Afganistango gerra (1979-1989): berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
|||
45. lerroa:
== Sobietar inbasioa ==
[[Fitxategi:SovietInvasionAfghanistanMap.png|thumb|
1979ko irailan, Taraki [[Habana]]n, [[Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimendua|Lerrokatu Gabeko Mugimenduaren]] goi bileran zegoela, [[Hafizullah Amín]] lehen ministroak estatu kolpea jo zuen. Taraki irailaren 14an itzuli eta eraila izan zen. Aminek errepresio odoltsua abiatu zuen eta, atzerri politikan, [[Pakistan]] eta [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBren]] aldera lerratu zen.
53. lerroa:
== Afganiar erresistentzia ==
[[Fitxategi:Jamiat e-Islami in Shultan Valley 1987 with Dashaka.jpg|thumb|
Inbasioaren aurkako erresistentzia oso handia izan zen. Sobietar armadaren armamentuak ez zuen balio lurralde menditsu honetan afganiar [[mujahidin]]ek erabiltzen zituzten gerrila-taktiken aurka. Inbasioak [[Umma]] osoa hunkitu zuen eta herrialde askotako [[musulman]]ek ([[aljeria]]rrek, [[filipinak|filipinarrek]], [[saudi Arabia|saudiarabiarrek]], [[palestina]]rrek, [[egipto]]arrek eta baita [[magreb]]tar jatorriko europarrek ere) mujahidinekin bat egin zuten. Hauek [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[Pakistan]], [[Saudi Arabia]], [[Erresuma Batua]] eta [[Txinako Herri Errepublika]]ren laguntza zuten eta [[CIA]]k [[Cyclone operazioa]] antolatu zuen afganiar mujahidinak armaz hornitzeko.
Afganiar erresistentzian talde asko zeuden, etnia, erlijio eta joera politiko desberdinetakoak. Eskema orokorra horrelakoa izango litzateke<ref name=FFY>[http://books.google.no/books?id=RUSNyMH1aFQC&pg=PA226&lpg=PA226&dq=Democratic+Republic+of+Afghanistan+refugees+Pakistan&source=bl&ots=2yT1rQyNHW&sig=5QQGSFSL2TFKj0Vpjq_EQrd4f4g&hl=en&ei=jy-9SbGiBtiJsAbfpMnoDg&sa=X&oi=book_result&resnum=4&ct=result#v=onepage&q&f=false Afghanistan: J. Bruce Amstutz: ''The First Five Years of Soviet Occupation'']</ref>:
* [[Xiismo|Xiitak]]: alderdi xiita garrantzitsuenak [[Hezb-e Wahdat]], [[hazara]] komunitatean oso errotua, eta [[Harakat-e Islami]] ziren.<ref name=hrw>[http://www.hrw.org/en/node/11668/section/9 Human Rights Watch: Blood-Stained Hands]</ref>
* [[Sunismo|Sunita]] tradizionalistak: [[monarkia]] berrezarri eta [[1973]]ko estatu kolpearen aurreko egoerara itzuli nahi zuten. Batzuetan elkarren aurkako ideiak bazituzten ere, denak afganiar nazionalistak ziren eta gehienbat paxtunak. Garrantzitsuenak hiru ziren: [[Sibghatullah Mojaddedi]]ren [[Afganistan Askatzeko Fronte Nazionala]], [[Mugimendu Iraultzaile Islamikoa]] (''Harakat-i-Inqilab-i-Islami'') eta, batez ere, Ahmed Gailaniren [[Fronte Nazional Islamikoa]] (''Mahaz-i Milli Islami'') monarkikoa.
* [[Sunismo|Sunita]] [[Islamiar fundamentalismo|fundamentalistak]]: estatu islamikoa eratu nahi zuten. Pastunak eta tajikoak bereizirik zeuden. [[Burhanuddin Rabbani]]k sortutako [[Jamiat-e Islami]], nagusiki [[tajik]]ek eta [[uzbekistandar|uzbekoek]] osatua, iparraldeko gerrilla talderik nagusia zen. Nahiko ongi antolaturik zegoen eta erresistentziako komandante eraginkorrenetako batzuk zituen, hala nola, [[Ahmad Shah Massoud]] ([[Panjshir bailara]]) eta [[Ismail Khan]] ([[Herat probintzia]]). [[Gulbuddin Hekmatyar]]-en [[Hezb-e Islami]] paxtuna eta mendebaldearen aurkakoa zen eta [[Ittihad-i Islami]] taldeak, berriz, [[Saudi Arabia]]ren laguntza zuen.
65. lerroa:
== Gerraren bilakaera ==
[[Fitxategi:Mortar attack on Shigal Tarna garrison, Kunar Province, 87.jpg|thumb|
Lehenbiziko urteetan sobietarrek hiriak eta komunikazio ardatz garrantzitsuenak kontrolatzen zituzten baino herrialdearen zati handi bat mujahidinen eskuetan zegoen. Aldian behin sobietar armadak erasoaldiak egiten zituen erresistentziaren mendean zeuden lurraldeetan. [[Panjshir bailara]] estrategikoa, esate baterako, bederatzi aldiz erasotu zuten [[1980]] eta [[1985]] artean, baino ezin izan zuten menderatu. [[Pakistan]]go mugan ere sobietar tropak etengabe jazarriak izaten ziren. Mendebalde eta hegoaldean egoera lasaiagoa bazen ere, [[Herat]] eta [[Kandahar]] hiriak beti egon ziren, neurri handi batean, erresistentziaren kontrolpean.
|