13:37, 13 abendua 2018ko berrikusketa aldatu Iabajo001 (eztabaida \| ekarpenak) 15 edits No edit summary ← Aurreko ezberdintasuna		13:48, 13 abendua 2018ko berrikusketa aldatu desegin Iabajo001 (eztabaida \| ekarpenak) 15 edits No edit summary Hurrengo ezberdintasuna →
2. lerroa: {{Eguraldia}} [[Fitxategi:Dosen-barometer.jpg\|200px\|thumb\|[[Barometro]]a.]] '''Presio atmosferikoa''' Presio atmosferikoa lurzoruan [[~~aire~~Aire\|aireak]]ak duen indarra edo [[~~atmosfera~~Atmosfera\|atmosferak]]k ~~atmosfera~~bere ~~barruan~~barnean dauden gorputzen gainean egiten duen [[~~presio~~Presio\|presioa]]a da~~<ref>[http://www.euskalmet~~.~~euskadi.net/s07-6072/eu/contenidos/informacion/dic_presion_atmosferica/eu_7139/eu_presion_atmosferica.html~~ ~~Euskalmeten~~Altuera ~~definizioa~~zenbat eta handiago, txikiagoa da presio atmosferikoa eta altuera zenbat eta txikiago eta itsas mailara gehiago hurbiltzean, [[Presio\|presioa]~~</ref>~~] handiagoa izango da. == Kontzeptua == [[Atmosfera\|Atmosferak]]k batez besteko 1013.25 [[~~pascal~~Pascal (unitatea)\|~~hektopascal~~hektopascaleko]], hPa]] (baztertua ~~[[bar\|~~milibar, mb]]) presioa du [[itsaso~~\|itsas]]~~-mailan, 45º [[~~latitude~~Latitude\|latitudean]]an. Baina, [[Nazioarteko Unitate Sistema~~]]ren~~\|Nazioarteko ~~unitatea~~Unitate ~~[[metro~~Sistemaren ~~koadro\|metro karratutako~~unitatea]] [[Newton (unitatea)\|~~newton~~Newton]] metro karratuko (N/m²) edo [[~~pascal~~Pascal (unitatea)\|~~pascal~~Pascal]] izanda, [[itsaso~~\|itsas~~]]-mailan batez besteko presioa 101325 Pa edo 760 Torr-ekoa da. Hala ere, 1982tik aurrera, [[~~N]]/[[metro koadro~~IUPAC\|m²IUPACak]] ~~edo~~gomendatu zuen helburua substantzien ezaugarri fisikoak zehatzago izateko, "normalizatutako presioa" zehazki 100 kPa bezala definitu behar izango litzatekela (≈750,062 Torr). Zenbaki biribila izateaz gain, aldaketa honek abantaila praktikoa du, 100 kPa baliokide direlako 112 metro [[~~Urte#SI aurrizkiak~~Altitude\|Paaltitudera]], damunduko populazioaren 194 metro batezbestekoa hurbilago aurkituz. [[Aire]] hotza bada, uzkurtzen da, dentsitatea handituz eta hortaz jaisten da, [[Presio\|presioa]] igoz eta [[antizikloi]] termikoak eraginez. Horrela zona lasai bat eratzen du, [[Haize\|haizerik]] gabe, aire hotz hau poliki jaisten delako zentzu zirkular batean. [[Ipar hemisferio\|Ipar hemisferioan]] ordu zentzuan eta [[Hego hemisferio\|hego hemisferioan]] berriz aurkakoan. Aldiz, [[Bero\|beroa]] bada, igotzen da eta [[zikloi]] edo [[~~behe~~Depresio ~~presioko gune~~(meteorologia)\|depresio]] termikoak eragiten ditu. Era berean, aire [[~~aire~~Hotz\|hotza]] ~~hotza~~ eta [[aire]] beroa nahasten ez direnez, ~~bata~~batak besteari jaitsarazten dudio [[antizikloi]] eta [[~~behe presioko~~Depresio ~~gune~~(meteorologia)\|depresio]] dinamikoak sortuz. == Isobarak == Aldizka [[presio]] ezberdinetako [[Neurketa\|neurketak]] egiten dira une berean [[Lurra\|lurraren]] puntu desberdinetan eta honela neurri bereko puntuak elkartzen dituzten lerroak marrazten dira. Lerro hauei “[[Isobara\|lerro isobarak]]” deitzen diegu. Beraz, isobarak presio berdineko puntuak une zehaztu batean elkartzen dituzten lerroak dira. == Presio atmosferikoa eta altuera == Altuerak [[tenperatura]], presio atmosferikoa eta bere efektuak aldatzen ditu airearen dentsitatea aldatzerakoan. Fenomenoa oso erraz azaldu ahal da: [[Aire\|airea]] berotzen da lurreko [[Azalera\|azalerarekin]] kontaktuan, bai lehorrean, bai [[ozeano]] eta [[Itsaso\|itsasoetako]] azaleran, bereziki, azken kasu honetan. [[Bero\|Berotzean]], airea igotzen da [[Dentsitate (fisika)\|dentsitatea]] gutxitzen delako eta beraz, presioa ere. Airea igotzen jarraitzen da aireko goranzko zutabearen [[Dentsitate (fisika)\|dentsitatea]] bere goiko mailaren inguruarekin egonkortu arte. Hala ere, prozesu honen ulermena askoz konplexuagoa da, [[Presio\|presioaren]] aldaketak altueraz gain beste faktore batzuen mende dagoelako. Adibidez, [[Hezetasun\|hezetasuna]] edo [[Latitude\|latitudea]], atmosferaren lodiera handiagoa edo txikiagoa izanik arrazoi [[Dinamika\|dinamikoengatik]]. Lodiera hau maximoa da zona ekuatorialean eta, beraz, minimoa [[Lurraren hemisferioak\|poloetan]]. [[Altimetro\|Altimetroaren]] asmakizuna airearen eta altueraren [[Dentsitate (fisika)\|dentsitatearen]] arteko loturan oinarritzen da. Berehala egiaztatu zen altimetroa [[Meridiano\|meridianotik]] zehar eramatean presio atmosferikoa aldatzen zela, nahiz eta beti itsas mailan aurkitu. Konklusio logikoa izan zen [[Itsas maila\|itsas mailaren]] altuera [[Latitude\|latitudearen]] arabera aldatzen zela, altuera handiagoa izanez eta beraz, presio txikiagoa, [[Lurra\|lurreko]] ekuatorean zehar. == Ikerketa historikoak == [[Presio\|Presioa]] neurtzeko lehendabiziko [[Zientzialari\|zientzialaria]] nahiz eta [[Galileo Galilei\|Galileo]] izan, ez zuen aintzakotzat hartu. Horrexegatik, 1643an, [[Evangelista Torricelli\|Evangelista Torricellik]] presioa neurtzeko tutu bat [[Merkurio (elementua)\|merkurioz]] bete zuen. Bere ikerketak bukatu ezin zituenez, [[Blaise Pascal\|Pascalek]] jarraitu zituen. Emaitza hauek behin betiko [[Esperimentu\|esperimentua]] egiteko eragin zioten. [[Esperimentu]] hau [[Barometro\|barometroa]] altitude desberdinetara eramatean, [[Hodi\|tutuak]] adierazten zuen [[Likido\|likidoaren]] igoerak benetan [[Aire\|airearen]] [[Pisu\|pisua]] zela egiaztatzea zen. 1648ko irailaren 19an, Pelierrek bere koinatuaren nahia bete zuen eta [[Puy-de-Dôme\|Puy-de-Domeko]] gailurrera igoz esperimentua egin zuen, 1000 metro inguruko altuera batera kokatuta. Egindako neurketa eta Chastinek oinarri moduan hartutakoa konparatuz, hiru lerro eta erdiko desberdintasuna aurkitu zuten. Vacuiren ideia behin betirako ezarrita geratu zen: aireak pisua zuen. Esperimentua gauzatzearen merituaren zalantzarik ez dago; hala ere, [[René Descartes\|Descartes]] izan zen, 1638an idatzitako gutunean, Torricelli-ren esperimentua hamabi urte lehenago baieztatu zuenak. Hala ere, presio atmosferikoaren kontzeptua ez zen hedatzen hasi [[Otto von Guericke]] [[Asmatzaile\|asmatzaileak]], 1654. urtean, erakustaldi batean garaiko pertsonaia ospetsuak liluratu zituen arte. == Presio atmosferikoa nola neurritu == [[Fluidoen dinamika\|Fluido]] baten presioa neurtu ahal izateko [[Manometro\|manometroak]] erabiltzen dira. Gehien erabiltzen dena, sinplea delako, tutu irekiko manometroa da. Funtsean U itxurako tutu bat da, likido batekin barruan. Tutuaren mutur batean neurtu nahi den presioa dago eta bestea atmosferarekin kontaktuan dago. Presio atmosferikoa neurtzeko [[Barometro\|barometroak]] erabiltzen dira. Mota desberdineko barometroak daude, ezagunena Torricelli-k asmatu zuen merkurioko barometroa da. Merkurioko barometroa 850 mm-ko altuera duen beirazko tutu bat da, goialdean itxita eta behealdean irekita dagoena. Tutu hau merkurioz beteta dago eta merkurioz betetako [[ontzi]] ireki baten gainean kokatuta doa. Itsas mailan, tutuaren barneko merkurioaren mailak 760 mm-ko altuerara jaisten da, [[Huts (fisika)\|hutsa]] bere goialdean utziz. Barometro aneroideak ez du merkuriorik eramaten eta [[Nabigazio\|nabigazioan]] erabiltzen dena da. Partzialki hustu egin den kutxa metaliko bat da, [[Kutxatila aneroide\|vidi-kapsula]] deitutakoa. Kutxa hau uzkurtu egiten da haren gainean egindako presioa handitu edo txikitzean, bere mugimenduak presio atmosferikoaren balioa adierazten digun orratzari transmitituz. == Nola eragiten dio presio atmosferikoa gure organismoari == Normalean presio atmosferikoaren aldaketak daude ekaitz gogorrak, ezegonkortasun atmosferikoak edo haize sendoak daudenean. Leku altuetara igotzeak [[Organismo\|organismoari]] eragiten dio ere. [[Mendizaletasun\|Mendizaleak]] dira mendiak igotzean, presio aldaketengatik, sintoma mota hauek gehiago jasaten dituzten pertsonak. [[Sintoma]] ohikoenak [[zefalea]], arazo gastrointestinalak, ahultasuna edo [[Neke\|nekea]], ezegonkortasuna edo [[Bertigo\|bertigoak]] eta [[Amets\|amets arazoak]] dira. Mendi-gaitzaren sintometako agerpenaren aurreko neurririk eraginkorrena altitude baxuagoetarako jaitsiera da, nahiz eta soilik metro ehuneko batzuk izan. ~~== Ikerketaren historia ==~~ Presioa neurtzeko lehendabiziko [[zientzia]]laria [[Galileo Galilei\|Galileo]] bazen ere, ez zuen kasurik egin. Horrexegatik, [[1643]]an, [[Evangelista Torricelli]]k [[merkurio (elementua)\|merkurioz]] bete zuen tutu bat presioa neurtzeko. Bere ikerketak bukatu ezin zituenez, [[Blaise Pascal\|Pascalek]] jarraitu zuen, [[itsaso\|itsas]]-mailan lortutakoa eta Puy-de-Dôme tontorrean lortutakoa konparatuz. Horrela, lehendabizikoz, [[aire]]aren pisua neurtu zen. ~~{{commons\|Atmospheric pressure}}~~ == Ikus, gainera == 22 ⟶ 42 lerroa: == Erreferentziak == {{Erreferentzia zerrenda}} https://sailandtrip.com/presion-atmosferica/ https://www.meteorologiaenred.com/presion-atmosferica.html https://www.ecured.cu/Presi%C3%B3n_atmosf%C3%A9rica https://es.wikipedia.org/wiki/Presi%C3%B3n_atmosf%C3%A9rica [[Kategoria:Klimatologia]]

Presio atmosferiko: berrikuspenen arteko aldeak