|
=== Gipuzkoako kostaldea ===
Debara apirilaren 17an iritsi ziren matxinoak, ElgoibarretikElgoibartik<ref name="Debarroa" /> zeineta, [[Itziar]] zeharkatuz, [[Zestoa]]tik<ref name="deba">{{Erreferentzia|izenburua=Debako euskararen historia soziala — Debako udala|hizkuntza=eu|url=https://www.deba.eus/eu/udala/udalaren-egitura-eta-sailak/euskara-eta-hezkuntza/debako-kultur-ondarea/debako-euskararen-historia-soziala/view|aldizkaria=www.deba.eus|sartze-data=2018-11-29}}</ref>. Itziarren eta Deban neurriak hautsi zituzten, eta ondoren [[Mutriku]]rako bidea hartu zuten<ref>{{erreferentzia|izenburua=Autos de oficio sobre los atentados que cometieron en la villa de Motrico los días 17 y 18 de abril de 1766, los amotinados de las villas de Cestona, Deva, Elgoibar y Motrico|argitaletxea=Gipuzkoako Artxibo Orokorra|zenbakia=CO CRI 385|alea=3|orrialdea=162}}</ref>. Deban, Antonio Eizagirre alkateari kanpaiak-jo, joarazi zizkioten matxinoek batzarra deitudeitzeko, eta Zestoan sinatutakoZestoako kapitulazio bera sinatzera derrigortubehartu zuten matxinatuek<ref>{{erreferentzia|izenburua=Sumario de los sublevados de la villa de Deva|data=1766/06/15|argitaletxea=Gipuzkoako Artxibo Orokorra|zenbakia=CO CRI 382|alea=1|orrialdeak=1-8}}</ref>. Kapitulazioak euskarara itzuli zituen alkateak, herritarrek uler zitzaten<ref name="deba" />. Deban sinatutako kapitulazioan, espresuki aipatu ziren apaizak egindako sexu-gehiegikeriak, eta horiekin jarraituz gero plazan zikiratzeko neurria onartu zuten.<ref name=":1" />
Mutrikura goiz berdineanberean iritsi ziren, eta etxeetan sartu ziren. Euren buru Elgoibarko Antonio Bentura Agirre zihoan<ref name="deba" />. Bertan lehen osorik aipatu dugun kapitulazioa sinatu zen.
[[Getaria (Gipuzkoa)|Getariara]] matxinada [[Zestoa]] eta [[Arroa Behea|Arroatik]] etorriiritsi zen matxinada [[Getaria (Gipuzkoa)|Getariara]], [[Apirilaren 20|apirilaren 20a]] baino lehen. Arroako Antonio Getariara sartu zenean, jauntxoei euren [[ileorde]]ak kenarazi zienzizkien<ref name="Alberdi" />. Juan Baptista Ezenarrori, Sardinazaleen Konpainiako kapitainari, ontzian zeraman gari guztia atera eta Getarian bertan saltzera behartu zuten. Itziarko Ignazio Lazkano ''Begibeltz''-ek apaizak eta hiribilduko ordezkariak kapitulazioa sinatzera derrigortu zituen, eta bete ezean mendekua egongo zela esan zien. Manuel Txakartegi zumaiarrak [[Manuel Agote]]<ref group="oh">Manuel Agote ezagunagoa izan zen beste Manuel Agote baten aita-pontekoa izan zen. Espainiako monarkiarekin oso erlazio ona zuten. Seme-bitxiak Filipinekin negozioak egin, Txina Ameriketatik ekarritako zilarrezko txanponekin ureztatugainezka bete zuen Txina, eurenhaien negozio tradizionalak suntsitzeko asmoz eta hainbat kartografia egin zituen. Merkatu librearen aldekoak ziren, nahiz eta belaunaldi pare bat atzerago eurekhaiek ere baserritarbaserritarrak izanziren.</ref> derrigortu zuen jantzi dotoreen ordez baserritar jantziak jartzera eta plazan dantzatzera, behartu zuen,bestela etxea erreko ziola bestela esanez<ref name="Alberdi" />, jauntxoek herri kultura erabiltzen zutenean lotsatzen zirela ikusitaikusi baitzuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Burke,|abizena=Peter|izenburua=La cultura popular en la Europa moderna|argitaletxea=Alianza Editorial|data=D.L. 2014|url=https://www.worldcat.org/oclc/894644274|edizioa=3ª ed. act|isbn=9788420690872|pmc=894644274|sartze-data=2018-11-30}}</ref>. Matxinatuek Sardinazaleen Konpainiako etxola suntsitu nahi izan zuten, ez baitzeuden pozik konpainia honekhorrek sortutako lan-egoera berriarekin<ref name="Alberdi" />.
Apirilaren 20ean20an Getarian kapitulazio berriak sinatu ziren, Azpeitikoak oinarri hartuta, baina kostako herri baterako beharrezkoak ziren eskari berriak sartuz. Honela, Armadak behartutako itsasoratzeei buruzko eskariak sartu zituzten, derrigorrez deitutako marinelen soldatak igotzea, barrualdeko biztanleei marinelek utzitako postu libreak hartzea debekatzea edo [[Caracasko Gipuzkoar Konpainia|Caracasko Gipuzkoar Konpainiak]] marinelak ez zirenak ez hartzea Ameriketara joateko. Beste neurri zehatzago batzuk ere sartu zituzten, adibidez, [[Euskal Herriko baleazaleak|harrapatutako baleen]] gaineko zergarik ez jartzea udalak, Sardinazaleen Kofradiaren etxola berriro erabilera publikokoa izatea edo itsasoz inportatutako gariaren eta gatzaren prezioa ezartzea<ref name="Alberdi" />.
Apirilaren 18an [[Zarautz|Zarautzera]] iritsi ziren Aiatik etorritako hainbat matxinatu, eskopeta eta makilekin<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Zarautz - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/zarautz/ar-146346-129199/#129215|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>. Ignazio Esnal zen alkate eta epaileak, eta berak ikusi zuen nola Aiatik etorritako horiek kanpainak jotzea eskatu zuten, Frantzisko Madariaga Kapitanek gidaturik. Herriko plazara iritsita, mahai batera igoarazi zuten Erregearen ordezkaria zenordezkari Frantzisko Ignazio Alzuru, eta Azpeitiko kapitulazioa irakurtzera behartu zuten. Neurri guztiak apurtu zituzten plazan, ordezkarieta ezberdinakordezkariak bidalizbidali zituzten zegoen garia atera eta behar zen prezioan saltzera. Ondoren, [[San Joan Bataiatzailearen komentua (Zarautz)|frantziskotarren komentuko]] apaizari mantua kendu eta sasietara bota zuten. Dena lasai zegoela pentsatu zutenean, aurkitu zuten matxinatu batzuk [[Narros jauregia|Narros jauregian]] zeudela ohartu ziren, bertako janaria eta edaria hartzen. UdalakHandik kanporatzeaateratzea lortu zutenzuen, tabernan nahi hainaadina ardo, bakailao eta ogi emanezematearen truke. Ondoren, Asentzio Alkortaren etxea erre nahi izan zuten, eta alkatea hara joan zenean "hemen ez dago gu baino alkate gehiagorik" esan zioten. Hiru pertsona atxilotu zituzten, baina hurrengo goizean askatu eta herritik kaleratu zituen<ref name=":7" />.
=== Donostia eta inguruak ===
|
