Antzinaroa: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
85.84.9.160 (eztabaida) wikilariaren 6563354 berrikuspena desegin da
Etiketa: Desegin
t Robota: Aldaketa kosmetikoak
1. lerroa:
[[Fitxategi:Agrigente Temple concorde2.jpg|thumb|250px|[[Agrigento]]: Adostasunaren tenplua]]
'''Antzinaroa''', [[Europa]]ko [[historia]]n, [[Historiaurre]]tik [[Erdi Aro|Erdi Arora]]ra bitartean [[Mediterraneoa|Mediterraneo]] inguruan garatutako [[zibilizazio]]en garaia da. Idazkerak ematen dio hasiera garai honi, K. a. IV. milurtekoan [[Antzinako Egipto|Egipton]] eta [[Mesopotamia]]n sortu baitzen. Eskuarki, Antzinaroaren amaieratzat jotzen da [[Antzinako Erroma|Erromatar Mendebaldeko Inperioko]] azken enperadorearen erorketa (K. o. [[476]]. urtea). Dena den, hainbat historialarik data hori aurrera edo atzera mugitzen dute (K. o. 300-600 artean).
 
[[Antzinako Grezia]]n eta [[Antzinako Erroma|Erroman]] Europako lehendabiziko zibilizazio letradunak izan ziren. Garai horietan, gaur egungo Europaren sustraiak sortu ziren: Greziakoak dira ezagutzen ditugun [[filosofia]], [[arte]]a eta [[historia]] bera ere; erromatarrak, berriz, [[zuzenbide]]a, [[alfabeto]]a eta hizkuntza andana ([[hizkuntza erromantzeak]] hain zuzen ere), besteak beste. Halaber, [[kristautasun]]a hasi zen hedatzen. Prozesu motela eta luzea izan arren, urte askotan Europako ikurretako bat erlijio hori (edo erlijio horren mota bat) bilakatu zen.
8. lerroa:
== Mesopotamia ==
{{sakontzeko|Mesopotamia}}
[[Tigris]] eta [[Eufrates]] ibaien arteko lur emankorretan nekazaritzak aurrerakada handia izan zuen eta, ondorioz, hiri-estatu independenteak sortzen hasi ziren, batzuetan elkarren lehian: [[Ur (hiria)|Ur]], [[Uruk]], [[Lagash]] eta [[Eridu]], besteak beste. [[K. a. XXIII. mendea|K. a. XXIII. mendetik]] aurrera, Mesopotamian zibilizazio aberatsa garatu zen, agintari herria herriaren atzetik zetorrela: [[Sumer|sumertarraksumer]]tarrak, [[Akadiar Inperioa|akadiarrak]], [[babiloniar Inperioa|babiloniarrak]] eta [[Asiria|asiriarrakasiria]]rrak.
 
Herri bakezale eta langilea eratu zuten sumertarrak izan ziren lehenengo agintariak. Agintarien artean, [[Gudea]], [[Lagash]]eko erregea da nabarmentzekoa. [[K. a. XXIII. mendea|K.a. 2300]] urte inguruan, [[Akadiar Inperioa|Akadeko herriak]], [[Akadiar Inperioa|Akadeko]] erregea zen [[Sargon Akadekoa|SargonSargonek]]ek zuzenduta, sumertarren hiriak indarrez hartu eta inperioa sortu zuen. Ondoren, [[Babiloniar Inperioa|Babilonia]] bihurtu zen hiri nagusia, [[Hammurabi|Hammurabiren]]ren erregealdian loraldi handia lortu zuena ekonomian eta kulturan. [[K. a. VII. mendea]]ren erdialdera, [[Asiria|asiriarrekasiria]]rrek, [[Asurbanipal]] erregearen aginduetara, Mesopotamia osoa menperatzea lortu zuten.
 
Azkenik, [[Sasandar Inperioa|persiarrek]] Mesopotamiako lurrak konkistatu eta euren inperioan sartu zituzten. Sasandar Inperio horrek [[K. a. VI. mendea]]n izan zuen unerik gorena.
29. lerroa:
{{sakontzeko|Antzinako Erroma}}
 
[[Erroma]] hiriaren inguruan [[zibilizazio]] bat sortu zen [[K. a. V. mendea|K. a. V. mende]] inguruan. Hamabi mendetan zehar zibilizazio honek hiru sistema politiko izan zituen: monarkia, oligarkian oinarritutako errepublika eta inperioa. [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoko]] ingurua menderatu zuen armadaren eta asimilazio kulturalaren bidez. Hala ere, arrazoi ezberdinengatik, gainbehera etorri eta, azkenean, mendebaldeko alderdia behintzat, V. mendean desagertu zen. Ekialdeko alderdia [Bizantziar Inperioa]] bilakatu zen, [[Konstantinopla|Konstantinopolis]] hiriburua zuela.
 
[[Antzinako Grezia]]rekin batera, Erromako zibilizazioak [[Antzinate Klasikoa]] osatzen du, egungo mendebaldeko zibilizazioaren oinarri garrantzitsuenetako bat. Izan ere, Erromak legea, gerra, artea, literatura, arkitektura eta gramatika (besteak beste) izugarri garatu zituen.