Animalia: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
t Robota: Testu aldaketa automatikoa (-gutxi gora behera +gutxi gorabehera)
200. lerroa:
{{sakontzeko|Taxonomia}}
[[Fitxategi:Jean-Baptiste_de_Lamarck.jpg|thumb|[[Jean-Baptiste Lamarck]] izan zen Lineoren [[Vermes]] taldea bederatzi taldetan banatu zuen, animalien sailkapena modernizatuz<ref name="lamarck">{{Erreferentzia|izena=Gould, Stephen|abizena=Jay,|izenburua=The lying stones of Marrakech : penultimate reflections in natural history|url=https://www.worldcat.org/oclc/767736737|edizioa=First Harvard University Press edition|isbn=9780674063372|pmc=767736737|sartze-data=2019-01-07}}</ref>.]]
[[Antzinako Grezia]]n, [[Aristoteles]]ek animaliak banatu zituen, bere behaketaren arabera, [[odol]]a zutenen eta odola ez zutenen artean. Lehen taldean [[ornodun]]ak zeuden, gutxi gora beheragorabehera. Animaliak eskala baten arabera antolatu zituen, [[gizaki]]engandik hasita goian (odola dute, bi hanka eta arima arrazionala), ''beheranzko'' norabidean: [[erditze]]n duten tetrapodoak (odola, lau hanka, arima sentsitiboa), beste talde batzuk [[krustazeo]]ak bezala (odolik ez, hankarik ez, arima sentsitiboa) [[belaki]]etaraino iritsi arte, ''espontaneoki'' sortzen ziren animaliak (odolik ez, hankarik ez, barazki arima). Aristotelesek ez zekien belakiak animaliak ziren edo ez, bere sisteman animaliek sentimenduak, jateko gogoa eta mugikortasuna zutelako, edo landareak, ez zutelako hori: bazekien belakiak ukituz gero sentikorrak zirela, eta uzkurtzen zirela arrokatik kentzerakoan, baina ezin ziren mugitu eta ''sustraiak'' zituzten landareen bezala<ref>{{Erreferentzia|izena=Leroi, Armand|abizena=Marie.|izenburua=The lagoon : how Aristotle invented science|url=https://www.worldcat.org/oclc/883341616|isbn=9780698170391|pmc=883341616|sartze-data=2019-01-07}}</ref>.
 
[[1758]]an [[Lineo]]k izaki bizidunen lehen sailkapen hierarkikoa sortu zuen bere ''[[Systema Naturae]]'' lanean<ref>{{Erreferentzia|izena=Carl von|abizena=Linné|izenburua=Caroli Linnaei...Systema naturae per regna tria naturae :secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis.|argitaletxea=Impensis Direct. Laurentii Salvii,|abizena2=Salvius|izena2=Lars|data=1758|url=https://www.biodiversitylibrary.org/bibliography/542|sartze-data=2019-01-07}}</ref>. Bere jatorrizko eskeman, animaliak ziren hiru erreinuetako bat. Animaliak [[Vermes]], [[Insecta]], [[Pisces]], [[Amphibia]], [[Aves]] eta [[Mammalia]] taldeetan sailkatzen ziren. Azken lauak gaur egun phylum bakar batean sailkatzen dira, [[Chordata]] eta Insecta (non krustazeoak eta [[araknido]]ak sartu zituen) zein Vermes talde askotan banatu dira. Prozesu hori [[1793]]an hasi zen, [[Jean-Baptiste Lamarck]]ek esan zuenean Vermes kaos mota bat zela (''un espéce de chaos''), taldea banatuz filum berrietan, [[zizare]], ekinodermatu eta polipoetan. 1809an, bere ''[[Philosophie Zoologique]]'' liburuan 9 talde sortu zituen ornodun eta moluskuez gain: [[Cirripedia]], [[Annelida]], [[Crustacea]], [[Arachnida]], Insecta, zizareak, [[Radiata]], polipoak eta [[Infusoria]]<ref name="lamarck" />.
305. lerroa:
|'''Esanahia'''
|'''Ezaugarriak'''
|'''Espezie kopurua'''<ref>Zenbaki hau gutxi gora beherakoagorabeherakoa da, iturri ezberdinen arabera aldakorra baita</ref><ref>Brusca, R. C. & Brusca, G. J., 2005. ''Invertebrados'', 2ª edición. McGraw-Hill-Interamericana, Madrid (etc.), XXVI+1005 pp. ISBN 0-87893-097-3.</ref>
|-
|[[Acanthocephala]]