Alde Zaharra (Zumaia): berrikuspenen arteko aldeak

|irudiaren testua = [[San Pedro eliza (Zumaia)|San Pedro elizaelizan]]n ikuspegia.

Antzinako herria Santa Maria elizaren ingurua hedatzen zen, hainbat idazle eta historialarien arabera bertan antzinako eliza hura zegoen lekuan [[San Pedro eliza (Zumaia)|San Pedro eliza]] eraiki zen, aldiz, beste batzuentzat, jatorrizko herrigunea [[Arritokietako Andre Maria]] elizaren inguruan hedatu zen. [[Antso IV.a Gaztelakoa]]k biztanleak hobeto defendatzearren herria Santa Mariaren inguruan bildu zuen, [[1292]]ko [[martxoaren 1]]ean herriaren jabetza [[Orreagako kolegiata]]ri doaintzan eman ziolarik<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/129523/138064 Zumaia. Historia, herria. Auñamendi entziklopedia. Euskomedia.org] {{es}}</ref>.

[[1347]]ko [[uztailaren 4]]an, [[Alfontso XI.a Gaztelakoa]]k [[Valladolid]] hirian [[Donostiako Forua]]ren bidez Seaz herriko herritar eta nekazariei ([[Aizarnazabal]]go lurraldean) ''Villagrana de Zumaya'' izeneko udalerria populatzeko pribilegioa eman zien, alkatea, prebostea, epaileak, eskribauak eta ofizialak izendatzeko gaitasuna ere eman zien, udalerriaren harresitzea baimendu eta bere lursailen jurisdikzio zibil eta kriminalaren jabe egin zituelarik. Era berean, [[Oikia|Oikinatik]] [[Narrondo]]ra doazen lurralde eta mendien jabetza eman zien. Guzti hau ondorengo gaztelar erregeek ere berretsi zuten, tartean [[Petri I.a Gaztelakoa|Pedro I.a]] (1373), [[Henrike II.a Gaztelakoa|Henrike II.a]] (1373), [[Joanes I.a Gaztelakoa|Joanes I.a]] (1379), [[Henrike III.a Gaztelakoa|Henrike III.a]] (1391), [[Joan II.a Gaztelakoa|Joanes II.a]], bai eta [[Errege-erregina Katolikoak|Errege Katolikoek]] ere, [[Joana Gaztelakoa|Joana I.a]] nahiz [[Henrike III.a Gaztelakoa|Henrike III.ak]]<ref>{{es}} [http://www.euskomedia.org/aunamendi/129523/138064 «Zumaia: Udalerriaren sorrera eta foru ematea»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref>