Txikipedia:Sumendi: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
85.49.166.244 (eztabaida) wikilariaren 6452019 berrikuspena desegin da (bandalismoa) Etiketa: Desegin |
No edit summary |
||
6. lerroa:
Sumendiak piztuta daudenean, aktibo daudela esaten da; itzalita daudenean, berriz, inaktibo edo lo daudela esaten da. Azkenik, badira sumendi batzuk iraungita daudenak, hau da, antzinatik inolako aktibitaterik izan ez dutenak eta etorkizunean ere izango ez dutenak.<br />
Sumendiek, oro har, urteak eta urteak ematen dituzte itzalita. Baina, batzuetan, bat-batean pizten dira, eta ez dago jakiterik zenbat denbora emango duten piztuta: ordu batzuetako kontua izaten da batzuetan; urteetakoa, besteetan.<br />
{{Ba al dakizu?▼
|<center>'''Lurretik kanpo ere badaude sumendiak''' <br>▼
Bai, hala da. Adibidez, [[Txikipedia:Marte|Marten]] asko daude; haien artean, [[Txikipedia:Eguzki-sistema|eguzki-sistema]] osoan dagoen sumendirik handiena: 22-23 kilometroko altuera du! '''Olympus Mons''' izena eman zaio.<br>▼
<center>[[Fitxategi:Olympus Mons alt.jpg|200px]]}}▼
Milaka sumendi daude munduan, lehorrean eta itsaspean. [[Txikipedia:Europa|Europan]], oso ezagunak dira [[Txikipedia:Vesuvio|Vesuvio]] eta [[Txikipedia:Etna|Etna]] sumendiak. Biak [[Txikipedia:Italia|Italian]] daude, lehena lo eta bigarrena tarteka aktibo.
==Nolakoak izan daitezke sumendien erupzioak?==
[[Fitxategi:Paroxysm at Etna, 16-17 November 2013.webm|thumb|380px|left|<center>Etna sumendiaren erupzioa 2013an.]]
Munduko sumendien erupzioak ez dira berdinak izaten; eta horren arabera bereizten dira sumendi motak ere. Desberdintasun horiek eragiten dituzten arrazoiak asko dira: magmarekin batera gasik badagoen ala ez; sumendiak nolako forma duen; laba lodiagoa edo likidoagoa den; magmaren tenperatura, etab.
20 ⟶ 17 lerroa:
*'''Erupzio leherkorrak:''' Erupzio oso indartsuak izaten dira, leherketak bezalakoak. Laba lodia eta tenperatura gutxiagokoa (500°C ingurukoa) izanda, solidifikatu eta irtenbidea trabatzen delako gertatzen dira. Gasak pilatu egiten dira. Eta leherketak gertatzen direnean, material solido (piroklasto) ugari jaurtitzen ditu, batzuetan oso urrutira.
*'''Itsaspeko erupzioak:''' Lehorreko sumendien aldean, oso modu desberdinean gertatzen dira. Itsaspeko sumendietatik ateratzen den laba oso azkar hozten eta solidifikatzen da. Laba hori itsasoaren azaleraino iristen bada, uharteak sortzen dira; izan ere, uharte askok sumendiek sortutakoak dira, [[Kanaria]] uharteak, adibidez. Zientzialarien arabera, itsaspean 20.000 sumendi inguru daude.
▲{{Ba al dakizu?
▲|<center>'''Lurretik kanpo ere badaude sumendiak''' <br>
▲Bai, hala da. Adibidez, [[Txikipedia:Marte|Marten]] asko daude; haien artean, [[Txikipedia:Eguzki-sistema|eguzki-sistema]] osoan dagoen sumendirik handiena: 22-23 kilometroko altuera du! '''Olympus Mons''' izena eman zaio.<br>
▲<center>[[Fitxategi:Olympus Mons alt.jpg|200px]]}}
==Sumendiek kalteak bakarrik eragiten dituzte?==
Egia da sumendiek hainbat kalte eragin ditzaketela; batez ere gizakiak haietatik hurbil herri edo hiri bat eraiki badu. Baina sumendiek badute eragin onik ere. Ikus ditzagun pixkat bat batzuk eta besteak:
| |||