Anatomia: berrikuspenen arteko aldeak

[[Fitxategi:Anatomia del corpo humano.jpg|thumb|200px|righteskuinera|Giza gorputzaren anatomia. Juan Valverde de Amuscorena, Erroma 1559. ]]

'''Anatomia''' ({{lang-grc|ἀνατέμνειν|anatemnein}}, "ebaki"), izaki bizidunen egituraz eta antolaketaz arduratzen den [[biologia]]ren adarra da. [[Giza anatomia]], [[animalia]] anatomia eta [[landare]] anatomia kontutan hartzen dituen termino orokorra da.

Anatomia bi atal nagusitan banatzen da: anatomia makroskopikoa eta anatomia mikroskopikoa. Lehen kasuan, egitura anatomikoak [[begi]] hutsez azter daitezke, ezeren laguntzarik gabe eta bigarrenean, [[mikroskopio]]aren laguntza beharrezkoa da. Azken kasu honen barne hartzen dira [[histologia]] ([[ehun]]en antolaketaren azterketa) eta [[zelulen biologia|zitologia]] ([[zelula|zelulen]] azterketa).

Anatomiak historian zehar etengabeko garapena jasan du, [[Galeno]]ren lehenengo aportazioen ondoren, [[II. mendea]]n. Bere azterketarako erabilitako metodoak ere nabarmen hobetu dira. Garai batean hildako animaliak disekzionatzen baziren beren [[organo]]ak ezagutu eta jakintza hauek gizakiari aplikatzeko, gaur egun [[X izpi]]ak eta [[erresonantzia magnetiko bidezko irudigintza|erresonantzia magnetikoa]] erabiltzen dira besteak beste.

Aitzitik, anatomia ez da anatomia patologikoarekin nahastu behar. Azken honek kaltetutako organoak aztertzen baititu azterketa makroskopiko eta mikroskopikoen bidez.

[[Greziera|Grezierako]]ko ἀνατομή ''anatomē'' "disekzioa" (from ἀνατέμνω ''anatémnō'' "gorantz moztu, ireki" from ἀνά ''aná'' "gorantz", and τέμνω ''témnō'' "moztu") hitzetik eratorria, anatomia [[Organismo|organismoenorganismo]]en eta haien [[sistema]], [[Organo (biologia)|organo]] eta [[Ehun (biologia)|ehunen]] egituraketaren ikerlan zientifikoa da. Horrez gain, organismoaren osagaien itxura, posizioa, konposizioa, kokalekua eta zati ezberdinen arteko harremana aztertzen ditu.

Anatomia [[fisiologia]] eta [[Biokimika|biokimikarengandikbiokimika]]rengandik nahiko desberdina da, organismoaren zati ezberdinen funtzio eta jasaten dituzten prozesu kimikoak azertzen dituena. Adibidez, anatomista batek [[Gibel|gibelarengibel]]aren forma, tamainu, kokaleku, egitura eta odol-jarioa aztertuko lituzke; fisiologo batek ordea, bilis produkzioari, bere [[Elikadura|elikadurakoelikadura]]ko eta gorputzeko funtzioetan duen partaidetza aztertuko luke.

Diziplina hau hainbat adarretan sailka daiteke, anatomia makroskopikoa eta mikroskopikoak barne. Anatomia makroskopikoa edo topografikoan, begibista hutsez ikusteko haina handiak diren egiturak aztertzen dira; dibisio honen barnean gainazalen anatomia sartzen da, non begibistaz ikus daitezkeen gorputzaren kanpo egiturak aztertzen dituena. Anatomia mikroskopikoa, eskala mikroskopikoko egiturak aztertzen dituen zientzia da, [[histologia]] ([[Ehun (biologia)|ehunen]] ikertzea) eta [[Enbriologia|enbriologiarekinenbriologia]]rekin ([[Enbrioi|enbrioiakenbrioi]]ak ikertzen dituen zientzia) batera.

Anatomia metodo inbasibo zein ez-inbasiboak erabiliz azter daiteke, honela [[Organo (biologia)|organo]] eta [[Sistema|sistemen]] egitura eta antolaketari buruzko informazioa eskuratuz. Metodo hauen artean [[Disekzio|disekzioadisekzio]]a dago, gorputza ireki eta bertako organoak aztertzea; baita [[endoskopia]], barne organo eta beste egiturak aztertzeko ebaki txiki batez barneratutako kamaradun instrumentua erabiltzen duen prozedura. Angiografia ere erabiltzen da, [[X izpi|X-izpi]] edo [[Erresonantzia magnetiko bidezko irudigintza|erresonantzia magnetiko]] bidez gorputzeko [[Odolodol-hodi|odol-hodiak]]ak ikustea ahalbidetzen duena.

[[Espezie]] ezberdinetako [[Animalia|animalien]] anatomiaren antzekotasun eta desberdinatsunak aztertzen eta konparatzen dituen anatomiaren adarra da. Zientzia hau estuki erlazionatuta dago [[Biologiabiologia ebolutibo|biologia ebolutiboarekin]]arekin eta [[Filogenia|filogeniarekinfilogenia]]rekin.