Posta elektroniko: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
No edit summary |
||
7. lerroa:
== Posta elektronikoaren jatorria ==
E-mailaren sorrera [[Internet]]<nowiki/>ena baino antzinakoa da. Lehen aurrekaria 1962an daukagu [[Massachusetts Institute of Technology|Massachusettseko Teknologia institutuak]] lehenengo aldiz ordenagailu bat erosi zuenean, [[IBM PC|IBM 7090]] [[Ordenagailu|ordenagailua]] erabiltzaile askoren artean partekatzen zuten (1963an [[IBM PC|IBM]] 7094 ordenagailuarekin berritu zuten aurrekoa). Sistema hauei esker erabiltzaileek urrutiko terminalak erabiliz saioa hasi zezaketen eta era honetan informazioa diskoan gorde ahal zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The IBM 7094 and CTSS|hizkuntza=en|url=https://www.multicians.org/thvv/7094.html|aldizkaria=www.multicians.org|sartze-data=2018-11-26}}</ref>
Gaur egun mezu bezala onartzen dugun e-maila lehen aldiz [[1971|1971an]] bidali zuten data sare baten bidez. Mezu honek soilik «QWERTYUIOP» zeukan testuan, [[ARPANET]] sariaren bidez bidali zuten, nahiz eta bi aparatuak bata bestearen ondoan egon. [[Ray Tomlinson]] izan zen sare bidezko mezuak bidaltzearen ideiaren jabea. Berak [[CYPNET]] proba [[Sare protokolo|protokoloa]] erabili zuen sare bidez mezuak bidaltzeko bi aparaturen artean; une horretara arte [[ordenagailu]] berdina erabiltzen zuten erabiltzaileak soilik komunikatu ahal ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Ray Tomlinson Invented Internet-Based Email|url=https://www.thoughtco.com/history-of-email-and-ray-tomlinson-1991609|aldizkaria=ThoughtCo|sartze-data=2018-11-26}}</ref>▼
▲Gaur egun mezu bezala onartzen dugun e-maila lehen aldiz 1971an bidali zuten data sare baten bidez. Mezu honek soilik «QWERTYUIOP» zeukan testuan, [[ARPANET]] sariaren bidez bidali zuten, nahiz eta bi aparatuak bata bestearen ondoan egon. [[Ray Tomlinson]] izan zen sare bidezko mezuak bidaltzearen ideiaren jabea. Berak [[CYPNET]] proba protokoloa erabili zuen sare bidez mezuak bidaltzeko bi aparaturen artean; une horretara arte ordenagailu berdina erabiltzen zuten erabiltzaileak soilik komunikatu ahal ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=How Ray Tomlinson Invented Internet-Based Email|url=https://www.thoughtco.com/history-of-email-and-ray-tomlinson-1991609|aldizkaria=ThoughtCo|sartze-data=2018-11-26}}</ref>
Tomlisonek berak erantsi zuen [[a bildu]]<nowiki/>aren (@) erabilera erabiltzailearen eta norakoaren erabiltzailearen kontuari dagokion ordenagailuaren arteko banaketa islatzeko. Ikur hau hautatu zuten ingelesez ''at'' irakurtzen delako, beraz «non» zegoen norakoaren erabiltzailearen kontua irakurri zitekeen.
[[1977]] urtean, e-maila sare zerbitzu estandar bihurtu zen, RFC 7733 zehaztapena lortu zuten, hainbat betekizun lortu ondoren.▼
▲1977 urtean, e-maila sare zerbitzu estandar bihurtu zen, RFC 7733 zehaztapena lortu zuten, hainbat betekizun lortu ondoren.
== Helbide elektronikoak ==
26 ⟶ 23 lerroa:
* Enpresek eta administrazioek eskaini egiten dituzten posta korporatiboak dira hauek, eta beraien langileentzat eskaintzen dituzte.
* Ikasketa lekuek, bereziki unibertsitateek, gauza berdina egiten dute ikasle eta langileekin.
*Etxeko eremuan, Erailtzaileak Internetez hornitzen dituzten enpresek ([[ISP]]), normalean, kontu bat edo pare bat ematen dituzte.
*Badaude posta zerbitzua diru kopuru baten truke ezartzen dutenak ere.
*Azkenik, posible da doanik posta elektroniko kontu bat lortzea, adibidez, [[Gmail]], [[Yahoo!|Yahoo Mail]], Outlook.com eta beste asko.
== Funtzionamendua ==
[[Fitxategi:Cómo_funciona_el_e-mail.svg|thumb|E-mailaren funtzionamendua]]Irudian dagoen adibidean, '''Anak''' (''ana@a.org'') '''Beari''' (''bea@b.com'') e-mail bat bidaltzen dio. Bakoitzak norberaren posta elektronikoa [[zerbitzari]] desberdin batean dauka oinarrituta, Anak, a.org zerbitzarian eta Beak, b.com zerbitzarian. Bi zerbitzariak aldi berdinean harremanetan jarri behar dira mezua transferitzeko.
Honako pauso hauek gertatzen dira prozesuan:
# ''Anak'' mezua idatzi egiten du, mezu elektronikoko [[Posta-bezero|bezero]] batekin.(Bezero elektronikoak ordenagailuen softwareak dira, mezuak irakurri eta idazteko erabiltzen dira, e-mailak bezeroan gorde egiten dira eta askok ez dute
# smtp.a.org zerbitzariak b.com domeinua daukan erabiltzaile bati mezu bat eman behar dio baina zerbitzariak ez daki zein den erabiltzailearen
# Eskaera honen [[Domain Name System|DNS]]-aren erantzuna domeinu baten izena izango da, Bea adibidez. Kasu honetan, mx.b.com.
#
# Beak berriz bere ordenagailua pizterakoan, softwarea martxan jartzen denean, zerbitzariak ordenagailuan gorde egiten ditu heldu zaizkion mezu guztiak, eta azkenik, Bea Anak bidalitako mezua deskargatzen du irakurri ahal izateko. Honetarako, [[POP|POP3]] (Post Office Protocol versión 3) edo [[IMAP]] (Internet Message Acess Protocol) protokoloak erabiltzen dira.
Batzuetan hainbat kasu berezi gerta daitezke:
* Bi posta elektronikoko kontuak sare berean badaude: kasu honetan mezua ez da bidaltzen zerbitzarien artean, zerbitzari berean daudelako.
* Anak bere ordenagailuan [[SMTP]] zerbitzaria izaten badu, Lehenengo pausoa bere ordenagailuan egiten da. Era berean, Beak ere bere zerbitzaria bere ordenagailuan izan lezake.
* Pertsona batek [[Webmail|posta-bezeroa web interfaze]] baten bidez erabiltzen badu, prozesua ia bera da, baina [[HTTP]] (Hypertext Transfer Protocol) konexioak erabiltzen dira postara sartzeko ([[IMAP]]/[[POP|POP3]] protokoloen ordez).
* Normalean posta zerbitzari (MX) libre bat baino gehiago dago; batek huts egiten badu, posta jaso ahal izateko.
== Erabilerak ==
| |||