Bali: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Euskaltzaindiaren webguneko esteka berriak |
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
||
23. lerroa:
| web = www.baliprov.go.id
|}}
'''Bali'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0171.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-06-29|izenburua= 171. araua: Asiako toponimia|sartze-data = 2013-02-10}}</ref>
== Geografia ==
[[Fitxategi:Bali Labeled.png|thumb|
Bali [[Sondako Uharte Txikiak]] izeneko uhartedian dago. Mendebaldean [[Java (uhartea)|Java]] du, [[Baliko itsasartea]]k bereizirik, eta ekialdean [[Lombok]]. 145 kilometro luze eta 80 kilometro zabal da, eta 5.700 kilometro koadroko azalera dauka. Sumendiz sortutako uhartea da, nahiko menditsua. Mendirik garaiena, [[Gunung Agung]] sumendia (3.142 m), ipar-ekialdean dago; [[1963]]ko martxoan izan zuen erupzioak 1.500 lagun hil eta milaka etxerik gabe utzi zituen. Hegoaldean [[ordoki|alubioi ordokiak]] nagusi dira <ref>{{erreferentzia|abizena= | izena= |url= https://global.britannica.com/place/Bali-island-and-province-Indonesia |izenburua= Bali |bilduma = | argitaletxea= global.britannica.com |sartze-data= 2016-9-2}}</ref>.
121. lerroa:
}}
Baliko hiri nagusiak iparraldeko [[Singaraja]] eta hegoaldeko [[Denpasar]] hiriburua dira. Hiriburu kulturala, aldiz, Denpasarretik iparraldera dagoen [[Ubud]] herria da. Uhartean 4,2 milioi lagun bizi dira, gehienak [[hinduismo|hinduistak]], [[musulman]]ak %13,4 dira, batez ere arrantzaleak, eta [[kristau]]ak %2,5<ref name="erl"
== Historia ==
[[Gizakia]] duela 40.000-60.000 urte heldu zen Balira. Orain dela 4.500-3.000 urte, [[austronesiar hizkuntzak]] mintzatzen zituzten jendeak, jatorria [[Taiwan]]en edota hegoaldeko [[Txina]]n zituztenak, iritsi ziren. Austronesiarrek [[arroz]] laborantza eraman zuten, eta jatorrizko biztanle [[melanesiar]]rak, [[ehiztari-biltzaileak]], zokoraturik gelditu ziren<ref>{{erreferentzia|abizena= Karafet| izena= T. M. |abizena2= Hammer| izena2= M. F. |abizena3= Lansing| izena3= J. S.|url= http://tuvalu.santafe.edu/files/gems/ehlchronology/Karafet.pdf |izenburua= Austronesian migrations: some insights from Bali. |bilduma = University of Arizona, Tucson| argitaletxea= tuvalu.santafe.edu |sartze-data= 2016-9-3}}</ref>.
[[Fitxategi:Pura_Maospahit_Denpasar_Bali.jpg|thumb|250px|
[[K. a. I. mende]]tik aurrera, Balik harreman handia izan zuen [[India]]rekin; era horretan, [[Budismo]]a eta [[Shivaismo]]a iritsi ziren. Garai hartan eraiki zen [[subak]] izeneko ureztatze sistema<ref>{{erreferentzia|abizena= | izena= |url= http://whc.unesco.org/en/list/1194 |izenburua= Cultural Landscape of Bali Province: the Subak System as a Manifestation of the Tri Hita Karana Philosophy |bilduma = UNESCO World Heritage | argitaletxea= whc.unesco.org |sartze-data= 2016-9-3}}</ref>. [[1343]]an, ekialdeko [[Java (uhartea)|Javako]] [[Majapahit Inperioa|Majapahit Inperio]] hinduak kolonia bat sortu zuen Balin. [[1500]]an, Majapahit Inperioa suntsitu zenean, javatar ugari Balira migratu ziren.
[[1512]]tik goiti, [[portugal]]dar itsasgizonek uhartea begiztatu eta mapetan kokatu zuten. [[1597]]an, [[Cornelis Houtman]] [[herbeheretar]]ra lehorreratu zen. Herbeheretarrek merkataritza-kolonia eratu zuten, [[Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainia]]ren bitartez. [[XIX. mende]]ko bigarren erdian, nederlandarrak saiatu ziren beren agintea finkatzen zenbait gerra kolonialen bidez. Beti ere, haien nagusitasuna ez zen inoiz izan Javan eta [[Molukak|Moluketan]] bezain handia.
[[1920ko hamarkada]]n, [[Mendebaldea (kultura)|Mendebaldeko]] artista eta intelektual batzuek Baliren irudi idilikoa zabaldu zuten, eta ''Bakearen uhartea'' deitutakoa<ref name="argia>{{erreferentzia|abizena= Zubiria| izena= Pello|url= http://www.argia.eus/argia-astekaria/1919/bali-politean-bonba-berriak-eta-odol-zaharrak |izenburua= Bali politean bonba berriak eta odol zaharrak |bilduma = Argia aldizkaria, Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 3.0 Unported lizentzia | argitaletxea= argia.eus |sartze-data= 2016-9-5}}</ref> turismo gune bilakatu zen. [[Bigarren Mundu Gerra]]n, [[1942]]-[[1945]] bitartean, japoniar osteek okupatu zuten. Gerra ostean, herbeheretarrak itzuli ziren, baina [[I Gusti Ngurah Rai|
[[1963]]an, [[Gunung Agung]] sumendiaren erupzioak milaka hildako eragin zituen<ref>{{erreferentzia|abizena= | izena= |url= http://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/termino/_c00744/eu_b_0528/b0528.html |izenburua= Bali |bilduma = Lur Hiztegi Entziklopedikoa, Creative Commons Aitortu 3.0 Espainia lizentzia | argitaletxea= euskara.euskadi.eus |sartze-data= 2016-9-5}}</ref>. [[1965]]ean, [[Suharto]] jeneralak estatu kolpea jo eta komunisten kontrako ehiza kupidagabeari ekin zion Indonesia osoan. Kronikek diotenez, Java eta Bali izan ziren uharterik zigortuenak. 80.000-100.000 ezkerreko militante hil zituzten, eta beste askok egin behar izan zuen ihes<ref name="argia
== Banaketa administratiboa ==
167. lerroa:
{{Indonesiako probintzia aurkibidea}}
[[Kategoria:Bali| ]]
| |||