|
== Trebiñuko auzia ==
{{sakontzeko|Trebiñuko auzia}}
Trebiñuko barrendegia [[Araba]]ko lurraldeetan dagoen eskualdea da, administratiboki [[Burgosko probintzia]] dena. [[Gaztelako Erresuma]]k Araba indarrez konkistatu ondoren 1200. urte inguruan, [[Henrike II.a Gaztelakoa]]k Trebiñu eta bere lurraldeak [[Pedro Manrique Lara]]ri dohaintzan eman egin zizkion [[1366]]an, [[Arabako Anaiartea]]k [[1463]]an sortu zenean Arabatik kanpo gelditu zela, [[XVI. mendea|XVI. mende]] bukaeratik Burgosi lotu zitzaiola.
Trebiñu Araban sartzeko hainbat eskaera egin dituzte barrendegiko agintariek zein herritarrek historian zehar. XXTrebiñuarrei [[1998]]ko [[martxoaren 8]]an galdetu zitzaien azkenekoz auziari buruz. mendetikOrduko aurreraalkateek bultzatuta, hurrengo[[kontsulta]] eskaerakbat egin dirazen barrendegian, herritarrek erreferendumik egin nahi zuten ala ez ezagutzeko. [[Gaztela eta Leon]]go agintariek ez zuten kontsulta ontzat eman. Emaitzak honakoak izan ziren:
* 1917 eta 1919 urteetan Arabako Merkataritza eta Industria Ganberak Trebiñu Euskal Estatutuaren proiektuan sartzeko eskatu zuen. Orduko Espainiako gobernuaren erorketak estatutu proiektu hori ezerezean utzi zuen.
* 1936ko maiatzean Argantzungo Udalak Arabako Aldundiari eskatu zion barrendegia Araban sartzeko eskariak sostengatzeko, baina saio horrek huts egin zuen.
* 1940ko ekainaren 20an barrendegiko bi Udalek integrazio txostena abiarazi zuten.<ref>http://centros1.pntic.mec.es/cp.condado.de.trevino/entorno2.html</ref> Eskaria oinarritzeko, Burgosko Gobernu Zibilak 1940an antolatu zuen erreferenduma aurkeztu zuten. Erreferendum horretan trebiñarren %95,93a Arabarekin bat egitearen alde agertu zen.<ref>[http://www.elpais.com/articulo/espana/BURGOS/BURGOS/TREVInO_/BURGOS/aLAVA/Pleno/Ayuntamiento/Trevino/incorporacion/Alava/elpepiesp/19800126elpepinac_24/Tes/ Trebiñuko auzia ''El Pais'' egunkarian]</ref> Hala ere, emaitza hori ez zuen kontuan izan Espainiako gobernuak.
* 1958ko uztailaren 24ean Gobernazio Ministerioak ordena bat igorri zuen, trebiñarren iritzia eskatuz Trebiñuko artzapez barrutia, Arabako apezpikuaren mende zegoena, Burgoskoaren mende egotera igaro zedin. Trebiñuko alkate Eugenio Garayk kontrako zentzuan hartu zuen agindua, eta "probintzia aldaketaren aldeko eta kontrako arrazoiak" (''los pros y los contras del cambio de Provincia'') eztabaidatzeko kontzejuak deitzeko eskatu zuen.<ref>{{es}} Ortiz de Orruño, José María (1999) ''Treviño. Breve historia de un contencioso secular'', p. 42.</ref> Udalerriak zituen berrogeita hamar herrixketatik, seik salbu beste guztiek erantzun zuten, eta soilik hiruk -Añastro Mesanza eta Pariza- egin zuten Burgosen jarraitzearen alde; gainerakoak Arabaren aldeko iritzia eman zuten.
*Aurreko saialdia udan zehar geldirik egon zen, baina 1958ko azaroaren 8an udalbatzak mozio bat onartu zuen aho batez, hurrengoa esanez: "Konderri honetako biztanleen bidezko nahia izan da beti Arabako probintziaren mendekoa izatea helburu guztietarako, eta ez Burgoskoa" (''siempre fue aspiración legítima de los habitantes de este Condado el depender a todos los efectos de la Provincia de Álava, y no de Burgos'').<ref>Ortiz de Orruño, José María (1999) ''Treviño. Breve historia de un contencioso secular'', p. 43.</ref>
*[[1980]]ko [[urtarrilaren 26]]an eta [[urriaren 17]]an [[Trebiñu]]ko eta [[Argantzun]]go udalek, hurrenez hurren, baimena eskatu zuten konderria batzeko Arabara gehitzeko eta horrela Euskal Autonomia Erkidegora batzeko. [[1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua|Gernikako Estatutua]] indarrean zegoen ordurako baina ez, Gaztela Leongoa eta estatutuaren bidea erabiliz lortu nahi zuten. [[Erreferendum]]a antolatzeko baldintza guztiak bete arren, Espainiako Gobernuaren aurrean eginiko tramiteek ez zuten aurrera egin. [[1983]]an, Gaztela Leongo Estatutua sartu zen indarrean, prozedurari zailduz<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/2020/006/428081/2014-11-16/mugarriak.htm «MUGARRIAK»], ''Berria'', 2014-11-16</ref>.
*[[1998]]ko [[martxoaren 8]]an auziari buruzko beste [[kontsulta]] bat egin zen barrendegian, orduko alkateek bultzatuta. Kontsultaren xedea herritarrek erreferendumik egin nahi zuten ala ez ezagutzea izan zen. [[Gaztela eta Leon]]go agintariek ez zuten kontsulta ontzat eman. Emaitzak hauek izan ziren:
<div style="margin: auto; width:70%;">
{| class="taulapolita"
|Nuluak || 5 - %0,70
|}</div>
* 2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako emaitzen ondorioz, Araban sartzearen aldeko alderdiek nagusitasuna eskuratu zuten berriro bai Trebiñun bai Argantzunen. Horren ondorioz, 2013ko martxoaren 8an, bozketa bidez, Burgostik bereizteko eta Araban sartzeko tramiteak hasteko eskatu zuten bi udalerrietako udalbatzek.<ref>[http://paperekoa.berria.info/berria/2013-03-09/010/001/trebiuk_eta_argantzunek_araban_sartzea_onetsi_dute.htm Albistea berria.info webgunean] <small>2015/03/09an kontsultatua</small></ref>
* [[2014]]ko [[urriaren 2]]an, Trebiñu [[Araba]]ra batzearen alde egin zuten alor ugaritako eragileek. "Behin betiko soluzio bat" eskatu zuten, besteak beste, [[Juanito Oiarzabal]]ek, [[Bernardo Atxaga]]k eta [[Mikel Urdangarin]]ek<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/96318/trebiu_arabara_batzearen_alde_egin_dute_alor_ugaritako_eragileek.htm «Trebiñu Arabara batzearen alde egin dute alor ugaritako eragileek»], ''Berria'', 2014-10-02</ref>.
**[[Azaroaren 7]]an, Trebiñu [[Araba]]ra batzeko eskariari batu zitzaizkion 46 zinegotzi. [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]], [[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]], [[PSE-EE|PSE]] eta talde independenteko alkate eta kuadrilletako buruek babestu zuten<ref>Edurne Begiristain, [http://www.berria.eus/paperekoa/1851/007/001/2014-11-08/trebiu_arabara_batzeko_eskariari_batu_zaizkio_46_hautetsi.htm «Trebiñu Arabara batzeko eskariari batu zaizkio 46 hautetsi»], ''Berria'', 2014-11-08</ref>.
**[[Azaroaren 18]]an, Trebiñu gaitzat izan zuten Espainiako Kongresuan<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/5002405/006/003/2014-11-18/ppk_eta_psoek_trebiu_araban_sartzea_eragotziko_dute_gaur_kongresuan.htm «PPk eta PSOEk Trebiñu Araban sartzea eragotziko dute gaur, Kongresuan»], ''Berria'', 2014-11-18</ref>. Trebiñu Arabara batzeko proposamena baztertu zuen Espainiako Kongresuak. [[Eusko Legebiltzarra]]k aurkeztu zuen lege organikoak aldeko 28 boto izan zituen, eta 276 kontra<ref>Jon Olano, [http://www.berria.eus/albisteak/103648/trebiu_arabara_batzeko_proposamena_baztertu_du_espainiako_kongresuak.htm «Trebiñu Arabara batzeko proposamena baztertu du Espainiako Kongresuak»], ''Berria'', 2014-11-18</ref>. [[Azaroaren 25]]ean, Trebiñuko aferan [[PP]]k eta [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOEk]] zuten «itxikeria» [[Europa]]ra eramateko asmoa zuela azaldu zuen [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJk]]<ref>[http://www.berria.eus/paperekoa/5001909/009/002/2014-11-26/trebiuko_auzian_ppk_eta_psoek_duten_itxikeria_europara_eraman_du_eajk.htm «Trebiñuko auzian PPk eta PSOEk duten «itxikeria» Europara eraman du EAJk»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>.
**[[Azaroaren 30]]ean, [[Arabako Biltzar Nagusiak]] Trebiñu [[Araba]]ra batzearen aldeko "erabaki instituzionala" hartu zuen eta [[Javier de Andres]]en "kolaborazio falta" salatu zuten [[PP]] ez beste alderdi guztiek<ref>[http://www.berria.eus/albisteak/105932/trebiu_arabara_batzearen_aldeko_erabaki_instituzionala_hartu_dute_biltzar_nagusiek.htm «Trebiñu Arabara batzearen aldeko "erabaki instituzionala" hartu dute Biltzar Nagusiek»], ''Berria'', 2014-11-30</ref>. Hau da, Batzar Nagusiek Arabako lurraldetzat jo zuten<ref>[http://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/2765958/trebinu--batzar-nagusiek-trebinuren-gaineko-adierazpenak/ «Batzar Nagusiek Arabako lurraldetzat joko dute Trebiñu»], ''EiTB'', 2014-11-30</ref>.
== Hizkuntzak ==
Euskara XVII. eta XVIII. mendeetan galdu zen barrendegian, Arabako inguruko herrietan bezala. Artean XIX. mendearen hasieran, Euskal Herria gerra giroan murgilduta zegoela, [[Argantzun]]en euskara erabiltzen bide zen, mapa batean ageri denez.{{erref behar}} Azken urteetan berreskuratzen ari da, batez ere Arabatik bertaratutako biztanleen mugimenduengatik, irakaskuntza euskaraz eskaintzen duten ikastetxeei esker (Argantzungo [[ikastola]] da nagusia zeregin horretan), eta barrendegiko gazte askok Gasteizen ikasten dutelako D ereduan.
Azterketa soziolinguistikoa egiten da barrendegian 5 urtetik behin, euskararen egoera ezagutzeko. 2007ko2012an azterketaren arabera,<ref>[http://www.euskara.euskadi.net/r59-738/eu/contenidos/libro/iv_inkesta_soziol/eu_ink/adjuntos/Trebi%C3%B1u-eus.pdf Trebiñuko enklabeari buruzkoegindako azterketa soziolinguistikoabaten (2007ko ekaina)]</ref> sasoi hartan biztanleen %13,5 elebiduna zen eta %13 elebidun pasiboa. 2012an egindako azterketan, berrizarabera, biztanle elebidunak %22 ziren jadanik, eta %17 elebidun pasiboak ziren.<ref>[http://www.euskara.euskadi.net/r59-738/eu/contenidos/informacion/argitalpenak/eu_6092/adjuntos/trebinu.pdf Trebiñuko enklabea. Azterketa soziolinguistikoa. 2012]</ref>
Argantzungo ikastolak bi aldiz antolatu izan du [[Araba Euskaraz]] jaia azkenaldian, [[2001]]. eta [[2007]]. urteetan hain zuzen ere.
|
