Presio atmosferiko: berrikuspenen arteko aldeak

'''Presio atmosferikoa''' lurzoruan [[Aire|aireak]] duen indarra edo [[Atmosfera|atmosferak]] bere barnean dauden gorputzen gainean egiten duen [[Presio|presioa]] da. Altuera zenbat eta handiagohandiagoa, orduan eta txikiagoa da presio atmosferikoa, eta altuera zenbat eta txikiagotxikiagoa eta itsas mailara gehiago hurbiltzeanhurbildu, [[Presio|presioa]] hainbat eta handiagoa izango da.

[[Atmosfera|Atmosferak]] batez besteko 1013.25 [[Pascal (unitatea)|hektopascaleko]], hPa (baztertua milibar, mb) presioa du itsaso-mailan, 45º [[Latitude|latitudean]]. Baina [[Nazioarteko Unitate Sistema|Nazioarteko Unitate Sistemaren unitatea]] [[Newton (unitatea)|Newton]] metro karratukokoadroko (N/m²) edo [[Pascal (unitatea)|Pascal]] izanda, [[itsaso]]-mailan batez besteko presioa 101325 Pa edo 760 Torr-ekoa da. Hala ere, 1982tik aurrera, [[IUPAC|IUPACak]] gomendatu zuen helburua substantzien ezaugarri fisikoak zehatzago izateko, "normalizatutako presioa" zehazki 100 kPa bezala definitu behar izango litzatekela (≈750,062 Torr). Zenbaki biribila izateaz gain, aldaketa honekhorrek abantaila praktikoa du, 100 kPa baliokide direlako 112 metro [[Altitude|altitudera]], munduko populazioaren 194 metrometroko batezbestekoa hurbilago aurkituz<ref>{{Cite web|url=http://goldbook.iupac.org/html/S/S05921.html|izenburua=«Standard Pressure IUPAC.org, Gold Book,»|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>.

[[Aire|Airea]] hotza bada, uzkurtzenuzkurtu egiten da, dentsitatea handituz eta hortaz jaisten da, [[Presio|presioa]] igoz eta [[antizikloi]] termikoak eraginez. Horrela zona lasai bat eratzen du, [[Haize|haizerik]] gabe, aire hotz hau poliki jaisten delako zentzu zirkular batean. [[Ipar hemisferio|Ipar hemisferioan]] ordu zentzuan eta [[Hego hemisferio|hego hemisferioan]] berriz aurkakoan. Aldiz, [[Bero|beroa]] bada, igotzen da eta [[zikloi]] edo [[Depresio (meteorologia)|depresio]] termikoak eragiten ditu.

Era berean, aire [[Hotz|hotza]] eta aire beroa nahasten ez direnez, batak bestearibestea jaitsarazten diodu antizikloi eta [[Depresio (meteorologia)|depresio]] dinamikoak sortuz.

Aldizka [[presio]] ezberdinetako [[Neurketa|neurketak]] egiten dira une berean [[Lurra|lurraren]] puntu desberdinetan eta honelahorrela neurri bereko puntuak elkartzen dituzten lerroak marrazten dira. Lerro haueihoriei “[[Isobara|lerro isobarak]]” deitzen diegu. Beraz, isobarak presio berdineko puntuak une zehaztu batean elkartzen dituzten lerroak dira.

Altuerak [[tenperatura]], presio atmosferikoa eta bere efektuak aldatzen ditu airearen dentsitatea aldatzerakoan. Fenomenoa oso erraz azaldu ahal da: [[Aire|airea]] berotzen da lurreko [[Azalera|azalerarekin]] kontaktuan, bai lehorrean, bai [[ozeano]] eta [[Itsaso|itsasoetako]] azaleran, bereziki, azken kasu honetan. [[Bero|Berotzean]], airea igotzen da [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] gutxitzen delako eta beraz, presioa ere bai. AireaAireak igotzen jarraitzen dadu, aireko goranzko zutabearen [[Dentsitate (fisika)|dentsitatea]] bere goiko mailaren inguruarekin egonkortu arte. Hala ere, prozesu honenhorren ulermena askoz konplexuagoa da, [[Presio|presioaren]] aldaketak altueraz gain beste faktore batzuen mende dagoelako. Adibidez, [[Hezetasun|hezetasuna]] edo [[Latitude|latitudea]], atmosferaren lodiera handiagoa edo txikiagoa izanik arrazoi [[Dinamika|dinamikoengatik]]. Lodiera hau maximoa da zona ekuatorialean eta, beraz, minimoa [[Lurraren hemisferioak|poloetan]]. [[Altimetro|Altimetroaren]] asmakizuna airearen eta altueraren [[Dentsitate (fisika)|dentsitatearen]] arteko loturan oinarritzen da.

Berehala egiaztatu zen altimetroa [[Meridiano|meridianotik]] zehar eramatean presio atmosferikoa aldatzen zela, nahiz eta beti itsas mailan aurkitu. Konklusio logikoa izan zen [[Itsas maila|itsas mailaren]] altuera [[Latitude|latitudearen]] arabera aldatzen zela, altuera handiagoa izanez eta beraz, presio txikiagoa, [[Lurra|lurrekoLurreko]] ekuatorean zehar.

[[Presio|Presioa]] neurtzeko lehendabiziko [[Zientzialari|zientzialaria]] nahiz eta [[Galileo Galilei|Galileo]] izan, ez zuen aintzakotzat hartu. HorrexegatikHorregatik, 1643an, [[Evangelista Torricelli|Evangelista Torricellik]] presioa neurtzeko tutu bat [[Merkurio (elementua)|merkurioz]] bete zuen. Bere ikerketak bukatu ezin zituenez, [[Blaise Pascal|Pascalek]] jarraitu zituen. Emaitza hauek behin betiko [[Esperimentu|esperimentua]] egitekoegitera eraginbultzatu ziotenzuten. [[Esperimentu]] hau [[Barometro|barometroa]] altitude desberdinetara eramatean, [[Hodi|tutuak]] adierazten zuen [[Likido|likidoaren]] igoerak benetan [[Aire|airearen]] [[Pisu|pisua]] zela egiaztatzea zen.

1648ko irailaren 19an, Pelierrek bere koinatuaren nahia bete zuen eta [[Puy-de-Dôme|Puy-de-Domeko]] gailurrera igoz esperimentua egin zuen, 1000 metro inguruko altuera batera kokatuta. Egindako neurketa eta Chastinek oinarri moduan hartutakoa konparatuz, hiru lerro eta erdiko desberdintasuna aurkitu zuten. Vacuiren ideia behin betirako ezarrita geratu zen: aireak pisua zuen. Esperimentua gauzatzearen merituaren zalantzarik ez dago; hala ere, [[René Descartes|Descartes]] izan zen, 1638an idatzitako gutunean, Torricelli-ren esperimentua hamabi urte lehenago baieztatu zuenakzuena.

[[Fluidoen dinamika|Fluido]] baten presioa neurtu ahal izateko [[Manometro|manometroak]] erabiltzen dira. Gehien erabiltzen dena, sinplea delako, tutu irekiko manometroa da. Funtsean U itxurako tutu bat da, barruan likido batekinbat barruanduela. Tutuaren mutur batean neurtu nahi den presioa dago eta bestea atmosferarekin kontaktuan dago. Presio atmosferikoa neurtzeko [[Barometro|barometroak]] erabiltzen dira. Mota desberdineko barometroak daude, ezagunena Torricelli-k asmatu zuen merkuriokomerkuriozko barometroa da. MerkuriokoMerkuriozko barometroa 850 mm-ko altuera duen beirazko tutu bat da, goialdean itxita eta behealdean irekita dagoena. Tutu hau merkurioz beteta dago eta merkurioz betetako [[ontzi]] ireki baten gainean kokatuta doa. Itsas mailan, tutuaren barneko merkurioaren mailak 760 mm-ko altuerara jaisten da, [[Huts (fisika)|hutsa]] bere goialdean utziz<ref>{{Cite web|url=https://sailandtrip.com/presion-atmosferica/|izenburua=«Aparatos de medida de la presión atmosférica»|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>.

Normalean presio atmosferikoaren aldaketak daude ekaitz gogorrak, ezegonkortasun atmosferikoak edo haize sendoak daudenean. Leku altuetara igotzeak [[Organismo|organismoari]] ere eragiten dio ere. [[Mendizaletasun|Mendizaleak]] dira mendiak igotzean, presio aldaketengatik, sintoma mota hauek gehiago jasaten dituzten pertsonak. [[Sintoma]] ohikoenak [[zefalea]], arazo gastrointestinalak, ahultasuna edo [[Neke|nekea]], ezegonkortasuna edo [[Bertigo|bertigoak]] eta [[Amets|amets arazoak]] dira. Mendi-gaitzaren sintometako agerpenaren aurreko neurririk eraginkorrena altitude baxuagoetarako jaitsiera da, nahiz eta soilik metroehunka ehunekometro batzuk izan<ref>{{Cite web|url=https://www.meteorologiaenred.com/presion-atmosferica.html|izenburua=«Como afecta la presión atmosférica a nuestro organismo»|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>.