Sumendi-galdara: berrikuspenen arteko aldeak

 

== Galdara eraketa ==

Sumendiaren azpian kokatzen den [[Magma ganbara|ganbera magmatikoaren]] uzketa galdararen behera etortzearen eragilea izan daiteke, batzuetan [[Sumendi-erupzio|erupzio]] handi eta lehergaiaren ondorio modura ([[Tambora]] 1815an), baita ere erupzio beroak sumendiko alboetan gertatzen direnean (Fournaise pitoia, Frantzia, 2007an) edo pitzadura elkartu bateko sistema baten ondorioz ([[Bárðarbunga|Bár ð arbunga]] 2014-2015an). [[Magma]] nahikoa kanporatzen dutenean, hustutako ganbera magmatikoak ezin du kono magmatikoaren pisua eutsi. Ondorioz, ganbera ertzaren inguruan haustura zirkular bat sortzen da, “ukitze akatsa” deitzen zaiona. Haustura hauek, akats-[[Arroka plutoniko|intrusioetarako]] elikagai bezala balio dute, eta eraztun dikeak bezala ere ezagutzen dira.

 

 

Erupzionatutako galdara handiagoen datuak ere daude, horren adibide da [[Colorado|Coloradoko]] San Juan Mendietako La Garita Galdara, non 5.000 kilometro kubikoek Fish Canyon Toba bolkanikoa suntsitu zuen duela gutxi gorabehera 27,8 milioi urte.<ref>[https://www.livescience.com/11113-biggest-volcanic-eruption.html "What's the Biggest Volcanic Eruption Ever?"]. livescience.com. November 10, 2010. Retrieved 2014-02-01.</ref><ref>Best, MG (2013). "The 36–18 Ma Indian Peak–Caliente ignimbrite field and calderas, southeastern Great Basin, USA: Multicyclic super-eruptions". ''Geosphere''. Bibcode:[[bibcode:2013Geosp...9..864B|2013Geosp...9..864B]]. doi:[https://pubs.geoscienceworld.org/gsa/geosphere/article/9/4/864/132667/The-3618-Ma-Indian-PeakCaliente-ignimbrite-field 10.1130/GES00902.1].</ref>

[[Garai geologiko|Garai geologikoko]] puntu batzuetan, erriolitadun galdarak talde argi desberdinetan agertu dira. Mota horretako hondarrak Koloradoko San Juan Mendietan ([[Oligozeno]], [[Miozeno]], eta [[Pliozeno]] garaietan zehar sortuta) eta [[Missouri|Missouriko]] San Frantzisko Mendi Gaman ([[Proterozoiko|Proterozoikoan]] zehar lehertuta) aurkitu dituzte.<ref>Kisvarsanyi, Eva (1981). [https://searchworks.stanford.edu/view/1246541 "Geology of the Precambrian St. Francois terrane, southeastern Missouri"]. ''Report of investigations (Missouri Geological Survey) no. 64''.</ref>

 

 

Galdara ez aktiboektan sortzen diren aintzirek [[Maar|maars]] izena hartzen dute.

 

=== Hondoratze-galdarak ===

 

Kono bolkaniko honek  segurtasun balbula antzeko bat eratzen du [[Piroklasto|piroklastoak]] (errautsa, sumendi-bonbak, [[lapilli]], harea eta [[Obsidiana|beira bolkanikoa]]) kanporatzen ditu, eta horrela galdararen maila jaitsiera konpentsatzea lortzen du. Horrela Teide galdarako (galdararen maila jaisten zihoan heinean, Teide galdara igo egiten zen) eta Aniakchak galdarako ([[Alaska|Alaskan]]) kono bolkanikoak eratu ziren.

Galdara baten formakuntza erakusten duen marrazki eskematikoan prozesu hau ikusten da. Mazama mediaren kasuan, Wizard uhartea eratzen duen konoa, galdararen hondoraketa eta hoztearen ondorioz eratu zela ikusten da eta laba hoztean iragazgaitza izan daitekenez, aintzira bat sor daiteke, eskeman ikusten den kasuan bezala. aintzira hau kraterraren inguruan duen malda handiarengatik itsaso batetik desberdintzen da.