1766ko matxinada: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
No edit summary |
Etiketa: 2017 wikitestu editorearekin |
||
112. lerroa:
Matxinada laster mugitu zen Azpeitia eta Azkoititik [[Debabarrena]]ra. Orokorrean, matxinatuak ondoko herrira joaten ziren, eta han pizten zutenean matxinada, matxinatu berriak ziren mugitzen zirenak hurrengo herrira<ref name="Debarroa" />.
[[Elgoibar|Elgoibarrera]] apirilaren 16an iritsi zen matxinada<ref name="Debarroa" />. Egun horretako arratsaldez, herritarrak udalean bildu ziren, eta apaiz zein agintariak San Bartolomeko parrokiako hilerrian bildu ziren. Jauntxoak euren bilera atera ziren, protesta gelditzeko eskatuz, baina herritarrek kasurik egin ez eta agintarien etxeetara joan ziren, janari bila<ref name="elgoibar">{{Erreferentzia|izenburua=250 años de la rebelión contra los jauntxos|hizkuntza=es-ES|data=2016-04-16|url=https://www.diariovasco.com/bajo-deba/201604/16/anos-rebelion-contra-jauntxos-20160416002713-v.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2018-12-04T23:49:26Z}}</ref>. Gau osoan zehar kanpaiek jo zuten, eta goizean baserritar ugari hurbildu ziren zer gertatzen zen jakitera<ref name="arrieta">{{Erreferentzia|izena=Arrieta Soraiz,|abizena=Pello|izenburua=Elgoibar, garai gatazkatsu baten kronika (1765-1825) = Elgoibar, crónica de una etapa conflictiva (1765-1825)|argitaletxea=Elgoibarko Udala|data=2014|url=https://www.worldcat.org/oclc/907032615|isbn=9788461729357|pmc=907032615|sartze-data=2018-12-04}}</ref>. Goizean, udalera bueltatzerakoan, Kapitulazio propioa erredaktatu zuten matxinoek<ref name="elgoibar" />. Agintarie, apaiz eta frantziskanoei sinarazi ostean, herriko plazara jaitsi ziren eta aurreko ordenantzak erretzea erabaki zuten<ref name="arrieta" />.
Elgoibarren arrakasta lortu ostean, Mutrikura joatea erabaki zuten, itsasotik sartzen zen garia hartzeko asmoz. Laster izan ziren bueltan: Mutriku, Ondarroa eta Berriatuan ere altxamendua martxan zegoela esan zieten eta 2.000 pertsona zetozela, oinez, Elgoibarrerantz. Agintariek matxinatuen liderrari eskatu zioten gelditzeko, eta eurak joango zirela Bergara eta Gasteizera, garauaren inguruko legeak aldatzera. Matxinatu batzuek onartu zutela uste da, apirilaren 20an 300 gizon heldu baitziren, eta ez 2.000<ref name="arrieta" />.
[[Eibar]]ren, 1766ko [[apirilaren 20]]an jendetza bildu zen Udaletxeko plenoan. Hainbeste ziren, ezinezkoa zela gerturatutako guztien izenak idaztea. Bertan Azpeitian hartutako neurriak zeintzuk ziren irakurri ziren, probintziak idatzitako gutun baten bidez. Eibarrek ere neurri berberak hartzea proposatu zen, eta justizia zein Elizak bat egin zuten neurri horiek hartzearekin, matxinada ekiditeko<ref name="Eibar">{{erreferentzia|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/eibar/ar-37475-25106/#25113|izenburua=Eibar|atala=1766ko matxinada|hizkuntza=es|argitaletxea=Auñamendi Eusko Entziklopedia}}</ref>. Azpeitiko kapitulazioa inongo aldaketarik gabe hartu zen Eibarren<ref name="Debarroa" />. Eibarrek alea erosten zuen prezioan baino merkeago saltzen zien herrikideei, eta horrekin dirua galtzen hasi zen. Udalak armak zituela ohartarazi zuen, edozein matxinadari aurre egiteko<ref>GAO, JD IM 1/6/24, 1766, <nowiki>''Correspondencia de los pueblos con motivo de las carestia de los granos y el tumulto''</nowiki></ref>. Hilaren 27an, Eibarrek eta inguruko herriek garaurik ez zutela ohartarazita, alkateak Diputazioari eskatu zion portuetan edo Donostian zegoena bidaltzeko<ref name="Debarroa" />.▼
▲[[
[[Apirilaren 21]]ean Elgoibarren hainbat herritar bildu eta Bergarara oinez joatea erabaki zuten, matxinada han pizteko. Martxa horretan [[Altzola]] eta [[Mendaro]]ko baserritarrei eskatu zitzaien agertzea, edo bestela isuna izango zutela<ref name="arrieta" />. Bergarara bidean, [[Soraluze]]n gelditu ziren, matxinada bertan pizteko asmoz. Baina Soraluzen bazekiten helduko zirela, bergararrek esanda, eta beraz [[bolbora]]rekin jaso zituzten. Bergarara iritsi zirenak atxilotu zituzten<ref name="arrieta" />.
Eibarren, udaletxea okupatu zutenen aurkako jazarpena hasi zen hurrengo egunetan, eta hainbatek herritik ihes egin zuten. [[Maiatzaren 4]]ean berriro buelta zitezela eskatu zuen Udalak, eta prezioa berriro berrezarriko zela esan zen bertan<ref name="Debarroa" />. Matxinada osorik piztu ez bazen ere, herritarrek apaizaren etxea harrikatu zuten<ref name="Eibar" />. Maiatzaren 10ean beste pleno bat egin zen, Erregearen eta Probintziaren alde. Udalak 30.000 erreal bildu behar izan zituen egindako kalteak ordaintzeko<ref name="Eibar" />, Zumaran alkate [[Indiano|indianoak]] berak mailegatu zuen dirua<ref name="Debarroa" />. Ihes egindakoak atxilotu zituzten eta soldaduak egon ziren Eibarren zein Elgoibarren maiatzaren 23tik abenduaren 17ra arte<ref name="Eibar" />.
| |||