Wikipedia

Adingabe: berrikuspenen arteko aldeak

Nabigazio historia interaktiboa
← Aurreko ezberdintasunaHurrengo ezberdintasuna →
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
IkusizkoaWikitestua
No edit summary
No edit summary
12. lerroa:
''<nowiki/>''
 
Azken hori kontuan hartuta, aipatzekoa da ''[[patria potestad|'''patria potestad''']]'' edo '''guraso ahala'''. Horri dagokionez, gurasoek emantzipatu gabeko seme-alaben gainean dituzten '''ahalmenen''' eta '''betebeharren''' multzoa da, hots, <nowiki>'''</nowiki>adin txikiarenadingabearen ordezkaritza<nowiki>'''</nowiki> da, eta baita <nowiki>'''</nowiki>gurasoen eskubide<nowiki>'''</nowiki> bat ere. Gainera, gurasoengurasoek daukaten eskubide bat daere erebada. Hortaz, aipatutako adingabeen jarduteko gaitasunak euren ordez egikaritzeko ahalmena ematen die gurasoei. Baina, aldi berean, betebehar batzuk dakartza; hain zuzen ere, Kode Zibileko 154. artikuluan aipatzen direnak: “GurasoGuraso-ahala beti egikaritu behar da seme-alaben onurarako, euren [[Nortasun (argipena)|nortasuna]]<nowiki/>rekin bat etorriz. Ahal horrek eginbehar eta ahalmen hauek biltzen ditu:
 
 
 
 
 
19 ⟶ 22 lerroa:
# Seme-alabak ordezkatzea eta euren ondasunak administratzea.
 
Seme-alabek behar besteko zentzutasunazentzua badute, eurei entzun behar zaie beti, eurongan eragina izan dezaketen erabakiak hartu aurretik.
 
== Adin-nagusitasuna ==
Munduko toki gehienetan heldutasuna edo adinez adin-nagusitasuna 18 edo 21 urte bete ostean hasten da. Hala ere, Afrikako zenbait tokitan 13 urterekin hasten da.
 
Adinez Adin-nagusitasunak, '''gizabanakoak erabakiak hartzeko eta horien ondorioen arabera jarduteko gaitasuna''' duela suposatzenesan nahi du; horren [[Presunción (derecho)|presuntzio]] legala dakar, alegia. Beraz, gizabanakoaren jarduteko aukerak areagotzen ditu bereberaren gurasoen edo tutoreen laguntzarik gabe, edota, lehen, adinez txikitasunaadingabetasuna zela eta, debekatuak zituenak egiteko aukera ematen du. Esate baterako, autoak gidatu edo alkohola edan.
 
Beste alde batetik, aipatutako jarduteko gaitasun horrek, hainbat ardura dakar berarekinberekin. Adinez txikienAdingabeen kasuan, jokaera batzuek ez dute zigor erantzukizunik edo [[Responsabilidad civil|erantzukizun zibilik]] izango. Gainera, zenbaitetan gurasoak edo tutoreak izan daitezke erantzule. Haatik, behin adinezadin nagusianagusikoa izanda, pertsona baten jokaera eta ekintza guztien erantzulea pertsona bera izango da, eta behar den kasuetan, erantzule izango da ere justiziaren ikuspuntutik.
 
Hala ere, zenbait salbuespen daude kasu zehatz batzuekin. Izan ere, errealitatean ez da gertatzen gaitasunik ez izatetik gaitasun osoa izatera bat batean aldatzea errealitatearekin ez doala bat ulertu da. Horregatik, [[ordenamendu juridiko]] ezberdinek adin ezberdinak ezarri dituzte minimotzat zenbait egintzentzat. Espainiako kasurik nabariena da, 25 urte izan behar direla [[Adopzio|adoptatu]] ahal izateko.
 
EspainiarEspainiako Estatuan, adin nagusitasuna 18 urte betetzean ematenlortzen da, [[Espainiako Kode Zibila|Kode Zibileko]] 315. artikuluaren arabera.
 
== Emantzipazioa eta ezkontza ==
'''[[Emantzipazio (argipena)|Emantzipazioa]]<nowiki/>r'''i dagokionez, hasteko, egokia da kontzeptuaren definizioa aipatzea: oro har, zentzurik zabalenean, pertsona bati edo pertsona talde bati autoritate edo aginte batetik askatzeko eta autonomia lortzeko aukera ematen dion ekintza da. Termino honek hainbat erabilera ditu eta guri konkretuki interesatzen zaiguna [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibila]]<nowiki/>k erabiltzen duen terminoa da, hots, [[Adingabearen emantzipazio|'''adingabearen emantzipazioa.''']] Azken horri helduta, '''adingabearen emantzipazioa''' adingabe batek gaitasun juridiko osoa lortzea da. [[Emantzipazio (argipena)|Emantzipazio]] mota hori, oro har, adinezadin nagusianagusikoa ez den pertsona bat bere gurasoen etxetik joaten denean gertatzen da. Kode Zibileko 314. artikuluari jarraikiz: "Emantzipazioa gertatzen da:
 
'''<nowiki/>'''
 
'''<nowiki/><nowiki/>'''<nowiki/>'''<nowiki/><nowiki/>'''<nowiki/>'''<nowiki/>'''
# Adin-nagusitasunera heltzean.
# Adingabea ezkontzean.
#'''Guraso-ahala egikaritzen dutenek horiemantzipazioa ematen dutenean.'''
# Epaileak horiemantzipazioa ematen duenean.
 
 
 
'''[https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-1981-11198 11/1981 maiatzaren 13ko Legeak] (Filiazioaren, guraso ahalaren eta ezkontzaren erregimen ekonomikoaren Kode Zibileko arauak aldatzen dituena)''' adingabearen inguruko Kode Zibileko arau batzuk aldatu zituen, [[Adingabe|adingabea]]<nowiki/>ri nolabaiteko gaitasuna aitortuta; hala ere, gaitasun mugatua. Zuzenbide positiboaren helburua, oro har, jarduteko gaitasunaren eskuratze prozesua graduala eta pixkanaka lortzekoa dela ziurtaraztea da. Adibidez, 16 urte betetzen dituen adingabeak bere lan edo industriagatik lortutako fruituak administratuko ditu, bere kabuz. Era berean, emantzipazioa daukagu: 16 urterekin eskuratzen da eta ordura arte izan duen ordezkaritzapetik askatzea suposatzen du,dakar; hots, gurasoek guraso ahalaren bitartez seme-alabarekiko egikaritzen zuten ordezkaritzatik askatzea, momentu horretatik aurrera adin-txikikoek euren kabuz eta ordezkaritzarik gabe jarduteko gaitasun mugatu bat eskuratuz. Kode Zibileko 317. artikuluari jarraikiz:  “Guraso-ahala egikaritzen dutenek emantzipazioa eman dezaten, beharrezkoa da adingabeak hamasei urte izatea eta adingabe horrek emantzipazioari adostasuna ematea. Emantzipazio hori eman daiteke, eskritura publikoaren bidez edo erregistroaren ardura duen epailearen aurrean egindako agerraldiaren bidez.”▼
 
 
▲'''[https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-1981-11198 11/1981 maiatzaren 13ko Legeak] (Filiazioaren, guraso ahalaren eta ezkontzaren erregimen ekonomikoaren Kode Zibileko arauak aldatzen dituena)''' adingabearen inguruko Kode Zibileko arau batzuk aldatu zituen, [[Adingabe|adingabea]]<nowiki/>ri nolabaiteko gaitasuna aitortuta; hala ere, gaitasun mugatua. Zuzenbide positiboaren helburua, oro har, jarduteko gaitasunaren eskuratze prozesua graduala eta pixkanaka lortzekoa dela ziurtaraztea da. Adibidez, 16 urte betetzen dituen adingabeak bere lan edo industriagatik lortutako fruituak administratuko ditu, bere kabuz. Era berean, emantzipazioa daukagu: 16 urterekin eskuratzen da eta ordura arte izan duen ordezkaritzapetik askatzea suposatzen du, hots, gurasoek guraso ahalaren bitartez seme-alabarekiko egikaritzen zuten ordezkaritzatik askatzea, momentu horretatik aurrera adin-txikikoek euren kabuz eta ordezkaritzarik gabe jarduteko gaitasun mugatu bat eskuratuz. Kode Zibileko 317. artikuluari jarraikiz:  “Guraso-ahala egikaritzen dutenek emantzipazioa eman dezaten, beharrezkoa da adingabeak hamasei urte izatea eta adingabe horrek emantzipazioari adostasuna ematea. Emantzipazio hori eman daiteke, eskritura publikoaren bidez edo erregistroaren ardura duen epailearen aurrean egindako agerraldiaren bidez.”
 
'''<nowiki/><nowiki/>'''
66 ⟶ 73 lerroa:
Zigor zuzenbideari erreparatuz, posiblea da ordenamendu juridiko bakoitzak arautze ezberdina ezartzea adingabeen zigor zuzenbidea ezartzeko, batez ere, zigor egozpena arautzeko orduan. Normalean, legegileak ez ditu berdin erantzule egiten 10 urteko edota 17 urteko adingabeak, nahiz eta bietako inor ez izan adin nagusikoa.
 
Espainiko Estatuan, [https://www.justizia.eus/servlet/Satellite?blobcol=urldata&blobheader=application%2Fpdf&blobheadername1=Content-Disposition&blobheadervalue1=filename%3DBlobServer2.1_1.pdf&blobkey=id&blobtable=MungoBlobs&blobwhere=1290507858973&ssbinary=true Zigor Kodeko] 19. artikuluak dio adin-nagusitasun penala 18 urterekin lortzen dela; beraz, adingabeak ez dira zigor erantzuleak. Hala ere, ez da zehazki horrela; izan ere, [http://www.ivap.euskadi.eus/contenidos/informacion/legedia_euskaraz/eu_3818/adjuntos/Zigor-zuzenbidea/Adingabeen_erantzukizun_penala.pdf '''urtarrilaren 12ko 5/2000 Lege Organikoak'''] dio 14 urte baino zaharragoak diren adingabeek ere badutela zigor erantzukizuna. Modu bereanBestalde, 14 urte baino gutxiago dituzten gizabanakoek ez dute inongo zigor erantzukizunik izango.
 
Salbuespenekin jarraituz, Zigor Kodeko 69. artikuluak dio, 18 eta 21 urte artekoei ere aplikatu ahal izango zaiela adingabeen zigor erantzukizuna arautzen duen araua, hots, 5/2000 Lege Organikoa, betiere, ezarritako baldintzak betetzen badira. Haatik, 69. artikulua ez zen inoiz bete eta, azkenik, [https://www.boe.es/buscar/doc.php?id=BOE-A-2006-21236 abenduaren 4ko 8/2006 Lege Organikoak] indargabetu zuen.
72 ⟶ 79 lerroa:
Adingabe batek egindako delitua eta adindun batek egindakoa berdinak dira, baina erantzukizunaren ikuspuntutik ezberdintasuna dago. Erantzukizun horiei '''neurri''' deritze eta horien ezaugarririk bereziena da duten malgutasuna kasuz kasu moldatzeko. Neurri mota asko daude, hala nola auzolana, eta horien abiapuntua ez da delituaren araberako '''proportzionaltasun printzipioa''' jarraitzea, baizik eta '''adingabearen interesak''' eta '''adingabearen adina'''. Lehenengoaren arabera, adingabearen egoera aztertuko da eta neurri zuzentzaileena erabiliko da, betiere egindako delitua kontuan izanik. Bigarrenaren arabera, ezberdintasuna dago delitugileak 14 urte baditu edota 17 urte baditu, neurriaren intentsitatea pertsonak duen pentsatzeko, ekiteko eta ondorioei aurre egiteko gaitasuna ezberdina baita.
 
Berezko araudia izateaz gain, '''Adingabeen Auzitegia''' dago Espainiko Estatuan eta horrek, zigor prozeduraren ikuspuntutik, ezberdintasunak ditu. Alde batetik, '''adingabeen [[Fiskal (zuzenbidea)|fiskalia]]''' dago eta horren ikuskapenaren menpe egiten da prozedura osoa, instrukzioko [[Juez|epailea]] ordezkatuz. Beste aldetik, aipatutako neurri horiek edozein momentutan aldatualda daitezke.
 
=== Gizarte eztabaida ===
Adingabeei zigor ikuspuntutik ematen zaien tratamendua oso eztabaidatua da munduko ordenamendu juridiko ezberdinetanjuridikoetan. Badaude hainbat kasu, zeinetan adingabeek larritasun handiko [[Delitu|delituak]] egiten baitituzte, hots, babestutako [[:es:Bien_jurídico|ondasun juridiko]] garrantzitsuenen aurka jarduten baitute (hala nola [[Bizia|bizitza]] edo osotasun fisikoa). Ordenamendu gehienetan, ezaugarri horiek dituen kasu bat dagoenean, adingabeak ez du zigor erantzukizunik izango eta gizartean eztabaida handia sortzen da justizia falta delakoaren sentimendua baitago.
 
= Nazioarteko babesa =
"https://eu.wikipedia.org/wiki/Adingabe"(e)tik eskuratuta