Saguzar: berrikuspenen arteko aldeak
Ezabatutako edukia Gehitutako edukia
t Robota: Aldaketa kosmetikoak |
gau-enara guztiei marratxoa kendu (hiztegi batuaren arabera) Etiketak: Ikusizko edizioa Mugikor edizioa Mugikor web edizioa |
||
8. lerroa:
* [[Microchiroptera]]
}}
'''Saguzarrak''' edo '''
Kalkulatzen da saguzarren 1.100 bat espezie daudela mundu osoan, hau da, ugaztun guztien % 20 gutxi gorabehera. Gorputzaren zati handi bat hartzen duen bihotz erraldoia dute, hegan egiteko energia ugari behar baitute. Euskal Herrian 25 espezie inguru daudela estimatzen da. Txikienek 29-33 mm. artean neurtzen dute eta 2 gramoko pisua dute; handienek berriz 1,5 metroko tamaina eta 1,2 kilogramoko pisua. Landare tropikal batzuek behar-beharrezkoa dituzte saguzarrak, saguzarrak direlako landare horiek beren haziak hedatzeko duten bide bakarra.
34. lerroa:
== Ehiza eta desplazamendua ==
Gutxi gorabehera
Ehizatzeko eta mugitzeko [[ekolokazio]]a edo [[ekokokapen]]a deitzen den [[sonar]] sistema natural bat baliatzen dute. Kiropteroak [[ultra-soinu]]ak bidaltzen ditu ahotik edo, espezie batzuen kasuan sudurretik ([[Ferra-saguzar handi]]ak, adibidez). Uhin horiek inguruko objektuetan islatzen dira atzera
Ehiza moduak espeziearen arabera aldatzen dira:
47. lerroa:
Espezie ezberdinek ehiza-eremu eta harrapakin ezberdinak dituztenez, ez dute elkarrekiko lehiarik. Harrapakin mota ugariek erabilitako eremu naturalen aniztasuna adierazten digute: [[kakalardo]]ak, [[eltxo]]ak, [[diptera|euliak]], gaueko [[tximeleta]]k, [[armiarma]]k, [[matxinsalto]]ak...
==
* Udazkena: kiropteroak bitarteko edo aldiuneko biziguneetan hartzen dute aterpe. Hibernazio garairako koipe erreserba ugaria behar dutenez, asko ehizatzen dute. Ugaldu ere udazkenean egiten dira.
* Negua: intsektujaleak diren saguzarrek (Europako guztiek, beraz) [[hibernazio]]a egiten dute neguan, janari eskasiak bultzaturik. Hibernazioa azaro erditik goiti hasten da eta beti tenperatura berdina duten toki lasai, heze eta ilunak hautatzen dituzte (lurpeko [[harrobi]]ak, [[harpe]]ak, [[haitzulo|leizeak]]...). Sabaitik eskegita hibernatzen dute, paretetan finkatuak edo haien gorputza harriarekin kontaktuan egoteko aukera ematen dieten tarte estuetan bestela. Hibernazio edo negutze garaian, bihotzaren taupadak geldotu egiten zaizkie (450 taupadatik 20 taupadara pasatuz), arnasaldiak moteldu egiten dira eta batzuetan ordu bateko arnas gelditzeak gertatzen dira. Horrez gain, gorputzaren tenperatura apaldu egiten da. Espezie batzuetan, indibiduoak batak besteen kontra tinko-tinko jartzen dira berotasun jaitsiera mugatzeko ([[termo erregulazio sozial]]a deitzen zaio) eta multzo bereizgarriak osatzen dituzte. Negutze erdian esnatu ezkero, haien bizia arriskutan jartzen dute energia xahutze handia suposatzen duelako horrek. Hori dela eta, esku-argiekin argitzea, mugikorrak erabiltzea, oihukatzea edo mugimendu bortitzak egitea kaltegarria da saguzar koloniarentzat. Udazkenetik, emeek arren [[ernal-hazi|esperma]] beren barnean gordea dute.
* Udaberria: martxo aldera,
* Uda: ekainetik goiti, emeak erditze kolonietan biltzen dira (adibidez, [[Sarako leizeak|Sarako leizeetako]] gaineko galeria beroetan), arrak bazter utzita. Ekain amaieran eta uztaila hasieran, emeak kume bakar batez erditzen dira ([[saguzar arrunt]]ak eta [[gau-saguzar]]rak izan ezik, horiek bikiak izan baititzakete). Sortzean, txikia amaren hegalei atxikia da; amak plazenta jaten du, eta zilbor-hestea mozten. Ondoren, emeak kumea milikatzen du, eta kumeak txilio indartsua botatzen du, etorkizunean ama errazago aurkitzeko. [[Edoskitze]]ak hilabete irauten du gutxi gorabehera.
56. lerroa:
Saguzarrak galzorian daudela eta, babestutako animaliak dira. Hauek dira kiropteroek izaten dituzten arrisku nagusiak:
* Gai toxikoak: tratamendurako produktuak irensteak norbanako zein kolonia oso batzuen heriotza eragin lezakeela ohartu gara. Animaliak pestizidek edo/eta ongailu kimikoek intoxikatutako intsektuak jatean, pozoia gantzean edo amaren esnean geratzen da. Hori dela eta, batez ere hibernazio garaian (haien koipea soilik kontsumitzen dutenean) eta edoskitze garaian (amaren pozoitutako esnea edaten dutelarik) hiltzen dira
* Behar ez denean iratzartzea: neguan edo egunez esnatuz gero, energia xahutzeak kiropteroa asko nekatzen ditu, eta heriotza eragin diezaioke.
* Biziguneetako zuloak ixtea: eraikuntza zaharren berrikuntzak, irekidurarik nahiz sotorik ez duten eraikin modernoen garapenarekin eta ganbarak edo ganerrak logela bihurtzearekin, saguzarrei usaian erabiltzen dituzten eremuak kendu zaizkie (teilatupeak, eliz dorreak, ganbarak, zubiak...). Meatze eta harrobien lurpeko zatiak segurtasunagatik ixten dituztenean, haitzulotar espezieek bizitokia galtzen dute. Era berean, zuhaitz zaharrak eta basoak mozteak zuhaitzetan bizi diren
* Ingurumenaren aldaketa: intsektuentzat lagungarri diren [[biotopo]]en desagertzeak (hesiak, eremu hezeak, zuhaiztiak...) saguzarrei beharrezkoa zaien janari iturria murrizten du. Erretxina duten landareak eta zuhaitzak landatzeak eragin berdina du.
|