Konbentzio Nazionala: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
tNo edit summary |
No edit summary |
||
1. lerroa:
== Historia ==
[[Fitxategi:Salle du Manège 1.jpg|thumb|Konbentzioaren gela.]]
1792ko abuztuaren 10ean [[Frantziako errege-erreginen zerrenda|monarkia]] desagertu zenean, baliorik gabe geratu zen [[Frantziako Iraultzako konstituzioak|1791ko konstituzioa]]. Orduan, legebiltzarra desegin eta hauteskunde deialdia egin zuen, 749 kideko biltzar konstituziogile berri bat eratzeko: Konbentzio Nazionala. Frantzian lehenbiziko aldiz, gizonezkoen sufragio unibertsalaz aukeratu ziren biltzarkideak.
Irailaren 21ean monarkia
Europako potentzien aurkako gerrarako gudaroste handi bat sortu zuen Konbentzioak, ehunka mila herritar armadan sartzera behartuz. Neurri horrekin ados ez zetozen nekazariak Iraultzaren aurka altxatu ziren [[Bretainia]]n, [[Alsazia]]n eta, batez ere, [[Vendée]]n; azken matxinada honek Antzinako Errejimeneko tradiziozko estamentuak zituen buruzagi.<ref name="lur">{{erreferentzia| izena= |abizena= |url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/eu/contenidos/articulo/c1505/eu_d1505001/1505001.html | izenburua =Frantziako Iraultza. Gertaerak. |sartze-data=2018-12-20 |argitaletxea= Lur Entziklopedia Tematikoa, CC-BY 3.0 lizentzia, euskara.euskadi.eus}}</ref> Horiek horrela, martxoan Epaitegi Iraultzailea ({{lang-fr|Tribunal révolutionnaire}}) sortu zuten, kontrairaultzaileak atxilotzeko, eta Osasun Publikoaren Batzordea ({{lang-fr|Comité de salut public}}) apirilaren 6an. Maiatzaren amaieran, [[sans-culotte]]ak matxinatu ziren Parisen, eta horretaz baliatu ziren jakobinoak boterea berenganatzeko.<ref name="hiru">{{erreferentzia| izena= |abizena= |url=https://www.hiru.eus/eu/historia/la-republica-en-guerra | izenburua =Errepublika gerra-garaian |sartze-data=2018-12-20 |argitaletxea= hiru.eus}}</ref>
Jakobinoek Konbentzioaren kontrola hartu zutelarik, erakunde hori indargabetu, eta “diktadura demokratikoa” ezarri zuten Osasun Publikoaren Batzordearen eta Segurtasun Orokorraren Batzordearen ({{lang-fr|Comité de salut public}}) bidez.<ref name="jakin1"></ref> 1793ko urrian konstituzioa bertan behera gelditu zen. Hura izan zen [[Izu Garaia]]ren hasiera. [[Robespierre]],
[[Marat]] eta [[Louis de Saint-Just|Saint Justek]] Iraultzaren kontrako jende ugari eraman zuten gillotinara: aristokratak, monarkiazaleak, baita hasieran iraultzan parte hartutako asko ere, girondinoak, jakobino moderatuak ([[Danton]]) eta erradikalak ([[Jacques-René Hébert|Hébert]]). Iraultzak, aldi hartan, errotik aldatu nahi izan zuen antzinako Frantzia. Kontua ez zen soilik errepublika eta gobernu iraultzailea ezartzea, bizi era berriak ere sartu ziren, hala nola, gurtza zibil berri bat, Izaki Gorenaren jaiak, eta egutegi berria, iraultzailea, I. Urtearekin hasten zena ([[1792]]), urtaroetako jarduerei lotua ([[mahaxte]], [[lainote]], [[elurkor]]…). Izuaren praktikak ordea, gobernu jakobinotik zuzendutako terrorismoak, klase agintari berri bat sortu zuen: aparatu militarra kontrolatzen zutenena.<ref name="lur"></ref>
Izualdiaren ondorioz, herri xehea urrunduz joan zen jakobinoengandik. Une hori probestu zuten moderatuek agintea eskuratzeko.<ref name="jakin1"></ref> Thermidorraren 9an (1794ko uztailaren 27an), Robespierre, Saint Just eta haien aldekoak epaiketarik gabe gillotinatuak izan ziren. Handik aurrera, [[Berolisko Konbentzioa|Konbentzioak]] berriro ere nagusitasuna eskuratu zuen. [[1795]]eko abuztuan [[III. urteko Konstituzioa]] onartu zen. Horren arabera, [[Direktorio (Frantzia)|Direktorioak]] izanen zuen botere betearazlea, eta biltzar legegileak bi ganbera edukiko zituen: [[Bostehunen Kontseilua]] eta [[Zaharren Kontseilua]]; ganbera horiek boto zentsitarioz hautatuko ziren. Konbentzioa urte hartan bertan, urrian, desegin zen.
| |||