilea=Gontzal Agote|web=http://www.badok.info/artista.php?id_artista=87|izenburua=Xabier Lete}}
Bere lan berriko lehen singlea, “Quién me iba a decir” 2006.urteko abuztuan atera zen. Urriaren 3an bere hirugarren albuma atera zuen, ''Premonición.''
{{erreferentzia zerrenda|1}}
 
== Bibliografia ==
Urriaren 24an Estrasburgon abestu zuen, Europako parlamentuaren xedean, bere abestiak 25 herrialdeen ordezkoen aurrean.
* [[Joxe Angel Irigarai|Irigarai, Joxe Angel]]: ''Egunsentiaren esku izoztuak eta Xabier Leteren poetika. Zenbait iruzkin''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2010-1/2, 89-107
* [[Lourdes Otaegi|Otaegi, Lourdes]]: ''Izarren hautsa (Xabier Lete, 1974)''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2004-1/2, 71-88.
* [[Juan Luis Zabala|Zabala, Juan Luis]]: ''Xabier Lete: Sinestuna otoitz egiten duena da, eta Jainkoarekin liskarrean dabilena''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2009-1/2, 111-132.
 
== Kanpo loturak ==
2008an Rihanna abeslariarekin duo bat egin zuen “Hate That I Love You”, Espainian eta Mexikon biak batera abesten ikusteko aukera egon zen.
{{commonskat}}
{{wikiesanak}}
* Euskal Literaturaren Hiztegia: [http://www.ehu.es/ehg/literatura/?p=125 «Bigarren poema liburua (1974)».]
* [http://www.guregipuzkoa.net/galeria/galeria.photos.php?id=261 Ez Dok Amairu taldeak Donostian 1971. urtean emandako ekitaldiaren argazki sorta, GureGipuzkoa.net webgunean.]
* [http://www.elkarlanean.com/elkarlanean.cfm?&saila=artikuluak&egilea=LETE,%20XABIER&hizkuntza=0 Diskografia, Elkar argitaletxearen webgunean.]
* [http://zubitegia.armiarma.com/egileak/00088.htm Literaturaren Zubitegian.]
* {{en}} [http://www.basquepoetry.net/poemak/0607.htm Basque Poetry webgunean.]
 
{{bizialdia|1944ko|2010eko|Lete, Xabier}}
Urte horretan Luis Fonsi, Alex Sinteks eta Noel Shajris abeslariekin lan egin zuen eta “Aqui estoy yo” abestia egin zuten. Honen esker, David Bisbalek bere bigarren [[Grammy Sariak|Grammy]]Latinoa lortu zuen.
 
=== 2009: “Sin mirar atrás”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Sin mirar atrás'' bere laugarren lanaren izena da. Merkatura atera zen 2009.urteko urtarrilaren 20an Espainian, Latinoamerikan eta Estatu Batuetan. Honen lehenengo singlea “Esclavo de sus besos” sekulako arrakasta izan zuen hiru leku hauetan.
 
Urte bat geroago bere ahotza ipini zuen “La última canción” pelikularako, Miley Cyrus-ekin batera.
 
=== 2011-2013: “Herederos y una noche en el teatro real”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
David Bisbalek bereziki abestu zuen Argentinako telenobela batentzako;  Herederos de una venganza”. Telenobela hau herrialde honetako famatuenetarikoa zen.
 
2011.urteko azaroaren 5ean bere lehenengo DVD akustikoa atera zuen; “Una noche en el teatro real”. Album honetako ibilbidean Davidek Espainiako, ipar Amerikako, Hego Amerikako eta Europako hiriburu nagusietako teatro garrantzitsuenetan abestu egin zuen. Adibidez; Londreseko Royal Albert Hall, New Yorkeko Carneige Hall eta Buenos Aires-ko Luna Park.
 
2012.urteko azaroaren 15ean bere hirugarren Grammy Latinoa lortu zuen.
 
=== 2014: “Tú y yo”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
Disko honetako lehen singlea, ''Diez mil maneras'', 2014.urteko urtarrilaren 23an estreinatu zen eta arrakasta handia izan zuen bere lehen astean. Ibilbidea Argentinan hasi zen, Latinoamerikako herrialde batzuetatik pasatzen eta Espainian amaitu zen. Martxoaren 18an album osoa estreinatu zen. Disko honetan hainbat abeslariekin kolaboratzen du; India Martinez, Antonio Orozco, Manuel Carrasco, Vega eta Sandy. Album honekin batera Bisbalek medio-metraila bat egin zuen, Kike Maíllok zuzenduta eta Maria Valverdek protagonizatzen.
 
=== 2016-2017: “Hijos del mar”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Hijos del mar'' bere seigarren albuma da eta Estatu Batuetan, Suedian, Ingalaterran eta Espainian grabatuta izan da. Merkatura atera zen 2016.urteko abenduaren 2an, single moduan “Antes que no” izanda, nahiko arrakasta handiarekin. Azken disko honen beste single bat “Duele demasiado” da eta Unicef-ekin batera eginda dago, guden ondorioak pairatzen dituzten umeei zuzenduta.
 
l eta María Ferreren semea da. 1979ko ekainaren 5ean jaio zen, Almerian. Bi anai-arreba ditu, Jose María (1968) eta María del Mar.
 
David Almeriako Goya ikastetxean ikasi zuen baina 15 urte zituenean ikasketak utzi zituen ez zitzaiolako gustatzen eta bere aitarekin lan egiten hasi zen mintegi batean. 1997. urtean lan egiten eta abesten zuen bitartean mintegiko jabeak ondo abesten zuela entzun zuen eta Almeriako “Orquesta Expresiones” orkestrara sartzeko froga batera joatea gomendatu zuen, bertan honen senarra produktorea zela aprobetxatuz. Orkestran sartzea lortu zuen eta bi lan hauetan egon zen denbora luzean. 2001. urtean “Operación Triunfo” programara presentatu zen bigarren postuan geratuz eta sekulako ezagutza lortu zuen. 2016. urtean Elena Tabladarekin erlazio bat izan zuen eta bere alaba bakarra izan zuten: Ella.
 
Gaur egun, David Bisbalek Madrilen, Almerian eta Miamin bizi da.
 
== Ibilbide profesionala[aldatu | aldatu iturburu kodea] ==
 
=== 2001-2002: “Operación Triunfo”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Orquesta Expresiones'' orkestran zegoen bitartean ''OT''-n sartzea erabaki zuen eta froga Bartzelonan egin zuen. 2001. urtean, programa honetako lehenengo edizioko 16 parte-hartzaileetariko bat izan zen. Bigarren postuan geratu zenez, urte hartako ''Eurovisión'' programan Rosa Lopez, ''OT-''ko irabazleari koroak egin zizkion [[David Bustamante]], [[Chenoa]], [[Gisela Lladó|Gisela]] eta Geno Machadorekin batera.
 
=== 2002-2003: “Corazón latino” eta hasiera internazionalki[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Operación Triunfo'' amaitzean ''Vale Music'' konpainiarekin kontratu bat sinatu zuen solista moduan bere lehenengo diskoa grabatzeko, “Corazón latino”. Hau 2002. urteko abuztuaren 20an merkatura heldu zen. Miamin grabatu izan zen. Arrakasta itzela lortu zuen eta disko hau bere lehenengo saria irabaztera eraman zuen, 2002ko diskorik hoberenagatik.
 
1.000.000 kopia baino gehiago salduta David gaztelania mintzatzen diren tokietara abiatu zen bere diskoa sustatzeko, eta bertan Grammy Latino bat irabazi zuen, artista hoberena moduan.
 
Urriko 31an bere lehenengo ibilaldia hasi zuen 12 herrialdeetatik pasatuz.
 
Gaur egun 1.700.000 kopia salduta daude.
 
=== 2004-2005: “Bulería”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
2004.urteko urtarrilaren 12an ''Bulería'' estreinatu zen, bere bigarren diskoko singlea. Urte bereko otsailaren 10ean album osoa salmentan jarri zen. Denbora gutxi pasa eta gero urrezko diskoa lortu zuen Venezuelan eta Kolonbian.
 
2004.urteko azaroan Alemaniara lehenengo aldiz joan zen Joana Zimmer abeslariarekin duo bat egiteko, “Let´s make history”.
 
Album hau 1.300.000 kopia baino gehiago saldu ditu eta horietako 1.000.000 Espainian izan dira. Horrela bere bigarren Diamantezko Diskoa lortu zuen. Alejandro Sanz-ekin batera Espainiar abeslari bakarra da Diamantezko Disko bat baino gehiago lortzen.
 
=== 2006-2008: “Premonición”, Europa eta Japonia[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
Bere lan berriko lehen singlea, “Quién me iba a decir” 2006.urteko abuztuan atera zen. Urriaren 3an bere hirugarren albuma atera zuen, ''Premonición.''
 
Urriaren 24an Estrasburgon abestu zuen, Europako parlamentuaren xedean, bere abestiak 25 herrialdeen ordezkoen aurrean.
 
2008an Rihanna abeslariarekin duo bat egin zuen “Hate That I Love You”, Espainian eta Mexikon biak batera abesten ikusteko aukera egon zen.
 
Urte horretan Luis Fonsi, Alex Sinteks eta Noel Shajris abeslariekin lan egin zuen eta “Aqui estoy yo” abestia egin zuten. Honen esker, David Bisbalek bere bigarren [[Grammy Sariak|Grammy]]Latinoa lortu zuen.
 
=== 2009: “Sin mirar atrás”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Sin mirar atrás'' bere laugarren lanaren izena da. Merkatura atera zen 2009.urteko urtarrilaren 20an Espainian, Latinoamerikan eta Estatu Batuetan. Honen lehenengo singlea “Esclavo de sus besos” sekulako arrakasta izan zuen hiru leku hauetan.
 
Urte bat geroago bere ahotza ipini zuen “La última canción” pelikularako, Miley Cyrus-ekin batera.
 
=== 2011-2013: “Herederos y una noche en el teatro real”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
David Bisbalek bereziki abestu zuen Argentinako telenobela batentzako;  Herederos de una venganza”. Telenobela hau herrialde honetako famatuenetarikoa zen.
 
2011.urteko azaroaren 5ean bere lehenengo DVD akustikoa atera zuen; “Una noche en el teatro real”. Album honetako ibilbidean Davidek Espainiako, ipar Amerikako, Hego Amerikako eta Europako hiriburu nagusietako teatro garrantzitsuenetan abestu egin zuen. Adibidez; Londreseko Royal Albert Hall, New Yorkeko Carneige Hall eta Buenos Aires-ko Luna Park.
 
2012.urteko azaroaren 15ean bere hirugarren Grammy Latinoa lortu zuen.
 
=== 2014: “Tú y yo”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
Disko honetako lehen singlea, ''Diez mil maneras'', 2014.urteko urtarrilaren 23an estreinatu zen eta arrakasta handia izan zuen bere lehen astean. Ibilbidea Argentinan hasi zen, Latinoamerikako herrialde batzuetatik pasatzen eta Espainian amaitu zen. Martxoaren 18an album osoa estreinatu zen. Disko honetan hainbat abeslariekin kolaboratzen du; India Martinez, Antonio Orozco, Manuel Carrasco, Vega eta Sandy. Album honekin batera Bisbalek medio-metraila bat egin zuen, Kike Maíllok zuzenduta eta Maria Valverdek protagonizatzen.
 
=== 2016-2017: “Hijos del mar”[aldatu | aldatu iturburu kodea] ===
''Hijos del mar'' bere seigarren albuma da eta Estatu Batuetan, Suedian, Ingalaterran eta Espainian grabatuta izan da. Merkatura atera zen 2016.urteko abenduaren 2an, single moduan “Antes que no” izanda, nahiko arrakasta handiarekin. Azken disko honen beste single bat “Duele demasiado” da eta Unicef-ekin batera eginda dago, guden ondorioak pairatzen dituzten umeei zuzenduta.
[[Kategoria:Xabier Lete]]
[[Kategoria:Oiartzuarrak]]
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Xabier_Lete"(e)tik eskuratuta